|
Prof. Dr. Sinsi
|
Patnos Hakkında Bilgiler / Patnos Hakkında Bilgiler
Coğrafi Yapısı
Patnos İlçesi Doğu Anadolu’nun Yukarı Murat-Van bölümünde yer alır Doğuda Van İlinin Erciş, Batıda Muş İlinin Malazgirt, Kuzeyde İlimizin Tutak ve Hamur İlçeleri, Güneyde Bitlis İlinin Adilcevaz İlçeleri ile komşudur İlçemiz Ağrı –Van, Ağrı Muş ve Ağrı Bitlis Karayollarının kesişme noktasında bulunduğundan önemi artmaktadır İlçenin deniz seviyesinden yüksekliği 1640 metredir İlçenin Yüzölçümü 1424km² dir
Patnos; Doğu Anadolu Bölgesinin Yukarı Murat-Van Bölümündeki Ağrı İlinin 8 ilçe merkezinden biridir Doğal oluk ve yolların düğümlendiği bir noktada bulunan Patnos şehrinin konumu kendisine oldukça stratejik bir konum kazandırmıştır Bu özelliği tarih boyunca bölgenin egemenleri tarafından hep kullanılmıştır Yukarı Murat-Van bölümünün önemli çöküntü alanlarından birini oluşturan Patnos Ovası değişik yönlü faylar eşliğinde çökerek oluşmuş sonradanda alüvyonlarla dolmuş her taraftan genç volkanitlerle çevrili bir tersiyer havzasıdır İlçenin sınırları ise şöyledir: Kuzeyde Ağrı İline bağlı Tutak ve Hamur; doğuda Van’a bağlı Erciş ; güneyde Bitlis’e bağlı Adilcevaz ; batıda Muş’a bağlı Malazgirt bulunur Kabaca 40° 39' kuzey enlemleri ile 42° 52'doğu boylamları arasında yer alır
Patnos, Süphan Dağı’nın 25km kuzeyinde Murat Irmağının kollarından Badişan Deresinin suladığı ortalama yüksekliği 1600 m olan ova üzerinde bulunmaktadır
Bu ilçe sınırları içinde inceleme alanının sınırları ise şöyledir:
Kot Tepe ve Aznavur Tepe’nin güney yamaçlarından Küçük Gresor Tepe’nin Kuzey yamaçlarına çekilen hat kuzey sınırı belirler Burada güneye Sınırtaşı Mevkiine ordan Değirmen Tepenin batı yamacından geçen hat doğu ve güneydoğu sınırlarını belirler Kumtepe Mevkii güney sınırını Bekçi Mevkii ve kuzeye Kot Tepe’ye ulaşan sınır incelemenin batı sınırını çizer
PATNOS'TA BİTKİ ÖRTÜSÜ
Patnos ve çevresi doğal bitki örtüsü bakımından fakirdir Yörenin doğal bitki örtüsünü tek ve çok yıllık otsu ve odunsu bitkiler olan stepler oluştururBunlar yaprakları küçük sert dikenli ve derimsi yapıda kuraklığa dayanıklı bitkilerdir Bölgede ormanın alt sınırı 1800 m'dir Tarihi kayıtlarda bölgenin ormanlarla kaplı olduğuna dair işaretler vardır Bölgenin bugün ormanlardan mahrum olmasının nedenlerinden biri kuşkusuz asırlardan beri süregelen tahribattır
Bölgedeki stepleri ikiye ayırabiliriz: Yastık ve küme şekilli türler (Kenger, kernkosi, sitilme, geven, kerengzer ) ve gramineler (Şalvadır , havşan, pupi ,kurix ) Özellikle kengerlerden çok faydalanılır; ilkbaharda daha yer altındayken çıkarıldığında taze yenildiği gibi kızartılarak da yemeği yapılmaktadır daha sonra gelişme zamanında otsu haldeyken turşusu yapılır Daha büyüdüğü zaman sapları soyularak yenilir tohum tutunca da tohumları çekirdek gibi yenilmektedir Ayrıca biçilerek hayvanlar için saman yapılmaktadır
Akarsu boylarında kavak ve söğüt türü ağaçlara rastlanır
PATNOS'TA İKLİM
İklimlimin ana çizgilerini uzun kışlar ve kısa yazlar ile karakterize edilen karasal iklim şartları belirler
Patnos’ta yıllık sıcaklık (1977-1990 rasat devresinde ) 70°C kadardır Yılın en soğuk ayı olan Ocak ayının sıcaklığı -88°C'dir Mart ayından itibaren sıcaklıklar hızlı bir şekilde yükselerek en yüksek değerlere Temmuz, Ağustos aylarında erişir Patnos’ta Temmuz ayı ortalama sıcaklığı 215°C, Ağustos ayının ise 205°C'dir Temmuz ayı sıcaklıkları incelendiğinde, yöredeki istasyonlar arasında önemli farkların olmadığı görülür Örneğin Ağrı’da 210°C, Malazgirt’te 222°C, Erciş’te 218 °C dir Ağustos ayından sonra sıcaklıklar ani bir şekilde azalır Sıcaklığın 20°C'nin üstünde olduğu ay sayısı iki olup Temmuz ve Ağustos’tur Yıllık sıcaklık amlütüdü 303 lük bir değerle şiddetli karasallığa işaret etmektedir
Patnos’ta donlu günlerin diğer bir ifadeyle sıcaklığın 0°C ve 0°C nin altında olduğu gün sayısı 147 8 dir Yaklaşık olarak Ekim ayı ortalarından başlayıp Nisan ayı sonlarına kadar devam eden 65 ay gibi uzun bir süre kapsayan don olayının görüldüğü devre ziraat hayatı bakımından bilhassa bitkilerin yetişme devreleri açısından son derece etkileyici ve belirleyici bir husustur Donlu günlerin mevsimlere dağılışı incelendiğinde ; en yüksek payın %574 ile kışa ait olduğu, %251 ile ilkbaharın ikinci sırada geldiği görülür Sadece Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında don görülmemektedir
33 Yıllık ortalamalara göre Patnos yıllık yağış miktarı 4288 mm'dirYağışlar daha çok Nisan ve Mayıs aylarında görülmektedir Bununla birlikte Nisan ayı payının daha fazla olduğu dikkati çeker Nitekim ilkbahar toplam yağışlar içerisinde %39 luk bir oranla başta gelirken Kış ve Sonbahar mevsimleri birbirlerine yakın değerlerle ikinci ve üçüncü sırayı alır (Kış %264 , Sonbahar %242) Yaz yağış bakımından en az paya sahip olup (%95 ) bu özelliğiyle yağış azamisi Yaz’a tekabül eden Kuzeydoğu Anadolu’dan önemli bir farklılık gösterir Yılın ortalama 756 günü yağışlı geçmekte bununda %345 i yani 261 günü kar yağışları şeklinde düşmektedir Patnos’ta en yüksek kar örtüsü 135 cm ile Mart ayında tespit edilmiştir
Patnos'ta doğu sektörlü rüzgarlar (NE,E,SE) daha sıklıkta esmekte buna yakın değerle W ve S sektörlü rüzgarlar izlemektedir Yıl içerisinde rüzgarın en fazla estiği yön %25'lik bir oranla E olup bunu %145 ve %136'lık oranlarla SW ve W yönleri izlemektedir
Tarihçesi
Patnos İlçesinin tarihi çok eskilere dayanmaktadır Urartuların “Aladırı”,Romalıların “Patisus” diye adlandırdıkları İlçemiz geçmişte cereyan eden tarihi olaylarla beraber günümüze kadar gelen olayların akisleriyle süslü eski kalıntılarıyla yaşayan yörelerimizden birisidir Tarihi kayıtlara göre buraya ilk olarak orta Asya dan gelen Proto Hititler (Huriler) gelip yerleşmişlerdir Huriler MÖ 3000 yılına kadar burada hüküm sürmüşlerdir Proto Hititlerden sonra hakimiyet Hititlere geçmiştir Hititlerinde yıkılmasından sonra burası Urartuların eline geçmiştir Özellikle Urartuların en önemli bir yerleşim merkezi olarak kalmıştır Urartularında bu bölgede hakimiyetleri bitince Patnos Asurluların eline geçmiştir Asurluların yıkılmasından sonra diğer medeniyetlerin yerleşim merkezi olan Patnos Romalıların eline geçmiştir Bölgenin strateji önemine sahip olan Patnos Anadolu’ya açılan önemli bir geçit yeri olması sebebiyle Bizansların uzun uğraşları neticesinde ellerine geçmiştir 1071 Malazgirt Zaferinden sonra büyük Selçukluların eline geçen Patnos 1077 tarihin den itibaren de Anadolu Selçuklu Sultanlığının eline geçmiş ve 1308 tarihine kadar Anadolu Selçuklu Sultanlığının elinde kalmıştır Anadolu Selçuklu Sultanlığının sıkılmasından sonra Karakoyunluların eline geçmiştir
Karakoyunluların 1473 tarihinde yıkılmasından sonra bu topraklar İranlıların eline geçmiştir Yavuz Sultan Selim’in yaptığı Çaldıran Savaşından sonra diğer yerler gibi Patnos’ta Osmanlı Devletinin hakimiyetine girmiştir Bu durum 1914 yılına kadar sürmüştür Birinci Dünya Savaşında Rus ve Ermeni zulmüne maruz kalan bölge 14 Nisan 1918 tarihinde düşman işgalinden kurtulmuştur 1936 tarihine kadar köy olarak kalan Patnos 1936 tarihinde İlçe hüviyeti kazanarak Ağrı İlinin İlçesi olmuştur
PATNOS'UN TARİHİ GELİŞİMİ
Doğal oluk ve yolların düğümlendiği bir noktada bulunan Patnos şehrinin konumu kendisine oldukça stratejik bir konum kazandırmıştır Bu özelliği tarih boyunca bölgenin egemenleri tarafından hep kullanılmıştır
Urartu Devletinde idari, askeri, kültürel merkez rollerini üstlenen Patnos, stratejik konumu dolayısıyla bir çok devletin istilasına uğramıştır Bu istilaların yerleşmeye ve gelişmeye etkilerini kronolojik olarak şöyle açıklayabiliriz
Hurri soyundan gelen Urartular takriben MÖ 13 Yüzyıl ile MÖ 9yüzyıl arasında bölgede feodal beyliklerin oluşturuğu bir konfederasyonu halinde varlıklarını sürdürmüşlerdi Kral Aramu Urartu devletini bazı kaynaklarda olduğu gibi Tuşba (Van) değilde ARZAŞKUN denen şehir merkezli kurmuştu Bu şehrin tam olarak yeri tespit edilememişse de bu şehrin Patnos civarında olduğu sanılmaktadır Yörede Menua zamanında yoğun imar faaliyetleri görülmüştür Çok sayıda kale ve saray yapılmıştır Aznavur Tepe, Girik Tepe, Kızılkaya, Kancıklı, Kubik, Dedeli, Değirmendüzü, Bostankaya kaleleri bunlardandır Tapınak ve antik ismiyle “ALUDİRİ” sarayları da yapılmıştır
Patnos ve çevresi tarihinin az rastlanır bir olayı ile yoğun bir biçimde nüfuslanmıştır
Aludiri (Patnos ) küzeye, güneye, güneybatıya, kuzeydoğuya açılan yollartın en kritik noktasında yer almış olup bugünde aynı özelliğini korumaktadır
Aznavur Tepe Urartu mimarisinine en önemli eserlerindendir Tarıma yönelik sulama kanalları bu kalede çokça görülmektedir Diğer önemli bir sarayda Giriktepe bulunmaktadır
Urartu Krallığının yıkılmasından sonra bölgeye Medler, Persler, Ermeniler, Romalılar (Artaksiad Beyliği), Selevkidler, Bizanslar, Sasaniler, Emeviler, Abbasiler, Sökmenliler, İlhanlilar, Celayirliler, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Safaviler ve Osmanlılar hakim olmuştur Osmanlı hakimiyetine kadar bölgede durdurak bilmeyen etkinlik mücadeleleri sonucu, savaş yolları üzerinde bulunan ve yüzden de sürekli el değiştiren Patnos’un sözkonusu nedenlerden dolayı gelişmeye fırsat bulamadığını, sürekli küçüldüğünü söyleyebiliriz
1533’te Erzurum Beylerbeyliğinin Malazgirt Sancağına bağlı iken 1865’ te eyalet, liva , kaza, nahiye, köy sistematiği uygulamaya konuyor Buna göre Patnos, Erzurum Eyaleti, Bayazıt Livasının 7 kazasından biri durumuna geliyor 1867’de “Vilayet Nizamnamesi” uygulamaya konulmasıyla Patnos; Erzurum Vilayeti, Bayazıt Sancağı, Antab (Tutak) Kazasının bir nahiyesi olmuştur Bu dönemde Patnos’ta 250 hane, 1 dükkan, 1 han, 1 cami, 1 medrese, 2 kilise ve biri Hristiyan ikisi İslam olmak üzere 3 Sıbyan Mektebi bulunmaktaydı
Osmanlı kayıtlarında “Batnus” şeklinde adı geçen Patnos; ilçe olana kadar fazla bir önem kazanmamıştır 1936’ da Malazgirt İlçesinin Sultanmut (Doğansu), Ahlat İlçesinin Aktepe (Sarısu) ve Erciş İlçesinin Dedeli Bucaklarının birleştirilmesiyle ilçe statüsüne geçmiştir Günümüzde 92 adet köyü ile yaklaşık 1421 kmª’lik bir idari etki alanına sahip olan ve hızla nufuslanmakta olan bir şehirdir
Doğal Maden Suyu ( Değirmendüzü Köyü )
Badişan Nehri
Süphan Dağı
Kot Tepesi
Taşkın Baba Türbesi
Ayrıca,
Patnos Barajı
Grik Tepesi
Grebido Tepesi
Sultan Muhammed Türbesi Ziyaret Edilebilinir
|