Hormonların baskılanması

Tüp bebek tedavisine başlandıktan sonra ilk olarak kadının hormonları baskılanır Bunun en önemli nedeni, baskılama sonucunda istenmeyen zamanda yumurtaların çatlayarak karına dökülmelerinin önüne geçilmesi ve daha fazla embriyonun elde edilecek olması Bu da daha fazla sayıda embriyonun oluşturulabileceği ve gebelik şansının yükselebileceği anlamına gelir


Tüp bebek tedavisinde hormonların baskılanması için uygulanan yumurtalıkların uyarılmasının (Kontrollü ovarian hiperstimülasyon-KOH) amacı burada normalde 1 olan baskın follikül sayısını arttırmak ve daha fazla sayıda olgun yumurta hücresi elde etmektir


İlk başarılı tüp bebek gebeliği, herhangi bir uyarının verilmediği doğal bir adet döneminde elde edildi Buna rağmen birden fazla sayıda embriyo transfer edilmesi başarı olasılığını arttırır Daha fazla sayıda embriyo elde edebilmenin tek yolu daha fazla sayıda yumurta hücresi elde etmek Günümüzde dünyadaki hemen hemen tüm üreme sağlığı merkezlerinde KOH (Kontrollü ovarian hiperstimülasyon) uygulanır


Kontrollü Ovarian hiperstimülasyon değişik ilaçlarla ve değişik yöntemlerle uygulanabilir Yumurtalıkları uyarmak amacıyla bazı hormonlar kullanılır


Tüp bebek/Mikroenjeksiyon uygulamalarında tercih edilen hormonlar Human Menopausal Gonadotrophin (hMG, menopozdaki kadınların idrarlarından elde edilen ve eşit miktarda FSH ve LH hormonları içeren bir maddedir) ve Follikül stimüle edici (uyarıcı) hormon yani FSH'dır FSH vücutta beyin tarafından salgılanır Tek başına FSH ya bu idrarların ayrıştırılmasıyla ya da yeni bir teknoloji olan rekombinant teknolojisiyle yapay olarak üretilir


hMG ya da FSH tek başına verildiğinde kişinin kendi vücudundan salgılanan hormonlar nedeniyle folliküller kontrolsüz ve zamansız olarak çatlayabilir Bu durumda tedavi yarım kalır Buna erken luteinizasyon adı verilir Tüp bebek uygulamalarının ilk başladığı yıllarda tedavilerin yaklaşık %17'si bu nedenle iptal edilirdi Bu riski en aza indirmek için yumurtalıkları uyarmadan önce kadının kendi hormonlarını baskılamak gerekir Bu amaçla GnRH analogları (GnRHa) adı verilen bazı ilaçlar kullanılır


GnRHa ilk önce yumurtalıklarda aşırı bir uyarıya neden olur, ancak daha sonra güçlü bir baskılanma yaratır İlk başta ortaya çıkan uyarılmaya flare-up etki adı verilir Bu sayede olay tamamen kontrol altına alınır Yumurtalıkların baskılanması GnRh antagonisti denilen yeni tip ilaçlarla da yapılabilir Bu ilaçlar başlangıçtaki uyarıya neden olmadan doğrudan hızlı bir şekilde yumurtlamayı önlerler


Baskılama değişik protokollere göre yapılabilir:


Kısa protokol: GnRHa uygulamasına adet kanamasının ilk günü başlanıp tedavi sonuna kadar (çatlatma iğnesinin yapıldığı gün) devam edilir Adet kanamasının 3 gününden başlayarak tedaviye hMG ya da FSH eklenir


Ultrakısa protokol: Adet kanamasının ilk günü GnRHa'ya başlanır ve 3 gün verildikten sonra kesilir Tedaviye hMG'ya da FSH ile devam edilir Amaç sadece flare-up etkiden yararlanmak


Mikrodoz kısa protokol: Diğer kısa protokollerden farkı, kullanılan GnRh dozunun çok düşük tutulması Bu amaçla eczaneden alınan ilaç tüp bebek laboratuarında sulandırılır ve dozu düşürülür Bu protokol son zamanlarda yumurtalıkları zayıf olan kadınlarda uygulanır


Uzun protokol: Tüm dünyada en çok tercih edilen KOH protokolüdür GnRHa uygulamasına bir önceki adet döneminin 21 günü başlanır Takip eden adet kanamasının 3 gününde baskılanmanın olup olmadığı yapılacak olan kan testi ile anlaşılır Kan östrojen düzeyi azalmışsa baskılanma sağlanmış demektir Bu durumda hMG ya da FSH ile uyarı tedavisine başlanılır Ancak GnRHa uygulaması sona erdirilmez Çatlatma iğnesi yapılana kadar GnRH ve hMG ya da FSH bir arada kullanılır


GnRh Antagonistleri: Bu tedavide adetin 2 veya 3 günü doğrudan hMG, FSH veya rekombinant ilaç başlanır GnRh antagonistine, yüksek dozda tedavi başlangıcında veya yumurtalar 14-15 mm boyutuna eriştiği zaman günlük olarak başlanır Kullanılacak olan ilaç miktarı hastanın yaşına ve yumurtalıkların vereceği cevaba göre büyük değişkenlik gösterir Genç hastalarda günde 3 ampul genelde yeterli olurken, ileri yaşlı ya da yumurtalıklarının durumu iyi olmayan hastalarda günde 6 ya da 8 ampul gerekli olabilir



Dr Senai Aksoy