|
Prof. Dr. Sinsi
|
Bitlis /Bitlis Tarihi /Bitlis Ova, Plato ve Yaylalar
COĞRAFİ YAPISI
Bitlis ilinin genel olarak yüzölçümü 6 706 km2 dir Bu rakama Bitlis ili sınırları içerisinde kalan Van Gölünün 1876 km2 lik kısmıda dahil edildiği takdirde toplam olarak Bitlisin yüzölçümü 8582 km2 olmaktadır
Bu duruma göre Bitlis ili 410 33 430 11 Doğu Boylamları 370 54- 380 58 Kuzey Enlemleri arasında yer almaktadır İlin en doğu hudut noktasından en batı hudut noktasına kadar 144, en kuzey noktasından en güney noktasına 120 kmdir
Bitlis, Doğu Anadolu Bölgesinin Yukarı Fırat ve Yukarı Murat bölümlerinin sınırı üzerinde bulunan bir ildir
Bitlis ili deniz seviyesinden 1545 metre yüksekliktedir Arazi, Anadolu yaylasına nazaran daha yüksek ve daha girintili çıkıntılıdır, arazisinin % 71i dağlık % 3ü yayla , %10,4ü ova , %15,6sı dalgalı olup, değişik bir topografisi vardır Bundan da anlaşılacağı üzere Bitlis ili Doğu Anadolu Bölgesinin en dağlık bir yerinden birini oluşturmaktadır Hatta Hizan ve Mutki ilçelerinde hiç ova bulunmamakta ve dağlık arazinin oranı % 90ı geçmektedir Ancak Adilcevaz ve Ahlat ilçeleri nispeten az dağlıktır Buna mukabil ova olan sahalar bilhassa Adilcevazda daha fazladır
Bitliste arazide üçüncü zaman MİOSEN devrine kadar orojenik hareketler meydana gelmiştir Bu devirde başlayan volkanik hadiseler, birçok fay ve çöküntülerin, büyük göllerin varlık kazanmasına sebep olmuştur 3050 metre yüksekliğindeki Nemrut Dağı 4434 metre yüksekliğindeki Süphan Dağı, üçüncü zaman indifai olaylarının tabi eserleridir Süphan ve Nemrut Dağlarının çevrelediği kısımlarda Fomeroller ve sıcak su kaynakları mevcuttur
Bu toprakların, son orojenik ve volkanik olaylarla sarsılmış olması, arazinin parçalanmasını sağlamıştır Bu durumda depremlerin varlık şartlarını hazırlamış olduğundan, Bitliste deprem oldukça fazladır Çöküntü sahalarında sular birikerek geniş göller meydana getirmiştir Arin Gölü ve Türkiyenin en büyük krater gölü olan Nemrut Gölü bu tarz göllerdir Gerek göllerin gerek ovaların yüzeyi deniz suyu seviyesinden çok yüksektir İlin bazı önemli dağları Van Gölünü Güneyden çevirir
Bitlis ili dağlık bir sahayı kapladığı için ova yok denecek kadar azdır Ahlat Ovasıyla, bir düzlük gibi Bitlisin Kuzeydoğusundan Van Gölüne doğru uzayan , Rahva Ovasından başka büyük düzlüklere rastlanmaz
Adilcevaz ve Ahlat Ovası, bölgenin en bereketli ovasıdır Van Gölü sahili boyunca uzanmıştır Ova meyveliktir ve suları boldur
Dağlar
Güneydoğu torosları uzantısı şeklinde olan ve ili çevreleyen dağlar yükseklikleri 2000 metreyi aşmaktadır Bitlisin doğusunda Süphan 4058 metre ile Türkiyenin ikinci büyük dağıdır Nemrut Dağı ülkemizde en son faaliyete geçen volkanik dağdır Nemrut volkanik bir yapıya sahiptir, 1441 ile 1443 tarihleri arasında faaliyete geçerek püskürttüğü lavları 60 km güneye atmıştır Yüksekliği 3050 metre olan dağın üzerinde 400 metre çapında Türkiyenin en büyük krater gölü bulunmaktadır Bitlis ilindeki diğer dağlar, Güney Torosların devamı olan sıra dağlar, Sini dağı (2730) Kırımızıtaş tepe ( 2607) Karataş tepe ( 2609 ) Handağı tepe (2433 ) dağlarıdır
Ova, Plato ve Yaylalar
Arazinin % 71 kaplayan kısmın eteklerinde yer alan küçük düzlükler şekilindeki ovalar ve platolar genellikle dar ve uzun bir görünüm sergilerler Bitlis ilinin de ova platolar yok denecek kadar azdır, Ahlat ovası ve Bitlis ve Tatvan arasında yer alan Rahva ovası ile Adilcevaz ilçesinden Erciş ilçesine doğru ve Van Gölü çevresinde bulunan dar ve uzun ovaların dışında başka düzlükleri yok hemen hemen bulunmamaktadır Bitlis İlinin % 3 nü kaplayan yaylalar ile % 16 kaplayan Platolar Van Gölünden 200-300 metre yükseklikteki volkanik yapılı düzlüklerdir
Yaylalar : Bitlis ilinde bulunan yaylalar şunlardır
Merkezde: Avasor , Susana , Haydarderesi
Adilcevaz ilçesinde: Süte ve Suphan,
Ahlat ilçesinde: Nemrut Kuşhane, Uluder ve Nemrut, Güroymak İlçesinde, Çıtak, Duap, Şen
Hizan ilçesinde: Örenli, Panor
Mutki ilçesinde: Harik ve Meydan
Tatvan ilçesinde: Nemrut yaylası
Ormanlar
Bitlis ilinde ormanlık alanlar oldukça fazla yer tutar Doğu Anadolu Bölgesinde en fazla ormanı olan illerden birisidir Hizan, Tatvan, Mutki ilçeleri orman ve fundalıklarla kaplıdır Ormanlarda başlıca ağaç türü meşelerdir Meşeden sonra soğuğa dayanıklı olmasından ötürü ardıç geniş bir alanı kaplar Nemrut Volkan Konisi yanında bulunan Atatürk Dağının güney yamaçları , Rahva Ovasının batı kısımları meşe ile kaplıdır Nemrut Krater Gölü etrafında koru halinde meşeler, yabani meyve ağaçları, titrek kavak ve huş ağaçları bulunmaktadır Krater içindeki orman 2900 metreye kadar çıkar , bu seviye Türkiyede ki en yüksek ormanlık alan seviyesidir Bitliste ormanlık alan olarak 1647465 ha Verimli orman alanı ise 23409 hadır Bitlis ilinde merkeze bağlı 38 , Hizan İlçesine bağlı 24 , Mutki İlçesine bağlı 38 orman köyü mevcuttur
İklimi
Deniz seviyesinden 1545 metre yükseklikte bulunan Bitlise kış erken gelir, geç gider Kışın çok kar yağar kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları ise kısa sürer sıcak ve kurak geçer Karasal iklim özelliğini gösterirYıllık sıcaklık ortalaması 97 C dir DİE araştırmalarına riayet edilelerek aşağıda verilen tablodada görüldüğü gibi Bitlisin en sıcak ay Temmuz en soğuk ay ise Ocaktır Meterolojik verilere göre Bitlisin yıllık sıcaklık farkı 155 C0 civarındadır Van Gölü çevresinde bulunan Adilcevaz, Ahlat, ve Tatvan ilçelerinde kış daha yumuşak geçer Bitlis ili yurdumuzun en çok kar yağışı alan yerlerinden biridir
|