|
Prof. Dr. Sinsi
|
Kanamalar ve şok İlk yardım,Kanama ve şokda İlkyardım nasıl olmalıdır Kanama nedir?
Kanamalar ve şok İlk yardım,Kanama ve şokda İlkyardım nasıl olmalıdır
Kanama nedir?
Damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına (vücudun içine veya dışına ) doğru akmasıdır
Kanamanın ciddiyeti ;
Kanamanın hızına,
Vücutta kanın aktığı bölgeye,
Kanama miktarına,
Kişinin fiziksel durumu ve yaşına bağlıdır
Kanama Çeşitleri
Dış
İç
Doğal deliklerden olan kanamalar
Atar damar (arter)
Toplar damar (ven)
Kılcal damar kanamaları (capiller)
Kaç çeşit kanama vardır?
Dış kanamalar: Kanama yaradan vücut dışına doğru olur
İç kanamalar: Kanama vücut içine olduğu için gözle görülemez (zaman içinde kanama ile ilgili belirtiler (yan/doğrudan) görülebilir )
Doğal deliklerden olan kanamalar: Kulak, burun, ağız, anüs, üreme organlarından olan kanamalardır
Kanama atardamar, toplardamar yada kılcal damar kanaması olabilir
Atardamar kanamaları; kalp atımları ile uyumlu olarak kesik kesik akar ve açık renklidir
Toplardamar kanamaları; koyu renkli ve sızıntı şeklindedir
Kılcal damar kanaması; küçük kabarcıklar şeklindedir
Kanamalarda ilkyardım uygulamaları nelerdir?
Dış kanamalarda ilkyardım:
Hasta/yaralının durumu değerlendirilir (ABC),
Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi A(Airway)
Solunumun değerlendirilmesi B(Breath) (Bak, Dinle, Hisset)
Dolaşımın değerlendirilmesi C(Circulation)
Tıbbi yardım istenir (112),
Yara yada kanama değerlendirilir,
Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır,
Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basınç arttırılır,
Gerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır,
Kanayan bölge yukarı kaldırılır,
Kanayan yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır,
Vücutta baskı uygulanacak noktalar nerelerdir?
Atardamar kanamalarında kan basınç ile fışkırır tarzda olur Bu nedenle, kısa zamanda çok kan kaybedilir
Bu tür kanamalarda asıl yapılması gereken, kanayan yer üzerine veya kanayan yere yakın olan bir üst atardamar bölgesine baskı uygulanmasıdır
BASKI NOKTALARI
Boyun:Boyun atardamarı (şah damarı) baskı yeri
KöGoogle Page Rankingücük kemiği üzeri: Kol atardamarı baskı yeri
Koltukaltı: Kol atardamarı baskı yeri
Kolun üst bölümü: Kol atardamarı baskı yeri
Kasık: Bacak atardamarı baskı yeri
Uyluk: Bacak atardamarı baskı yeri
Tüm kanamaların yaklaşık %95′i sadece direkt baskı uygulaması ile durdurulabilir
Dış kanamalarda ilkyardım:
Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa, yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa, uzuv kopması varsa ve/veya baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa turnike uygulanır,
Şok pozisyonu verilir,
Sık aralıklarla (2-3 dakikada bir) yaşam bulguları değerlendirilir,
Kanayan bölge dışarıda kalacak şekilde hasta/ yaralının üstü örtülür,
Yapılan uygulamalar ile ilgili bilgiler (turnike uygulaması gibi) hasta/yaralının üzerine yazılır,
Hızla sevk edilmesi sağlanır
İç kanamalarda ilkyardım:
İç kanamalar, şiddetli travma, darbe, kırık, silahla yaralanma nedeniyle oluşabilir
H/Y?da günler, haftalarca belirti vermeden sürebileceği gibi, çok kısa sürede şok belirtileri meydana gelecek şekilde de olabilir
H/Y?nın bilinci ve ABC?si değerlendirilir,
Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi A (Airway)
Solunumun değerlendirilmesi B (Breath) (Bak, Dinle, Hisset)
Dolaşımın değerlendirilmesi C (Circulation
Şok belirtileri varsa;
Üzeri örtülerek ayakları 30 cm yukarı kaldırılır,
Şok belirtileri varsa;
Tıbbi yardım istenir (112)
Asla yiyecek ve içecek verilmez
Hareket ettirilmez (özellikle kırık varsa)
Şok belirtileri varsa;
Yaşamsal bulguları incelenir,
Sağlık kuruluşuna sevki sağlanır
Doğal deliklerden çıkan kanamalarda ilkyardım:
Kulak, burun, ağız, anüs, üreme organlarından olan kanamalardır
Bu tür kanamalarda H/Y kanama örnekleri ile birlikte uzman bir doktora sevk edilir
Burun kanaması:
H/Y sakinleştirilir, endişeleri giderilir,
Oturtulur,
Başı hafifçe öne eğilir,
Burun kanatları 5 dk süre ile sıkılır,
Uzman bir doktora gitmesi sağlanır
Kulak kanaması:
H/Y sakinleştirilir, endişeleri giderilir,
Kanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir,
Kanama ciddi ise, kulağı tıkamadan temiz bezlerle kapanır,
Bilinci yerinde ise hareket ettirmeden sırt üstü yatırılır, bilinçsiz ise kanayan kulak üzerine yan yatırılır,
ŞOK- Şok nedir?
Kalp-damar sisteminin yaşamsal organlara uygun oranda kanlanma yapamaması nedeniyle ortaya çıkan ve tansiyon düşüklüğü ile seyreden bir akut dolaşım yetmezliğidir
Kaç çeşit şok vardır?
Nedenlerine göre 4 çeşit şok vardır:
Kardiojenik şok, kalp kökenlidir
Hipovolemik şok, damardaki sıvının azalması sonucu oluşur
Toksik şok, yabancı maddelere bağlı gelişir
Anaflaktik şok, arı ve böcek sokmaları sonucu allerjik nedenlerle oluşur
Şok belirtileri nelerdir?
Kan basıncında düşme
Hızlı ve zayıf nabız
Hızlı ve yüzeyel solunum
Ciltte soğukluk, solukluk ve nemlilik
Endişe, huzursuzluk
Baş dönmesi,
Dudak çevresinde solukluk ya da morarma
Susuzluk hissi
Bilinç seviyesinde azalma
Şokta ilkyardım uygulamaları nelerdir?
Kendinin ve çevrenin güvenliği sağlanır,
Hava yolunun açıklığı sağlanır,
Hasta/yaralının mümkün olduğunca temiz hava soluması sağlanır,
Varsa kanama hemen durdurulur,
Şok pozisyonu verilir,
H/Y sıcak tutulur,
Hareket ettirilmez,
Hızlı bir şekilde sağlık kuruluşuna sevki sağlanır (112),
Hasta/yaralının endişe ve korkuları giderilerek psikolojik destek sağlanır
Şok pozisyonu nasıl verilir?
Hasta/yaralı düz olarak sırt üstü yatırılır,
Hasta/yaralının bacakları 30 cm kadar yukarı kaldırılarak, bacakların altına destek konulur ( Çarşaf, battaniye yastık, kıvrılmış giysi vBulletin ),
Üzeri örtülerek ısıtılır,
ŞOK POZİSYONU
Yardım gelinceye kadar hasta / yaralının yanında kalınır,
Belli aralıklarla (2-3 dakikada bir) bir yaşam bulguları değerlendirilir
Bandaj Uygulamaları
Üçgen Bandaj
Üçgen bandaj, vücudun değişik bölümlerinde bandaj ve/veya askı olarak kullanılabilir
Üçgen bezin tepesi tabanına doğru getirilip yerleştirilir, sonra bir yada iki kez daha bunun üzerine katlanarak istenilen genişlikte bir sargı bezi elde edilmiş olur
Elde üçgen bandaj uygulama
Parmaklar, üçgenin tepesine gelecek şekilde el üçgen sargının üzerine yerleştirilir
Üçgenin tepesi bileğe doğru katlanır
Elin sırtında, üçgenin alt uçları karşı karşıya getirilir, tepe ucu altında kalacak şekilde çaprazlanır, bilek seviyesinde düğümlenir
Ayağa üçgen bandaj uygulama:
Ayak, üçgenin üzerine düz olarak, parmaklar üçgenin tepesine bakacak şekilde yerleştirilir
Üçgen bandajın tepesini ayağın üzerinde çaprazlayacak şekilde öne doğru getirilir
İki ucu ayak bileği etrafında düğümlenir
Dize üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tabanı dizin 3-4 parmak altında ve ucu dizin üzerine gelecek şekilde yerleştirilir
Dizin arkasından uçları çaprazlanır, dizin üstünde uçları düğümlenir
Göğüse üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tepesi omuza yerleştirilir ve tabanı göğsü saracak şekilde sırtta düğümlenir
Bu düğüm ile üçgenin tepesi, bir başka bez kullanılarak birbirine yaklaştırılarak bağlanır
Kalçaya üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tabanı uyluğun alt kısmının etrafında düğümlenir, tepesi ise belin etrafını saran bir kemer yada beze bağlanır
Turnike
Hangi durumlarda turnike uygulanmalıdır?
Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa (kanamayı durdurmak ve daha sonra da diğer yaralılarla ilgilenebilmek için),
Yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa,
Uzuv kopması varsa,
Baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa,
TURNİKE UYGULAMASI
Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır,
Önkol ve bacağa el ve ayağın
beslenmesini bozabileceği için uygulanmaz
Uzuv kopması durumlarında, önkol ve bacağa da turnike uygulanabilir
Turnike uygulaması kanamanın durdurulamadığı durumlarda başvurulacak en son uygulamadır
Ancak eskisi kadar sık uygulanmamaktadır
Uzun süreli turnike uygulanması sonucu doku hasarı meydana gelebilir ya da uzvun tamamen kaybına neden olunabilir
Turnike uygulamasında dikkat edilmesi gerekenler
Baskı noktasına bir elle baskı uygulamaya devam edilir
Diğer ele geniş, kuvvetli ve esnemeyen materyal alınır
Şerit yarı uzunluğundan katlanır, uzuv etrafına sarılır
Bir ucu halkadan geçirilip çekilir ve iki ucu bir araya getirilir
Turnike uygulamasında kullanılacak malzemelerin genişliği en az 8-10 cm olmalıdır
Turnike uygulamasında ip, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalıdır
Turnikeyi sıkmak için tahta parçası, kalem gibi malzemeler kullanılabilir
Turnike kanama duruncaya kadar sıkılır, kanama durduktan sonra daha fazla sıkılmaz
Turnike uygulanan bölgenin üzerine hiçbir şey örtülmez
Turnike uygulamasının yapıldığı saat bir kağıda yazılmalı ve yaralının üzerine asılmalıdır
Uzun süreli kanamalardaki turnike uygulamalarında, kanayan bölgeye göre 15-20 dakikada bir turnike gevşetilmelidir
El ve ayak kopmaları;
Uzuv kopmaları, atardamar yaralanmaları nedeniyle ölüme yol açmaktadır
Hasta/yaralı sırt üstü yatırılırBacakları 30 cm kadar yükseltilir
Kanamayı durdurmak için kanayan yere veya baskı noktalarına bası uygulanırBu önlemlerle kanama kontrol edilemiyorsa turnike uygulanır
Turnike uzvun koptuğu bölgeye en yakın olan ve deri bütünlüğünün bozulmamış olduğu bölgeye uygulanır
Turnike uygulandıktan sonra sıkılaştırılarak uzuvdaki kanama kontrol edilir
Kopmuş uzuv parçası, su geçirmeyen bir plastik torbaya konur
Daha sonra kopmuş uzuv parçasının konduğu plastik torba ağzı kapatıldıktan sonra, içerisinde 1 ölçek suya 2 ölçek buz konulmuş ikinci bir torbaya yada kovaya konulur
Bu şekilde, kopmuş uzuv parçasının buz ile direkt teması önlenmiş ve soğuk bir ortamda taşınması sağlanmış olur
Tıbbi birimler haberdar edilir (112)
Torbanın üzerine kopan uzuv parçasının sahibine ait kimlik bilgileri kaydedilir ve yaralı ile aynı araca konarak en geç 6 saat içerisinde sağlık kuruşuna sevki sağlanır
|