|
Prof. Dr. Sinsi
|
Diyarbakır / Diyarbakır Ünlüleri / Diyarbakır Doğu ve Güney Doğunun Parisi
GENEL BİLGİLER
Yüzölçümü: 15 355 km²
Nüfus: 1094996 (1990)
İl Trafik No: 21
Isının 40-50 dereceye vardığı yaz günlerinin bunaltıcı sıcaklığından kurtulmak amacıyla gelişen düz damlı evleri ile tipik yöre mimarisinin günümüzde de yaşatıldığı Diyarbakır, uzun surları, Malabadi KöPage Ranküsüyle görülmesi gereken bir ildir
İLÇELER:
Diyarbakır ilinin ilçeleri; Bismil, Çermik, Çınar, Çüngüş, Dicle, Eğil, Ergani, Hani, Hazro, Kocaköy, Kulp, Lice ve Silvan'dır
Eğil: Zengin bir geçmişe sahip olan Eğil ilçesi tarih içinde de önemli bir yer işgal etmiştir Asur Kalesi'nin adından da anlaşılabileceği gibi Asurluların da ötesine ulaşan bir geçmişi vardır
Çermik: Diyarbakır'ın kuzeybatısında olan Çermik, kaplıcalarıyla tanınmış ünü tüm yurda yayılmış güzel ve yemyeşil bir ilçemizdir Dünyanın her yanından insanlar şifa bulmak amacıyla bu kaplıcalara gelirler İlçenin eski kalesi, Alaaddin Camii, Abdullah Paşa Medresesi Haburman KöPage Ranküsü efsanevi Gelin Dağı, Seyfullah Bey Hamamı ve Ali Dede Çeşmesi ilk anda görülmesi gereken ünlü yerlerindendir
Hani: Diyarbakır'ın 90 km kuzeydoğusunda Bingöl-Diyarbakır karayolu üzerinde dağlık bir yerleşim yeridir Hani İlçesinde 13 yyda yapıldığı sanılan Hatuniye Medresesi ve 15 yyda yapılan Ulu Cami bir Selçuklu eseridir
Kulp: Kulp, Diyarbakır'ın en uzak ilçesidir Ürettiği nefis ballarıyla tanınan Kulp, Kâfurum Kalesi, Kanikan Mağaraları, Kale-i Ulya, Ciksi Kalesi, Büyük Kaya, İmamı Gazali Türbesi ve çok eski olduğu sanılan Bahemdan köyü gibi eski eserleriyle de geniş bir tarihi zenginliğe sahiptir
Kocaköy: Kocaköy'ün ne zaman kurulduğu bilinmemektedir İlçede birçok höyük ve mağara bulunmaktadır
Lice: Diyarbakır'ın 95 km kuzeyinde tarihi bir yerleşim merkezidir Efsanesi dünyaca bilinen, çeşitli ülke ve şehirlerin sahip çıktığı Eshab-ül Kehf mağarasının asıl efsanede geçen Dakyonus şehri tüm özellikleriyle Diyarbakır'ın Lice ilçesi yakınındadır
Silvan: Kuruluş tarihinin Diyarbakır kadar eski olan Meyyafarikin uygarlığının beşiği olan bir ilçedir Dünyanın önemli eserlerinden Malabadi KöPage Ranküsü, Silvan Kalesi, Kulfa Kapısı ve çeşitli tarihi camilerin yer aldığı tepeden tırnağa tarihle doludur
NASIL GİDİLİR?
Karayolu: Diyarbakır'dan hemen hemen Türkiye'nin her yerine otobüs ile yolculuk mümkündür Otogar şehir merkezindedir Yolcular şehir içi minibüsleri ile taşınmaktadır
Otogar Tel: (+90-412) 221 10 27
Havayolu: Havalimanı: Şehir merkezine uzaklığı 3kmdir Her gün düzenli olarak Ankara ve İstanbul'a uçak seferleri bulunmaktadır
Hava Limanı Tel: (+90-412) 228 84 01 - 228 84 02
GEZİLECEK YERLER
Müzeler ve Örenyerleri
Müzeler
Diyarbakır Müzesi
Adres: Ziya Gökalp Bulvarı - Diyarbakır
Tel: (412) 221 27 55
Faks: (412) 223 08 02
Örenyerleri
Çayönü - Ergani/Sesverenpınar
Üçtepe - Bismil/Üçtepe
Hassuni Mağarası - Silvan/Merkez
Hilal Mağarası - Ergani/Sesverenpınar
Surlar
Diyarbakır Surları: Çin Seddi'nden sonra en uzun sur olması ile ünlenen Diyarbakır Surları 55 km uzunluğunda ve 7-8m yüksekliğindedir16 kalesi ve 5 çıkış kapısı olan siyah bazalt surlar, kentin en ilgi çekici yeridir Ortaçağ askeri mimarisinin muhteşem örneğini oluşturan bu surlar yazıtlar ve kabartmalarla dekore edilmiştir
MÖ 349 yılında Bizans İmparatoru Costantinus tarafından yenilenen surların yapılış tarihi tam olarak bilinmemektedir
Çayönü buluntuları: Diyarbakır'ın 65km kuzeybatısında Elazığ karayolu üzerinde Ergani ilçesinde bulunan Çayönü antik kenti cilalı taş devrine yani günümüzden yaklaşık 9000 yıl öncesine dayanmaktadır Bu yerleşim yerinin ilk yerleşik hayata geçilen yerlerden biri olduğu saptanmıştır Çayönü İlkel yerleşmesinde çıkartılan öğütme taşları, çakmak taşı, kemikten ve bakırdan yapılan çeşitli aletler Diyarbakır Arkeolojik Müzesi'nde sergilenmektedir
KöPage Ranküler
Malabadi KöPage Ranküsü: Silvan ilçesi yakınlarında Batman çayı üzerindedir Dünyadaki taş köPage Ranküler içinde kemeri en geniş olanıdır
Cami ve Kiliseler
Tarihi ve mimari özellikleri ile muhteşem olan Ulu Cami, Nebi Cami ve Safa Cami Diyarbakır'ın en ünlü camilerdir Selçuklu Sultanı Melik Şah tarafından yaptırılan Ulu Cami, orijinal dizaynı ve hem Bizans hem de daha eski mimari malzemeleri kullanması ile ilginç olup Türkiye'nin en eski camilerindendir
Diyarbakır'ın 77 km doğusunda, Silvan'da 1185 yılında yapılmış, zarif görünümlü Ulu Cami, kemer kapıları ifade eden ince taş kabartmaları ile görülmeye değerdir
Diyarbakır Cami ve Kiliseleri
Diyarbakır'ın önemli kiliseleri arasında Mart Thoma, Meryem Ana, Kırklar Kilisesi ve Mart Pityon Kilisesi sayılabilir Meryem Ana Kilisesi, şehirde kalan az sayıdaki Süryani cemaati tarafından halen kullanılmaktadır
Ulu Cami (Merkez): İslam dünyasında beşinci Harem-i Şerif olarak bilinmektedir Diyarbakır İslam ordularınca fethedildikten sonra, ildeki en büyük Hıristiyan tapınağı Mar-Tama kilisesi, MS 639 yılında camiye çevrilmiştir 1091'de Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah zamanında tamir ettirilmiştir 1115 tarihinde meydana gelen deprem ve yangında büyük hasar gören cami, 1240 yılında halkın yardımıyla onarılmıştır Avlusundaki şadırvanları, çeşitli devirlere ait kitabeleri yönünden büyük değer taşıyan bu ilk İslam yapısı, kara taşlarla inşa edilmiştir
Anadolu'nun en eski camisi olan Ulu Cami, çevresindeki iki medrese ve diğer yapılarla anıtsal yapılar topluluğu olarak günümüzde de dikkat çekmektedir Plan olarak 705-715 yıllarında inşa edilen Şam'daki Ümmiye ve Emevi camilerine benzemektedir
Behram Paşa Cami (Merkez): 13 Osmanlı Valisi Behram Paşa tarafından yaptırılan cami, Osmanlı mimarisinin en güzel örneklerindendir Caminin çok süslü minberi bir sanat harikasıdır
Şeyh Matar Cami (Merkez): Dört ayaklı minare ve cami, Akkoyunlu eseri olup 1500 yılında Sultan Kasım tarafından yaptırılmıştır Minare yekpare taş sütun üzerinde dört köşeli olarak inşa edilmiştir Sütunların üzerinde fırınlanmış ağaç kullanılması da minarenin özelliklerinden biridir Bir inanışa göre yedi defa sütunların arasından geçenin dileği kabul edilirmiş
Safa Cami (Merkez): 1532 yılında yapılan cami, Akkoyunlu eseridir Eskiden bir kılıf içinde muhafaza edildiği söylenen minaresi oldukça zariftir
Meryem Ana Kilisesi (Merkez): VI yydan kalma olup, zamanla birçok onarım görmüştür Bizans devrinden kalma mihrabı, Roma biçimi kapısı ilgi çekicidir Kilisede bazı azizlerin türbesi bulunmaktadır Süryani Kadim Yakubi mezhebine ait olan kilisede bazı azizlerin tasvirleri bulunmaktadır
Hanlar, Kervansaraylar
Diyarbakır, Tarihi İpek Yolu'nun merkezlerinden olması sebebi ile önemli hanlara sahiptir Deliller Hanı, Hasan Paşa, Çiftehan ve Yeni Han'da geçmişte olduğu gibi günümüzde de halı, kilim ve gümüş işleme satan dükkanlar bulunmaktadır
Kervansaray
Mimarisi ve iç yapısı ile görülmesi gereken yerlerden biri olan Kervansaray, bugün restore edilerek otel haline getirilmiştir
Kaplıcalar
Çermik Termal Turizm Merkezi
Yeri: Diyarbakır-Çermik ilçe merkezinin doğusunda yer alır
Suyun Isısı: 48oC
PH Değeri: 6,3
Özellikleri: Bikarbonatlı, Klorürlü, Karbondioksitli, Hidrojen Sülfürlü ve kısmen radyoaktif bir bileşime sahiptir
Yararlanma Şekilleri: İçme ve banyo kürleri
Tedavi Ettiği Hastalıklar: Romatizma, deri, solunum yolu, kadın, eklem ve kireçlenme gibi hastalıklara olumlu etki yapar
Konaklama Tesisleri: 100 yataklı tesis mevcuttur
COĞRAFYA
Diyarbakır, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin orta kısmında, Elcezire'nin (Mezopotamya) kuzeyinde yer almaktadır Doğuda Siirt ve Muş batıda Şanlıurfa, Adıyaman, Malatya kuzeyde Elazığ ve Bingöl güneyde ise Mardin illeri bulunmaktadır
Diyarbakır, yeryüzü şekilleri açısından genelde dağlarla çevrili, ortası hafif çukurlaşmış görünümündedir İl, Güneydoğu Torosların kollarıyla çevrilidir İlin en yüksek dağı Muş sınırı yakınındaki Anduk Dağıdır (2830 m)
Diyarbakır ilinde sert ve kurak bir yayla iklimi hakimdir
TARİHÇE
Diyarbakır tarihinin, önceleri MÖ3000 yılına kadar uzandığı bilinirken, son zamanlarda Çayönü kazıları ile yapılan araştırmalar sonucunda uygarlık geçmişinin MÖ7500 yıllarına kadar uzandığı belirlenmiştir Diyarbakır ve çevresinde Hurriler, Mitanniler, Hititler, Asurlar, Medler, Persler, Büyük İskender, Romalılar, Bizanslılar, Araplar, Selçuklular ve Osmanlılar hüküm sürmüştür
NE YENİR?
Devasa boyutlardaki karpuzu ile tanınan Diyarbakır, yemek kültürü açısından da oldukça zengindir Akşamın geç saatlerinde, tezgahlarda satılan cartlak kebabı olarak bilinen ciğer kebabı geleneksel yemekleri arasındadır
Diyarbakır'ın en ağır yemeklerinden olan kibebumbar, işkembe ve bağırsakların et, pirinç, nane, biber ve tuz karışımı ile pişirilir Bunların yanında içli köfte, çiğ köfte, bulgur pilavı, kaburga, keşkek, Kibukudur, lebeni, tatlılardan ise burma kadayıf ve Nuriye tatlısı ünlüdür Üzümden yapılan pestil ve sucuk, otlu peynir, örgü peynir, sumak çokça yenen diğer yiyeceklerdir
Diyarbakır'dan Yemek Tarifleri
Patlıcan meftunesi
Hazırlanışı: Bir tencere içinde yağda gerekli miktarda et iyice kızartılır, doğranmış sivri biber ilave edilir Daha sonra salça ve pul biber iyice kızartılır Az tuzlu suda doğranmış patlıcanlar bolca yıkanıp tencereye konur Biraz pişirilir, doğranmış domatesler ilave edilir Bir müddet sonra yemek kaynadıktan sonra, bir miktar süzülmüş sumak suyu ilave edilir Yemek kaynatılır Piştikten sonra ocaktan alınır Ezilmiş sarımsak yemeğe katılır, servise sunulur
Ekşili etli dolma
Hazırlanışı:
Dolma içi: Kuyruk tarafından seçilen yağlı etler küçük küçük doğranır, doğranmış soğan, sivri biber, domates, pirinç, baharat, tuz, pul biber, salça, sıvı yağ ile süzülmüş sumak suyu ile karıştırılıp dolma içi hazırlanır
Daha sonra haşlanmış lahana ve oyulmuş patlıcan, kabak ve domateslerin içine doldurulup tencereye dizilir Süzülmüş sumak suyu yeteri kadar ilave edilir, dolmaların dağılmaması için yassı bir taş dolmaların üzerine konur Kaynayıncaya kadar pişirilir Ocaktan alınır, tencerenin kapağı 15 dakika kadar açılmaz Daha sonra servis yapılır
İçli köfte
Köfte içi hazırlanması: Yağsız kıyma, ufak doğranmış kuru soğan, pul biber, baharat, kara reyhan ve maydanoz iyice kızartılıp pişirilir ve soğumaya bırakılır
Bulgurun hazırlanışı: Köftelik bulgur ile döğme kırıntısı birbiriyle karıştırılıp biraz tuz ve sıcak su ilave edilir Yarım saat bırakılır, köftelik hamur haline gelir Köftelik iyice yoğrulur Hazırlanan hamur yumurtadan küçük şekilde ayrılır, köfte içi açılır
Pişirilmesi: İçi açılan köftelere hazırlanan iç doldurulup kapatılır Kaynatılan suyun içine köfteler bırakılır Köfteler kaynayan suda haşlanmış olarak su yüzüne çıkarsa pişmiş olur Daha sonra yumurtalar kırılıp çırpılır ve haşlanmış köfteler yumurtaya batırılıp tavada kızartılır servise hazır hale gelir
NE ALINIR?
El sanatları, hasır bilezik, kiniş gerdanlık, gümüş işlemeli nalın ve çekmeceler kuyumcuların beğenilen ürünleridir Köylerden el dokuması halı ve kilim üretimi yapılmaktadır
LİNKLER
Diyarbakır Valiliği http://wwwohalgovtr
Diyarbakır Belediyesi http://wwwdiyarbakir-bldgovtr
Dicle Üniversitesi http://wwwdicleedutr
YAPMADAN DÖNME
Diyarbakır Surlarını gezmeden,
Malabadi KöPage Ranküsünü görmeden,
Eski Diyarbakır Evlerini görmeden
Cahit Sıtkı Tarancı ve Arkeoloji Müzelerini görmeden,
Selim Amca'da kaburga yemeden, meyankökü içmeden,
Diyarbakır hasırı almadan
Dönmeyin
|