Yenidoğanın Beslenmesi

Yenidoğanın Beslenmesi
yenidoğan bebeğin günlük süt ihtiyacı - 15günlük bebek ne kadar süt ister - anne sütünün önemi - anne sütü hakkında


I-Yenidoğanın Anne Sütü İle Beslenmesi

En doğrusu, her memelinin yavrusunu kendi sütüyle beslemesidir

Anne sütü hasta ve prematüre yenidoğanlar da dahil, tüm bebekler için tercih edilen gıdadır

Anne sütü bebeğe ilk ne zaman ve ne sıklıkta verilmelidir?

Anne sütüyle beslenmeye doğumdan sonra mümkün olduğu kadar erken, özellikle ilk bir saat içinde başlanmalıdır

Yenidoğan bebekler, her artmış huzursuzluk veya aktivite, arama gibi açlık belirtileri gösterdiğinde emzirilmelidir

Ağlama açlığın geç bir göstergesi olarak kabul edimelidir


Bebeğin her isteyişinde, istediği kadar emzirilmesi gerekmektedir

Yenidoğan 24 saat boyunca yaklaşık 8-12 kez, her bir memede genellikle 10-15 dakika emzirilmelidir

İlk haftalarda, son emmesinden 4 saatten uzun süre geçen bebek uyandırılarak emzirilmelidir

Kaç aylık olursa olsun gece uyanarak ağlayan bebeğe, anne memesinin verilmesinin sürdürülmesi bebeğin gerekli kaloriyi alıp büyüyüp gelişmesi için öngörülmektedir

Kullanılsın veya kullanılmasın anne sütü 24 saatte yaklaşık 8 kez boşaltılmalıdır

Anne sütü saklanabilir mi?

Kaynatılmış ağzı kapaklı şişelere sağılan anne sütü, ağzı kapalı olarak buzdolabı buzluğunda depolanabilir

Bebeğe verilmeden önce oda ısısında çözülmeye bırakılır ve sıcak su dolu bir kabın içine oturtularak ılıtılır

Anne sütü dışında yenidoğana neler yedirilebilir?

Tıbbi bir zorunluluk olmadıkça, anne sütüyle beslenen yenidoğana formüla, şekerli su ve benzerleri verilmemelidir

Bitki çaylarının bebek beslenmesinde yeri yoktur

Anne sütü alan bebeğin ilave suya gereksinimi yoktur, anne sütü ozmolalitesi atıkların bebek böbreğinde herhangi bir yük yapmaması için dengelenmiştir

Yenidoğan emme ve yutmayı dengeleyebilir mi?

Yenidoğan devresinde yutma kısacık emmeler arkasından yutkunma şeklindedir Miyadında doğmuş bebek birkaç gün içinde güçlü- uzun emme, yutkunma ve nefes alma işlemini bir arada yürütebilir

Anne sütü her zaman aynı içerikte midir?

Memelerden ilk 4-5 gün süreyle gelen süt (kolostrum- ağız sütü), içerik olarak 5 günden sonra gelen olgun süte göre farklılıklar gösterdiği gibi, prematüre bir bebek doğurmuş annenin sütü önemli oranda her ikisinden de farklıdır ve olgun süt içeriğine ancak ortalama bir ayda erişir

Anne sütü bebeğin gereksinimlerine göre değişen dinamik bir yapı gösterir

Bebeğin prematüre veya matür doğmuş olmasına bağlı olarak, bebek yaşının ilerlemesiyle, önden emilen veya öğünün sonuna doğru gelen, sabah veya akşam, yaz veya kış aylarında anne sütünün içeriği değişiklik gösterir

Geçiş sütünün memeye gelmesiyle 4-5 günlerde meme dolmaya başlar

Artık bebek, memenin tam boşalmasını sağlayacak güçte emecektir

Bu nedenle, tek öğünde bebek bir meme tümüyle boşalıncaya kadar aynı memede tutulmalıdır

Memeden ilk gelen sütün karbonhidrat içeriği, sona doğru gelen sütün yağ içeriği yüksektir

Emmenin başında ilk gelen süt daha çok karbonhidratlı (insülin salgılanmasını uyarır, acıktırır) arkadan gelen ise daha çok yağlıdır (doygunluk verici)

Bir memedeki sütün bittiğini zanneden anne aslında yalnızca bol karbonhidratlı ön sütü emzirmiş olabilir; öbür memeden yine yalnızca ön sütü içen bebeğini yeterince emzirdiğini düşünebilir

Oysa bebek, yağlı olan arka sütü her iki memeden de alamadığından doygunluk hissini edinememiştir

Kaldı ki iyi boşalmamış memelerde süt salgısı da iyi olmayacaktır

Bebek sık acıkıp ağlayacak, yeniden iyi boşalmamış memeye tutulunca anne hüsrana uğrayacak, sıkıntı süt- salınması refleksini önleyecek ve bu kötü döngü kırılamayacaktır

Ayrıca bol süt şekeri içeren ön sütün alınması yeşil, köpüklü dışkılamaya yol açacaktır

Bebeğin sık acıkmaktan uyuyamaması, aşırı süt şekerine bağlı barsak hareketlerinin fazla oluşundan kıvranarak ağlaması, pek iyi kilo alır görünmemesi, hele hele ishal oldu sanılması annesinin sütünün yaramadığı söylentilerine ve hemen formula başlanması önerilerine yol açacaktır

Meme başı şekli ve meme büyüklüğü emzirmeyi etkiler mi?

İçe dönük veya silik meme başı, anne sütüyle beslemeye engel değildir

Küçük memelerin, yağ dokusu fazla olan büyük memelerden çok daha iyi süt verebildikleri bilinir

Emzirme problemlerine bağlı acıyan, hatta kanayan meme başı çatlakları, süt kanallarında dolgunluk ve göllenme, süt kanallarında süt akışının engellenmesi ve meme dokusu iltihabı oluşması sağlıklı emzirme sağlanarak önceden önlenebilir

Aşırı dolgun memeyi nasıl boşaltmalı?

Meme aşırı dolgunlaşmış, meme başı silinmiş, bebek, meme başını yakalayamıyorsa, hiç telaşlanmadan memeye ıslak sıcak kompres yapılıp fincana sağma başlatılmalı, meme başı belirir belirmez, bebek memeye tutulmalıdır

Meme başı koruyucusu, süt pompası, emzirme

Bebeğin memeyi yakalaması sırasında alt dudak areola sınırını kapatacak kadar areola bebeğin ağızına verilebilse bile anne, ilk bir kaç hafta içinde, kısa süren bir rahatsızlık duyabilir

Bu ağrıyı duymamak için meme başı koruyucularının kullanılması bebekte biberonla beslenmenin başlatılması anlamına gelecek kadar sakıncalı olabilir

Bebek meme başını başka, biberon veya meme başlıklarını başka şekilde emer

Meme başı koruyucusu kullanılırken annenin memesi bebek tarafından uyarılamadığından refleks yolla prolaktin, dolayısıyla süt salgılanamayacaktır

Bebeğin emerken her öğünde meme başına yaptığı uyarı, bazal düzeyin 10 misli prolaktin yükselişine neden olur, suni pompalama veya meme başı koruyucusunun oluşturduğu negatif basınç ile boşaltma ise prolaktin düzeyinde ancak 5 misli bir yükselme yapabilmektedir

Bu nedenle zorunlu olmadıkça bu şekilde suni pompalama yapılmamalıdır

Emerken bebek nefes alabilir mi?

Anne memeyi, dört parmakla alttan destekler, hatta ara ara sıvazlayarak süt akımını kolaylaştırırken yalnızca kıvrık başparmağın ucu ile bir noktadan bası yaparak bebeğin burnu açık tutulabilir, kaldı ki hiç bir bası yapılmadan da bebek yanak oluğu arasından rahatlıkla nefes alabilir

Yenidoğan süt emerken nefes alabilir

Doğumdan başlayarak ilk üç ayda anne sütü emen bebek, emerken dişeti kavislerini birbirine yaklaştırma hareketi yapabilirse de ağız kenarından yine de süt akabilir


Bebek memede ne kadar tutulmalıdır?

Bebek ideal formda memeyi tutmuşsa, ilk birkaç dakikadan sonra anne rahatsızlık duymuyorsa, bebek kendiliğinden memeyi bırakıncaya veya nazikçe çekilince memeyi bırakıncaya kadar tek memede tutulmamalıdır

Memenin sık (gündüz ve gece), bebek her istedikçe emzirilip, gereğince boşaltılması süt salgısını uyarır

Bebeğin ilk büyüme hamlesini yaptığı 2 haftada daha bir güçlü emdiği, memeleri kısa zamanda boşalttığı ve emzirme aralarını kısalttığı bilinir


Bebeğin anne sütüyle iyi beslendiğini nasıl değerlendirmelisiniz?

Bir memeyi boşalttığı (dakika sınırlaması yok) memenin yumuşamasıyla hissedilmelidir

Aralıklı, ritmik emme hareketleri ve işitilebilir yutkunmalar olmalıdır

İlk bir ay boyunca bebek 24 saatte 8-12 kez memeye tutulmalıdır

İlk üçüncü günden sonra 4 (fazla miktar) veya 10 kez (az miktar) sarı renkli, sulu, hafif ekşi kokulu kaka çıkarmalıdır

Meme başı bebeğin ağzından çıktığı zaman yassılaşmış, ucu sivrilmiş, kırışmış, iki yanı boyunca kenar oluşmuş, hiç değilse normal şekli bozulmuş olarak görülüyor, bebek iyi gelişiyor ve bebek memeyi kendisi bıraktıktan sonra en az iki saat uyuyorsa anne sütüyle beslenme başarılı demektir

Annenin mutluluğu emzirmeyi etkiler mi?

Anne sütü, süt kanallarından süt sinüslerine geçerek, kolaylıkla meme başını yakalamış bebek tarafından alınabilir

Ancak bu organizasyonda annenin psikolojik durumu, oksitosin salgılanması ve süt salınması üzerinde son derece etkilidir

Bu nedenle bebeği memesine tutmuş kadın mutlu ve huzurlu, emzirmeye hevesli, sütünün geleceğinden ve bebeğini besleyeceğinden emin, dolayısıyla heyecansız ve tasasız bir anne olmalıdır

Seyirci karşısında süt salınma refleksi engellemeye uğrayabilir

İlk günlerde bebeğinizin anne sütüyle yeterince beslenemediğinin göstergeleri nelerdir?

Üçüncü günde 24 saatte 6 ıslak bezden az bez çıkarmışsa, üçüncü günden sonra hâlâ siyah, koyu yeşil, kahverengi dışkı çıkarıyorsa, dördüncü günden sonra 4 hafta boyunca 3-4 defadan daha az sarı dışkılıyorsa, bebek 24 saatte 8 kezden az sayıda emme isteği gösteriyorsa, bebek sanki devamlı emiyorsa, her zaman aç, her zaman meme aranıyorsa, bebek nadiren ağlıyor, devamlı uyuyor (4-6 saatten fazla), süt geliyor ancak bebeğin sesli, ritmik yutmaları duyulmuyor, bebek sanki yalnız çenesini oynatıyorsa, beşinci günde bile sütün geldiğini anne gerçekten hissetmiyorsa, meme başları örselenmişse ve her emzirişte aşırı ağrı duyuluyorsa, memeler emzirdikten sonra da sertliğini koruyor, yumuşamıyorsa, bebek iyi gelişmiyorsa, onuncu günde doğum kilosunu geri kazanamadıysa, anne sütü yeterli değil veya bebek yeterince ememiyor
demektir

Anne sütü dengeli bir besindir

Anne sütünde yenidoğan için gerekli her türlü yapı maddesi dengeli olarak mevcuttur, ancak annenin bu ögeleri içeren besinleri çevresinde bulabilmesi ve pişirme teknikleriyle yok edilmeden tüketmesi gerekir

Her türlü tahılın, yaş veya kurutulmuş sebze ve meyvaların büyük ölçüde üretilebildiği memleketimizde vitamin açığının anne sütü alan bebeklerde bulunması beklenmez

Ancak süt, yumurta ve et gibi hayvansal proteinlerin hiç birini almayan annenin sütünde B12 vitamininin ve folik asidin düşük olacağı bilinmektedir

Gelişmiş ülkelerde, anne sütünde yetersiz tek vitamin olarak K vitamini görülür

Ne süreyle anne sütü verilmelidir?

Amerikan Pediatri Akademisi en uygun besin olarak 0-12 ay arasında anne sütünü önermektedir

Altı (en erken 4 ay)- 12 ay anne sütü yanında yaşa uygun besinlerin verilmesi, anne sütü ile beslenme sürdürülemediği zaman uygun bir formula önerilmesi gerekmektedir

Yapılan düzenli tibbi kontrollerde anne sütünün yetersiz kaldığı belirtileri ortaya çıkarsa hemen besin takviyesine geçilmelidir

Anne sütünde demir, çinko ve selenyum düzeyleri nasıldır?

Anne sütünün demir düzeyi oldukça düşüktür

Ancak anne sütünün biyoyararlılığı bu demir düzeyinde bile bebeğin demir eksikliği anemisine yakalanmasını önleyebilmektedir

Anne sütü alamayan bebeklere demir takviyesi yapılmış formulalar (ticari mamalar) önerilmektedir

Çinkoysa anne sütünde yüksek düzeydedir; özellikle kolostrum tabiatta en yüksek düzeyde çinkoya sahip besindir

Anne sütü demiri ve çinkosu gibi, anne sütü selenyumunun da biyoyararlılığı yüksektir

Bu nedenle anne sütündeki düşük oranlar bile formülalardaki yüksek miktarlardakinden daha iyi emilir

Anne sütünde bebek için gerekli her türlü eser element yeterli miktarda vardır

Anne sütü yağları nasıldır?

Anne sütü yağları özellikle ileriki yaşlarda damar endotelini zedeleyeceği bilinen düşük dansiteli lipoproteinlerden (LDL) fakir, buna karşılık lipid metabolizmasında yararı üzerinde çokça durulan yüksek dansiteli lipoproteinlerden (HDL) zengindir

Annenin iyi beslenmesi emzirmek için önemlidir

Gerek gebelik gerekse emzirme süresince anne perhiz yapmamalıdır

İyi ve kötü beslenmiş annelerin sütünde farklar oluşur

Gündüz çalıştığı için meme veremeyen annelerin geceleri meme vermeleri önerilmektedir

Bebeğin memeye ilk tutuluşundan itibaren anne sütü dışında hiç bir şey verilmemesi doğrudur

Annenin yeterli beslendiğinin işaretlerinden biri de annenin gün boyunca sık sık idrar yaptığının gözlenmesidir

İyi ve kötü beslenen annelerin sütlerinde farklılıklar vardır

Gebelikte annenin vücudunda depoladığı yağlar, eğer bebeğini yalnız anne sütüyle beslerse süt yağı için kullanılacak, bebek büyüdükçe yağ ihtiyacı artarken anne de kilolarından yavaş yavaş kurtularak eski vücut şekline hiç çaba göstermeden
kavuşacaktır

Anne sütü ve allerji

Yenidoğan devresinde sindirim kanalına giren besin proteinleri yenidoğanda barsak duvarının geçirgenliğinin imkan vermesi nedeniyle makromolekül olarak dolaşıma geçebilir ve antijen etkisi gösterebilirler

Anne sütü, barsak geçirgenliğini çok kısa zamanda azalttığından, bebeğe hiçbir şey tattırmadan sadece anne sütü verilmesinin makromolekül geçişini önlediği, dolayısıyla besin allerjilerinin oluşmadığı bilinmektedir

Ancak anne kendisinin hassas olduğu besin proteinlerini emzikli iken alırsa bebek de o proteinlere karşı anne sütünün bu özelliğinden yararlanamayacaktır

Anne sütü bebeği enfeksiyonlardan korur mu?

Anne, kendisinin önceden geçirdiği bakteriyel barsak ve viral akciğer hastalıkları sonucu oluşturduğu koruyucu proteinleri sütündeki sekretuar immünglobulin A ile bebeğine geçirir Kısaca anne sütü, bebeğin enfeksiyonlara yakalanma riskini azaltan, doğru ve tam beslenmesini, iyi büyüme ve gelişmesini, allerjik belirtiler göstermemesi sağlayan benzeri bulunmayan bir üründür

Emziren annenin ilaç alımı

Anne hangi ilacı alırsa alsın kanındaki ilaç düzeyinin %2-10’ u sütüne geçecektir Bu nedenle emzikli anne, herhangi bir ilaç alırken bebeğini düşünerek dikkatli olmalı, hekim kendisine önermeden hiçbir ilacı kullanmamalıdır

Anne sütü ve D vitamini

Ülkemizde anne sütü alan bebeklerin tümünün doğumun ilk birkaç haftasından itibaren D vitamini preparatlarıyla desteklenmesi öngörülmektedir

Deri pigmentasyon derecesi de göz önüne alınarak bebeğin yalnız alt bezi bağlı, çıplak olarak haftada 30 dakika veya giyinik, ancak başı şapkasız olarak haftada 2 saat güneşlendirilmeleri önerilmektedir

Ancak Türkiye’nin yerküre üzerinde bulunduğu yer nedeniyle, Aralık ve Ocak aylarında güneşlenilse bile ciltten D vitamini oluşumundan yararlanılamayacağı bilinmektedir

II-Yenidoğanın Formülayla Beslenmesi

Günde en az 8 öğün anne sütü aldığı halde bebeğin iyi büyüme ve gelişme göstermediği takipler sırasında belirlenirse ek besin yine de 8 öğün azaltılmadan verilebilir, örneğin meme saatleri 06, 08, 10, 13, 15, 17, 20, 22, 24, 03, gibi sürdürülmelidir (mama saatleri kırmızıyla işaretlenmiştir)

Bu uygulamada formulanın mideyi daha geç terkedeceği düşünülerek bebeğe ekstra kalori verirken mamalardan sonra üçer saat ara verilerek anne sütüne devam edilmelidir

Formula hazırlarken toz mama miktarına dikkat edilmeli!

Formula hazırlarken anneler bazen toz mama miktarını fazlaca koyarak mamanın osmolalitesinin artmasına neden olabilmektedir

Bu şekilde beslenme, midede laktobezoar (süt topu) oluşumuna, bebeğin dışkısının kabız dedirtecek kadar az ve koyu, hatta katı çıkmasına neden olur

Yapılan kakanın içinde beyaz peynir parçaları gibi parçalar görülürse kullanılan formülanın protein miktarı fazla ve bebek bunu kullanamıyor demektir

Böyle bir durumda önce mamanın hazırlanma aşamasında sulandırma hatası yapılıp yapılmadığına bakılır, sonra mamanın protein içeriği gözden geçirilir

Prematüre bebeklerde anne sütü verilemiyorsa en azından uzun zincirli yağ asitleriyle takviye edilmiş özel prematüre formulalarının kullanılması olgunlaşmaya yardımcı olabilecektir

Standart formula ile büyütülenlerin prematüreler için ilaveler yapılmış formula ile beslenenlere göre gelişme geriliği gösterdiği saptanmıştır

Bu nedenlerle 34 haftadan sonra doğan prematürelerin kendi annelerinin sütü ile beslenmeleri veya prematüreler için özel hazırlanmış formulalar kullanmaları gerekmektedir