Alerjik Hastalık Gelişiminde Genetik Nedenler

**Prof. Dr. Sinsi** · 06-25-2012

Tüm hastalıklarda olduğu gibi alerjik hastalıklar da uygun genetik yapıda yeterli çevresel faktörler oluşmuşsa ortaya çıkmaktadır

Eğer anne babadan alınan kromozomlarla elde edilen genetik yapımızda alerjik bir yatkınlık varsa ve çocuğun yaşadığı çevrede de yatkınlık olan allerjenden yeterli miktarda varsa alerjik hastalık ortaya çıkar

Örneğin doğan çocuğun vücudunda zeytin poleni alerjisi yatkınlık geni vardır

Ama yaşadığı çevrede zeytin ağacı yoksa alerjik hastalık oluşmaz

Ama bu aileden olan bir başka çocuk zeytin ağacı olan bir yerde doğar da büyürse o çocukta zeytin alerjisi gelişir

Çocuğun ve erişkinin genetik yatkınlık oluşturan genlerinin ürününü içeren vücudumuzla çevrenin etkileşimi hastalığın şiddetini ortaya koymaktadır

Buna şöyle bir örnek verilebilir

Bir çocukta ev tozu akarı alerjisine bağlı astım vardır

Çocuk eğer Orta veya Doğu Anadolu bölgelerinde yaşarsa çevrede akar az olacağı için alerjik astım bulguları y açok az görülür yada görülmez

Ama çocuk Ege yada Marmara bölgesine gelirse astım bulguları çıkabilir

Bir yönüyle alerjik hastalıkta bu şeklide “gen-çevre etkileşimi” olmaktadır

Ki bu yönüyle alerjik hastalıklar çevre ve genetik yapının ortaklaşa oluşturduğu “eko-genetik” bir fenomen olarak tanımlanabilir

Alerjik hastalıklarda genetik yatkınlık vardır

Bu genetik yatkınlık öncelikle aile ve ikiz çalışmaları ile ortaya konulmuştur

Daha sonra ileri genetik teknikler bu yatkınlığın nedenini çözmeye çalışmıştır

Bunun en basit örneği toplum taramalarında görülebilir

Genel olarak toplumda alerjik hastalık sıklığı ortalama % 20 kabul edilir

Annenin alerjik hastalığa sahip olduğu bireylerde çocuğun alerjik olma rsiki % 50 ye

babanın alerjik hastalığa sahip olduğu bireylerde % 40 a

ancak her iki ebeveynin alerjik hastalığa sahip olduğu durumda bu % 70 e çıkmaktadır

Genetik yapımızı oluşturan kromozomlarımızda yalnızca bir görev gören maddeyi yapan bölümüne “ gen” denir

Allerjik hastalıklar çok fazla genin bir arada bulunması nedeniyle oluştuğu için tek veya sadece birkaç gen etken olarak gösterilememiştir

Alerjik hastalıklardaki aile çalışmaları ve ailesel genetik yatkınlık ilk kez 1916 da Cook ve Vander isinli bilim adamları tarafından yapılmıştır

Bu araştırıcılar 500 ün üstünde ailede

alerjik aile içindeki olguların fazlalığı ve özelliklerini göz önüne alarak

alerjik duyarlılıkta alerjik yatkınlığın Mendelian kurallar dediğimiz klasik genetik geçişe göre geçtiğini savunmuştur

Ancak bu şekilde bir geçişin ancak % 30 allerjik hastada gösterilmesi

aile öyküsü net olmayan hastaların da olması ve belirgin bir genetik özelliğin çözülmemesi çoklu genetik geçiş özellikli (multigenetik) yatkınlığın ortaya atılmasına neden olmuştur

Bu teori alerjik hastalığın ortaya çıkmasındaki temel antikor olan IgE senaaainin alerjik bireylerde yüksek olduğunun gösterilmesinden sonra yeniden yapılandırılmıştır

Ancak IgE seviyesinin hastalığın şiddeti ile paralel olmadığı saptanmıştır

Çünkü alerjik hastalık tam ve tek olarak vücutta IgE yapılmasına bağlı değildir

Bütün bu aile çalışmaları alerjik yatkınlığın ve hastalığın klinik şiddetinin bir çok gen ile ilişkili olduğunu göstermektedir

Alerjik hastalıkla ilgili olarak ikizlerin incelenmesi genel alerjik hastalıklarda genetik yatkınlık olduğu aaaini daha da güçlendirmektedir

Bunun en iyi örneği ikizlerden birisinde alerjik hastalık varsa diğerinde de sıklıkla olmasıdır

hatta bu sıklık tek yumurta ikizlerinde allerjik hastalık çift yumurta ikizlerine göre daha yüksek olmaktadır

Ancak yine de genetik yalnız başına alerjik hastalık etkili değildir

Çünkü ikizlerin ikisi de her zaman aynı alerjene allerjik olmamaktadır

Bu da çevresel etkenlerin (beslenme

hava kirliliği

atmosfer özellikleri…

) önemini göstermektedir

Ancak her halukarda alerjik hastalığın her tipinde aileden gelen genetik yatkınlık en önemli nedendir

Alerjik astım

alerjik saman nezlesi

alerjik egzemada da böyledir

Ancak astım da çevresel faktörler (hava kirliliği

sigara…) öne geçebilir

Ancak hepsinde neden olan ortak bir gen bulunamamıştır

Fakat bağışıklık hücreleri

bronş yapısı

sinir sistemi

hücre zarı vs gibi bir çok vucud yapısına giren bir çok maddeyi üreten bir çok gen suçlanmaktadır

Alerjik hastalıkların genetik temelleri çözüldükçe teşhisi ve tedavisi konusunda çok daha ileri uygulama ve kesin çözümler mümkün olacaktır

06-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Alerjik Hastalık Gelişiminde Genetik Nedenler Tüm hastalıklarda olduğu gibi alerjik hastalıklar da uygun genetik yapıda yeterli çevresel faktörler oluşmuşsa ortaya çıkmaktadır Eğer anne babadan alınan kromozomlarla elde edilen genetik yapımızda alerjik bir yatkınlık varsa ve çocuğun yaşadığı çevrede de yatkınlık olan allerjenden yeterli miktarda varsa alerjik hastalık ortaya çıkar Örneğin doğan çocuğun vücudunda zeytin poleni alerjisi yatkınlık geni vardır Ama yaşadığı çevrede zeytin ağacı yoksa alerjik hastalık oluşmaz Ama bu aileden olan bir başka çocuk zeytin ağacı olan bir yerde doğar da büyürse o çocukta zeytin alerjisi gelişir Çocuğun ve erişkinin genetik yatkınlık oluşturan genlerinin ürününü içeren vücudumuzla çevrenin etkileşimi hastalığın şiddetini ortaya koymaktadır Buna şöyle bir örnek verilebilir Bir çocukta ev tozu akarı alerjisine bağlı astım vardır Çocuk eğer Orta veya Doğu Anadolu bölgelerinde yaşarsa çevrede akar az olacağı için alerjik astım bulguları y açok az görülür yada görülmez Ama çocuk Ege yada Marmara bölgesine gelirse astım bulguları çıkabilir Bir yönüyle alerjik hastalıkta bu şeklide “gen-çevre etkileşimi” olmaktadır Ki bu yönüyle alerjik hastalıklar çevre ve genetik yapının ortaklaşa oluşturduğu “eko-genetik” bir fenomen olarak tanımlanabilir Alerjik hastalıklarda genetik yatkınlık vardır Bu genetik yatkınlık öncelikle aile ve ikiz çalışmaları ile ortaya konulmuştur Daha sonra ileri genetik teknikler bu yatkınlığın nedenini çözmeye çalışmıştır Bunun en basit örneği toplum taramalarında görülebilir Genel olarak toplumda alerjik hastalık sıklığı ortalama % 20 kabul edilir Annenin alerjik hastalığa sahip olduğu bireylerde çocuğun alerjik olma rsiki % 50 ye babanın alerjik hastalığa sahip olduğu bireylerde % 40 a ancak her iki ebeveynin alerjik hastalığa sahip olduğu durumda bu % 70 e çıkmaktadır Genetik yapımızı oluşturan kromozomlarımızda yalnızca bir görev gören maddeyi yapan bölümüne “ gen” denir Allerjik hastalıklar çok fazla genin bir arada bulunması nedeniyle oluştuğu için tek veya sadece birkaç gen etken olarak gösterilememiştir Alerjik hastalıklardaki aile çalışmaları ve ailesel genetik yatkınlık ilk kez 1916 da Cook ve Vander isinli bilim adamları tarafından yapılmıştır Bu araştırıcılar 500 ün üstünde ailede alerjik aile içindeki olguların fazlalığı ve özelliklerini göz önüne alarak alerjik duyarlılıkta alerjik yatkınlığın Mendelian kurallar dediğimiz klasik genetik geçişe göre geçtiğini savunmuştur Ancak bu şekilde bir geçişin ancak % 30 allerjik hastada gösterilmesi aile öyküsü net olmayan hastaların da olması ve belirgin bir genetik özelliğin çözülmemesi çoklu genetik geçiş özellikli (multigenetik) yatkınlığın ortaya atılmasına neden olmuştur Bu teori alerjik hastalığın ortaya çıkmasındaki temel antikor olan IgE senaaainin alerjik bireylerde yüksek olduğunun gösterilmesinden sonra yeniden yapılandırılmıştır Ancak IgE seviyesinin hastalığın şiddeti ile paralel olmadığı saptanmıştır Çünkü alerjik hastalık tam ve tek olarak vücutta IgE yapılmasına bağlı değildir Bütün bu aile çalışmaları alerjik yatkınlığın ve hastalığın klinik şiddetinin bir çok gen ile ilişkili olduğunu göstermektedir Alerjik hastalıkla ilgili olarak ikizlerin incelenmesi genel alerjik hastalıklarda genetik yatkınlık olduğu aaaini daha da güçlendirmektedir Bunun en iyi örneği ikizlerden birisinde alerjik hastalık varsa diğerinde de sıklıkla olmasıdır hatta bu sıklık tek yumurta ikizlerinde allerjik hastalık çift yumurta ikizlerine göre daha yüksek olmaktadır Ancak yine de genetik yalnız başına alerjik hastalık etkili değildir Çünkü ikizlerin ikisi de her zaman aynı alerjene allerjik olmamaktadır Bu da çevresel etkenlerin (beslenme hava kirliliği atmosfer özellikleri…) önemini göstermektedir Ancak her halukarda alerjik hastalığın her tipinde aileden gelen genetik yatkınlık en önemli nedendir Alerjik astım alerjik saman nezlesi alerjik egzemada da böyledir Ancak astım da çevresel faktörler (hava kirliliği sigara…) öne geçebilir Ancak hepsinde neden olan ortak bir gen bulunamamıştır Fakat bağışıklık hücreleri bronş yapısı sinir sistemi hücre zarı vs gibi bir çok vucud yapısına giren bir çok maddeyi üreten bir çok gen suçlanmaktadır Alerjik hastalıkların genetik temelleri çözüldükçe teşhisi ve tedavisi konusunda çok daha ileri uygulama ve kesin çözümler mümkün olacaktır