Tabiin Döneminde Tefsir

İslamî ilimler genel olarak üç ana guruba ayrılır Bunlar, Kur'an Hadis ve Fıkıh ilimleridir Bunlardan Kur'an ilmini iki yönden incelemek mümkündür: Kıraat ve Tefsir Bu iki bölümün her biride bir çok bölümlere ayrılmıştır
Tefsir ilminin başlangıcına bakacak olursak, ilk tefsir hareketi Kuran’ın kendi kendini tefsir etmesiyle başlamıştır Zira Kuran’da bir yerde mücmel olarak zikredilen bir mana, başka bir yerde geniş bir şekilde zikredilmiştir Bir yerde "Müphem" olarak gözüken bir ayet başka bir yerde açıklığa kavuşturulmuştur Kuran’ın Kur'an la tefsirinin pek çok misalinden biri İhlas süresindeki “es-samed” lafzının, hemen akabinde gelen (lem yelid ve lem yüled) ayetlerle tefsir edilmesidir

Şahıs olarak Kur'an-ı Kerîmi tefsir eden ilk müfessir, Hz Peygamber (sav) dir Bu olayı bizzat kendisi şu ifade ile tespit etmiştir “Bana kitapla beraber benzeri (olan Sünnet) de verildi” [19]Kur'an-ı Kerîmde, Peygamber efendimiz (sav), Kuran’ı tebliğ ve açıklamakla görevlendirilmiştir "Ey Resul sana indirileni tebliğ et" diğer bir ayette "Biz sana Zikri (Kuran’ı) insanlara beyan edesin (açıklayasın) diye indirdik" buyrulmuştur

Bu emirlerden yola çıkarak, Kuran’ı tefsir etmede en büyük salahiyet ve yeterliliğin Hz Peygamber (sav)'e verildiği ortaya çıkmaktadır Buna göre, Kuran’ın tefsirinde, Sünnet, bir gereksinim olarak ortaya çıkmaktadır Bu konuda Sünnet'e o kadar önem verilmiştir ki, Yahya b Ebî Kesir; "Sünnet, Kuran’a kadî (hükmeden) dir Kitap ise Sünnet'e kadî değildir," şeklinde konunun önemim anlatan ilginç bir söz sarf etmiştir Bu söz, Ahmed b Hanbel'e söylendiğinde "Bunu söylemeye cesaret edemem, fakat Sünnet, Kitabı tefsir ve tebyin eder, derim" demiştir

Bundan sonraki aşamada tefsir sahasında sahabeleri görmekteyiz Sahabenin Kur'an ayetlerim tefsir etmesi, Kuran’ın Kuran’la, Kuran’ın sünnetle tefsirinden sonra çok önemli bir yer tutmaktadır Sahabenin saf iman ve itikadı, sıkıntılarının çözümlerim Kuran’da aramaları, Kuran’ın iniş olaylarına tanık olmaları, onları tefsir alanında haklı olarak sonraki nesiller için örnek hale getirmiştir
Sahabelerden başta dört halife olmak üzere İbni Abbas, İbni Mes’ud, Übeyy b Ka'b gibi ilimde şöhret bulmuş sahabeler, Peygamberin sünnetiyle, sünnette bulamazlarsa ilmi melekelerinin verdiği içtihatlarla tefsir yapmışlardır Sahabe döneminde Kur'an'ın tümü tefsir edilmemiş ve tefsir ilmi, hadis ilmi içinde bir bölüm olarak yerini almıştır

Tabiin de, tefsirde sahabenin metoduna yakın bir metot takip etmiş, onlar da Kuran’ı Kuran’la, sahabe vasıtasıyla Peygamberden kendilerine ulaşan rivayetlerle, bazen de Ehl-i Kitab'ın semavî kitaplarında geçen fakat Kuran’la çelişmeyen bilgilerle veya bizzat kendi içtihatlarıyla tefsir yapmışlardır Tabiin döneminde tefsir kitaplarının yazılmaya başladığı rivayet edilmektedir Bir rivayete göre, Emevî halifesi Abdülmelik b Mervan, Tabiinden olan Saîd bCübeyr 'den (ö95/ 713) bir Kur'an tefsiri yazmasını istemiş, o da, bunu yazıp, halifeye göndermiştir

Kuran’ın tamamına ait tefsir çalışmaları ise Hicri III Asrın sonlarında başlamış sonuna doğru Taberî ile tekamüle ulaşmıştır Bu manada ilk tefsir yazan kimsenin Meani'l- Kur'an adlı tefsiri ile el- Ferra (0207) olduğu söylenmektedir

Gerek dirayet, gerek rivayet açısından tefsir, Mevdi'î (Konumlu) ve Mevdüî (Konulu ) olmak üzere iki ana metotla günümüze kadar gelmiştir
Burada konu edilen "Mevdiî Tefsir"den maksat, Kur'an ayetlerini mushafta dizildiği (konumlandırıldığı) şekliyle süre süre, ayet ayet tefsir etmektir Bu tip tefsir de
iki ana kısma ayrılmaktadır

1- Tahlilli Tefsir
2- İcmali Tefsir

Tahlilli Tefsir kendi bünyesinde şu kısımlara ayrılmıştır
1-Fıkhî Tefsir
2- Felsefî Tefsir
3- Tasavvufi Tefsir
4- Edebî ve Sosyolojik Tefsir
5- Bilimsel Tefsir