Dünyada Çay Kültürü / Ülkelerin Çay Kültürleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 06-24-2012

İlk çay biraz keyif

biraz da tıbbi nedenlerle içilmiş

çay içerek zihni uyanık tutmak

binbir derde deva özelliklerinden yararlanmak hep söz konusu edile gelmiş

İşin güzel ve şaşırtıcı yanı ise

çayın sıcak bir içecek olmanın ötesine geçmesiyle başlıyor

Önce Çinliler

daha sonra çayı onlardan altıncı yüzyılın sonuna doğru aldıkları söylenen Japonlar

kendi dini ritüellerine ve eskiden beri törensel olan yemek adabına uygun düşen bir çay içme töresini geliştirmişler

Dünya üzerinde milyonlarca kişi gün boyu çay içerken bunu sıradan bir iş gibi yaparken

Japonlar ve Çinliler

buna derin bir anlam yüklüyor

Avrupa'da 17

yüzyıldan beri bir keyif maddesi olarak bilinen çay

19

yüzyılda tüm Kuzey Denizi civarında

bir halk içeceği haline gelmiştir

Tüm dünyada

toplumsal yaşamda oldukça önemli bir yer tutan çayı

hintliler süt ve şekerle

Kuzey Afrikalılar yeşil çayı taze nane ile lezzetlendirirler

Çay kültürü her ülkede farklı yorumlanmaktadır

Çin
Çay

içecek sayılmadan önce uzun zaman ilaç olarak kullanıldı

Çin'de ilaç dışında içecek olarak kullanılmaya başlandığı ilk dönemler 4

ve 5

yüzyıl olmuştur

O zamanki çay çayın hazırlanmasına baktığımızda büyük farklılıklar olduğunu görmekteyiz:

Yapraklar buhardan geçirilip

havanda ezildikten sonra bir kapta toplanır

İçine pirinç

zencefil

tuz

portakal kabuğu

baharat

süt ve isteğe göre soğan katılıp kaynatılır

'
Günümüzde bu adet Tibetliler ve bazı Moğol kabilelerinde devam etmektedir

8

yüzyıl kaynaklarında Çinlilerin iyi bir çay yaprağını şöyle tanımladıklarını görmekteyiz:
'Tatar atlılarının çizmeleri gibi kara

güçlü bir öküzün boynuzları gibi kıvrımlı

tatlı bir meltemin dokunduğu göl kadar parlak'
Çinlilere göre çay

küçük fincanda soğumadan içilmeli ve hemen yenilenmelidir

Hem rahatça içebilmek

hem de içerken içtiği çayı görerek manevi bir haza kavuşmak için fincanların geniş ağızlı olanları tercih edilir

Aynı yaprağı defalarca demleme olayı Çin'de yaygın olup

bunu bir sanata dönüştürmüşlerdir

Japonya

Çay

birçok diğer şey gibi Çin'den Japonya'ya taşınmış ama Japonlar çay tarihini daha iyi belgelemiş

törenselliği derinleştirmiş ve onu da törensel yemek kültürlerine uygun olarak kendilerine has bir çay içme töresi haline getirmişlerdir

Taoculuk

Budizm ve Zen'in felsefi

dini dünya anlayışıyla sıkı bir ilişki içinde olan Japon çay töresinin başka bir eşi yoktur

Haz almaya değil

iç dünyaya ilişkin bir ritüel olan Japon çay töresinde

Katolik ayinlerinde İsa'nın kanını simgeleyen şaraptan daha önemli bir yeri vardır

Özel çay evlerinde gerçekleştirilen bu törenin öncelikli görevi

konukları en uygun ve en zarif bir biçimde ağırlamaktır

Mükemmel bir çay hazırlamak için tek bir yol yoktur

Bir sanat eseri olarak çay

en ince niteliklerini ustasının elinde gösterir

İyi ya da kötü resim olduğu gibi iyi ya da kötü çay da vardır

Dünya da en kötü üç şeyden biri kötü hazırlanarak mahvolan mükemmel bir çaydır

Japonlar çaya bir sanat olarak bakarlar

Diğer sanatlarda olduğu gibi çay sanatının da dönemleri ve ekolleri olmuştur

Kaynatma

Çırpma ve Demleme olmak üzere başlıca üç dönemden söz edilebilir

Günümüzde son ekolün ağırlığı hissedilmektedir

Günlük kullanımda demli çay kullanılmakla beraber

çırpma metodu ile hazırlanan toz çay her zaman çayların efendisi olarak kabul edilir

İngiltere
Çayla 17

yüzyılın sonunda sömürgesi Hindistan vasıtasıyla tanışan İngilizler zamanla çayı yaşamlarının ayrılmaz bir parçası haline getirdiler

Çayın ilk başlarda pahalı olması

yaygın bir içecek olmasını engelledi

Bu da çayı üst düzey toplantılara özgü bir şölen

prenslere ve asillere ayrılmış bir hediye haline getirdi

İngilizler

Eraly Grey çayını tecih ederler

Bu yoğun kokulu çay

bergamut esansı ile harmanlanarak hazırlanmaktadır

Bugün İngiltere de çat kapı gelen birine konukseverliğin işareti olarak bir fincan çay sunulur

İkindi vakti olan 'Beş Çayı' olarak adlandırılıp

Dünya'ya da armağan edilen küçük çay daveti

dostların bir araya gelmesi için düşünülmüş olup

Kral Edward döneminden beri devam etmektedir

Bu arada İngiltere Kraliçesi'nin çayının suyunu bütün gezilerinde yanında taşıdığını biliyormuydunuz?

Rusya
Rusya'da her öğün çay içilmesi bir gelenektir

Ruslar çaylarını semaverde demlerler

beyazlatılmamış şeker ve limon suyu ilave ederek içerler

Gerçek bir çay tiryakisi Rus çayına şeker atmaz

şekeri ağzına alarak çayını içer

Eski kültürü yaşatanlar arasında

çaya şeker yerine bir çay kaşığı kaymak koyanların yanısıra

Anadolu'nun kimi yörelerinde olduğu gibi ve çayı bazen bardak altlığına dökerek içenlerde bulunmaktadır

Çay

konuklara yanında marmelat ile sunulur

Konuk

daha fazla çay gelmesini önlemek için bardağın altlığı bardağın üstüne konulur

Fransa
Fransız entelektüellerinin özel bir çay sevgisi vardır

Yaygın çay salonlarının yanısıra

romantik isimlerin takıldıkları çeşitli çayların satıldığı küçük çay dükkanı zincirleri vardır

Fransız kültüründe çay

uzun süre demlenmeden

ince porselen bir fincanda ikram edilir

Hafif içimli bir çayın yanında küçük bir çikolata

krokan veya pralin ikram edilir

Moğolistan
Moğolların çay içme biçimleri ise inanılır gibi değil

Çaya biraz yağ

bir tutam tuz

biraz un ya da darı ekliyorlar

Hadi bu neyse

ama ya kuzu etli çaya ne dersiniz? Dilim dilim edilip bir hafta açık havada kurutulmuş kuzu etini çayın içine atıp içerek

soğuk iklim koşullarına ve göçebe hayata karşı güç ve enerji kazanıyorlar

Türkiye
5000 yıllık tarihe sahip çay her ne kadar Türklerin yaşamına geç girmişse de temiz girmiş

Gün boyunca çay içmemizin yanı sıra

kendimize özgü demleme usulü

ince belli cam bardaklar

kıtlama çay gibi katkılarımızla çayın kültür tarihine eklediklerimiz gözardı edilemez

Bunlardan ilki

iyi bir çay demlemenin olmazsa olmaz kurallarından biri olan demliğin sıcak olması şartını

demliği çaydanlığın üstüne oturtularak

ustaca ve güzelce çözümlememizdir

Buna karşın; çayın acıyıp tadının bozulmasını önlemek için; demledikten sonra

çayı süzdürüp başka bir demliğe boşaltmıyoruz o da işin ayrı bir yanı

Peki Türk çay kültüründe olmayan; Amerikan icadı poşet çay

çay topları ve ağları

fazla aromalı çaylar

çaya çok süt ve limon koymak

çayı ****l demlikte demlemek yani çaya karşı özensiz davranmak

Türkler

Anadolu'ya gelmeden öncede çayı bilmelerine karşın; çayın Türkiye'ye gelmesi ancak birkaç yüz yıl önceye dayanmaktadır

Çay içiminin Anadolu'da yaygınlaşması 19

yüzyıldan itibaren olmuştur

Türklerde çayın yaygınlaşmasına ilişkin şöyle bir hikaye anlatılır:

Hoca Ahmet Yesevi bir gün Hıtay sınırında Türkistan karyelerinden birine misafir olur

O gün hava çok sıcak olduğu için çok yorulmuştur

Evine misafir olduğu Türkmenin komşusunun zevcesi doğum yapmak üzeredir

Türkmen

Hoca Ahmet Yesevi'den dua ister

Ahmet Yesevi de dua eder

Allah'ın izniyle Türkmenin isteği hemen olur

Türkmen bu duruma çok memnun olur

O yörenin önemli bir ikramı olan çay kaynatıp getirir

Hoca Ahmet Yesevi çayı sıcak sıcak içince terler ve yorgunluğu gider

Sonra

"Bu şifalı bir şey imiş

hastalarınıza bundan içirin ki şifa bulsunlar

Allah kıyamete kadar buna revaç versin" diye dua etmiştir

İşte çay bundan sonra bütün Türkler arasında kullanılmaya başlamış ve şifa verici bir içecek olmuştur

Halk kültürü ve etnografyasında çay önemli bir yer tutar

Çay bugün sosyal hayatımızda yerini dolduramayacak derecede sağlamlaştırmış

onun etrafında oluşan kültürüyle birlikte yaşamaktadır

Sabah kahvaltısından gecenin geç saatlerine kadar hayatımızın içinde bulunan çay

değişik kültürel değerlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur

Çayla ilgili; tekerlemeler

bilmeceler

mani ve türküler

ilahiler

efsaneler

fıkralar

gelenek ve görenekler başlı başına kültürel değerlerdir

Hatta

çay kelimesi Çince olduğu halde

sözlüklerde ve deyimlerde yerini bulmuş geniş bir kelime ve deyim sayısına ulaşmıştır

Çay

Çay Bahçesi

Çay Bardağı

Çay Demlemek

Çay Fincanı

Çay Fidanı

Çay Fidesi

Çay Kaşığı

Çay Takımı

Çay Vermek

Çay Molası

Çaycı

Çaycılık

Çaydanlık

Çay Parası

Çayevi

Çaygiller

Çayhane

Çay Kazanı gibi kelimelerin yanında; Tavşan Kanı Çay

Çay İçmek

Kıtlama Çay

Çayı Höpürdetmek

Çay İkram Etmek

Paşa Çayı gibi deyimlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur

Yetiştirilmesinden

hazırlanıp tüketilmesine varana kadar olan çay kültürü

bir çay etnografyasını da ortaya çıkarmıştır

Çay kesilmesine yarayan makaslar

sepetler

kutular

demlikler

semaverler

çay kazanları

bardaklar

fincanlar

kaşıklar

tepsiler vb

hepsi çay kültürünün etrafında oluşan etnografik maddelerdir

Bunlardan en önemlisi

çayın kendisinden ayırd edemeyeceğimiz semaver kültürüdür

Semaver 19

yüzyıldan itibaren Ortaasya'da yaygın olarak kullanılmaya başlanılmıştır

Ahmet Yesevi'den gelen mirasla çayın şifalı olduğuna inanıldığı gibi

semaverin de şifa dağıtıcısı olduğuna inanılır hale gelmiştir

İnsanlara bir hayat

muhabbet verici

dertlere deva olarak görülür

Semaverin şifa dağıttığına o kadar inanılırdı ki hamam çıkışında ve mevlitlerde insanları rahatlatmak için semaver kaynatılır ve çay içilirdi

Semaver edebiyatımızda da başlı başına bir yer tutmaktadır

Semaver şifahaneye benzetilmiştir

Daha düne kadar yurdumun kahve ve çay bahçeleri "cafe"lere özenerek cam bardağı ortadan kaldırmış

porselen ya da cam fincanlarda servis yapmaya başlamıştı

Bir de tabii poşet çay girdi ki yaşamımıza

"cafe"lerin dışında kimi evlerde de yüz yıllık çay demleme usullerimiz hemen rafa kaldırıp demlik poşeti çaylar fincanda sunulmaya başlandı

Allah'tan şimdilerde

turistlere porselen/seramik fincanda poşet çay sunmanın pek de zekice bir şey olmadığı kavranmaya başlandı

Bunda "Yunanlılar ince belli cam bardakta çay veriyormuş" haberinin etkisi oldu mu bilmiyorum ama son zamanlarda

"cafe"lerden başlayarak

çay bahçelerinde de çay severlerin ısrarı üzerine ideal boyutta olmasa da cam bardaklar kullanılmaya başlandı

Hani şu nedense "Ajda Pekkan bardağı" denen iri bardaklar

Ama gerçek çay severlerin gönlünde yatan küçük

ince belli bardaklar tabii ki

Gün boyunca çay içmemizin yanı sıra

kendimize özgü demleme usulü

ince belli cam bardaklar

kıtlama çay gibi katkılarımızla çayın kültür tarihine eklediklerimiz yadsınamaz

hele türkülerimize

ilahilerimize

manilerimize de girdiği hatırlanırsa

06-24-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Dünyada Çay Kültürü / Ülkelerin Çay Kültürleri İlk çay biraz keyif biraz da tıbbi nedenlerle içilmişçay içerek zihni uyanık tutmak binbir derde deva özelliklerinden yararlanmak hep söz konusu edile gelmiş İşin güzel ve şaşırtıcı yanı ise çayın sıcak bir içecek olmanın ötesine geçmesiyle başlıyor Önce Çinliler daha sonra çayı onlardan altıncı yüzyılın sonuna doğru aldıkları söylenen Japonlar kendi dini ritüellerine ve eskiden beri törensel olan yemek adabına uygun düşen bir çay içme töresini geliştirmişler Dünya üzerinde milyonlarca kişi gün boyu çay içerken bunu sıradan bir iş gibi yaparken Japonlar ve Çinliler buna derin bir anlam yüklüyor Avrupa'da 17 yüzyıldan beri bir keyif maddesi olarak bilinen çay 19yüzyılda tüm Kuzey Denizi civarında bir halk içeceği haline gelmiştir Tüm dünyada toplumsal yaşamda oldukça önemli bir yer tutan çayı hintliler süt ve şekerle Kuzey Afrikalılar yeşil çayı taze nane ile lezzetlendirirler Çay kültürü her ülkede farklı yorumlanmaktadır Çin Çay içecek sayılmadan önce uzun zaman ilaç olarak kullanıldı Çin'de ilaç dışında içecek olarak kullanılmaya başlandığı ilk dönemler 4 ve 5 yüzyıl olmuştur O zamanki çay çayın hazırlanmasına baktığımızda büyük farklılıklar olduğunu görmekteyiz: Yapraklar buhardan geçirilip havanda ezildikten sonra bir kapta toplanır İçine pirinç zencefil tuz portakal kabuğu baharat süt ve isteğe göre soğan katılıp kaynatılır' Günümüzde bu adet Tibetliler ve bazı Moğol kabilelerinde devam etmektedir 8 yüzyıl kaynaklarında Çinlilerin iyi bir çay yaprağını şöyle tanımladıklarını görmekteyiz: 'Tatar atlılarının çizmeleri gibi kara güçlü bir öküzün boynuzları gibi kıvrımlı tatlı bir meltemin dokunduğu göl kadar parlak' Çinlilere göre çay küçük fincanda soğumadan içilmeli ve hemen yenilenmelidir Hem rahatça içebilmek hem de içerken içtiği çayı görerek manevi bir haza kavuşmak için fincanların geniş ağızlı olanları tercih edilir Aynı yaprağı defalarca demleme olayı Çin'de yaygın olup bunu bir sanata dönüştürmüşlerdir Japonya Çay birçok diğer şey gibi Çin'den Japonya'ya taşınmış ama Japonlar çay tarihini daha iyi belgelemiş törenselliği derinleştirmiş ve onu da törensel yemek kültürlerine uygun olarak kendilerine has bir çay içme töresi haline getirmişlerdir Taoculuk Budizm ve Zen'in felsefi dini dünya anlayışıyla sıkı bir ilişki içinde olan Japon çay töresinin başka bir eşi yoktur Haz almaya değil iç dünyaya ilişkin bir ritüel olan Japon çay töresinde Katolik ayinlerinde İsa'nın kanını simgeleyen şaraptan daha önemli bir yeri vardır Özel çay evlerinde gerçekleştirilen bu törenin öncelikli görevi konukları en uygun ve en zarif bir biçimde ağırlamaktır Mükemmel bir çay hazırlamak için tek bir yol yoktur Bir sanat eseri olarak çay en ince niteliklerini ustasının elinde gösterir İyi ya da kötü resim olduğu gibi iyi ya da kötü çay da vardır Dünya da en kötü üç şeyden biri kötü hazırlanarak mahvolan mükemmel bir çaydır Japonlar çaya bir sanat olarak bakarlar Diğer sanatlarda olduğu gibi çay sanatının da dönemleri ve ekolleri olmuştur Kaynatma Çırpma ve Demleme olmak üzere başlıca üç dönemden söz edilebilir Günümüzde son ekolün ağırlığı hissedilmektedir Günlük kullanımda demli çay kullanılmakla beraber çırpma metodu ile hazırlanan toz çay her zaman çayların efendisi olarak kabul edilir İngiltere Çayla 17yüzyılın sonunda sömürgesi Hindistan vasıtasıyla tanışan İngilizler zamanla çayı yaşamlarının ayrılmaz bir parçası haline getirdiler Çayın ilk başlarda pahalı olması yaygın bir içecek olmasını engelledi Bu da çayı üst düzey toplantılara özgü bir şölen prenslere ve asillere ayrılmış bir hediye haline getirdi İngilizler Eraly Grey çayını tecih ederler Bu yoğun kokulu çay bergamut esansı ile harmanlanarak hazırlanmaktadır Bugün İngiltere de çat kapı gelen birine konukseverliğin işareti olarak bir fincan çay sunulur İkindi vakti olan 'Beş Çayı' olarak adlandırılıp Dünya'ya da armağan edilen küçük çay daveti dostların bir araya gelmesi için düşünülmüş olup Kral Edward döneminden beri devam etmektedir Bu arada İngiltere Kraliçesi'nin çayının suyunu bütün gezilerinde yanında taşıdığını biliyormuydunuz? Rusya Rusya'da her öğün çay içilmesi bir gelenektir Ruslar çaylarını semaverde demlerler beyazlatılmamış şeker ve limon suyu ilave ederek içerler Gerçek bir çay tiryakisi Rus çayına şeker atmaz şekeri ağzına alarak çayını içer Eski kültürü yaşatanlar arasında çaya şeker yerine bir çay kaşığı kaymak koyanların yanısıra Anadolu'nun kimi yörelerinde olduğu gibi ve çayı bazen bardak altlığına dökerek içenlerde bulunmaktadır Çay konuklara yanında marmelat ile sunulur Konuk daha fazla çay gelmesini önlemek için bardağın altlığı bardağın üstüne konulur Fransa Fransız entelektüellerinin özel bir çay sevgisi vardır Yaygın çay salonlarının yanısıra romantik isimlerin takıldıkları çeşitli çayların satıldığı küçük çay dükkanı zincirleri vardır Fransız kültüründe çay uzun süre demlenmeden ince porselen bir fincanda ikram edilir Hafif içimli bir çayın yanında küçük bir çikolata krokan veya pralin ikram edilir Moğolistan Moğolların çay içme biçimleri ise inanılır gibi değil Çaya biraz yağ bir tutam tuz biraz un ya da darı ekliyorlar Hadi bu neyse ama ya kuzu etli çaya ne dersiniz? Dilim dilim edilip bir hafta açık havada kurutulmuş kuzu etini çayın içine atıp içerek soğuk iklim koşullarına ve göçebe hayata karşı güç ve enerji kazanıyorlar Türkiye 5000 yıllık tarihe sahip çay her ne kadar Türklerin yaşamına geç girmişse de temiz girmiş Gün boyunca çay içmemizin yanı sıra kendimize özgü demleme usulü ince belli cam bardaklar kıtlama çay gibi katkılarımızla çayın kültür tarihine eklediklerimiz gözardı edilemez Bunlardan ilki iyi bir çay demlemenin olmazsa olmaz kurallarından biri olan demliğin sıcak olması şartını demliği çaydanlığın üstüne oturtularak ustaca ve güzelce çözümlememizdir Buna karşın; çayın acıyıp tadının bozulmasını önlemek için; demledikten sonra çayı süzdürüp başka bir demliğe boşaltmıyoruz o da işin ayrı bir yanı Peki Türk çay kültüründe olmayan; Amerikan icadı poşet çay çay topları ve ağları fazla aromalı çaylar çaya çok süt ve limon koymak çayı ****l demlikte demlemek yani çaya karşı özensiz davranmak Türkler Anadolu'ya gelmeden öncede çayı bilmelerine karşın; çayın Türkiye'ye gelmesi ancak birkaç yüz yıl önceye dayanmaktadır Çay içiminin Anadolu'da yaygınlaşması 19 yüzyıldan itibaren olmuştur Türklerde çayın yaygınlaşmasına ilişkin şöyle bir hikaye anlatılır: Hoca Ahmet Yesevi bir gün Hıtay sınırında Türkistan karyelerinden birine misafir olur O gün hava çok sıcak olduğu için çok yorulmuştur Evine misafir olduğu Türkmenin komşusunun zevcesi doğum yapmak üzeredir Türkmen Hoca Ahmet Yesevi'den dua ister Ahmet Yesevi de dua eder Allah'ın izniyle Türkmenin isteği hemen olur Türkmen bu duruma çok memnun olur O yörenin önemli bir ikramı olan çay kaynatıp getirir Hoca Ahmet Yesevi çayı sıcak sıcak içince terler ve yorgunluğu gider Sonra "Bu şifalı bir şey imiş hastalarınıza bundan içirin ki şifa bulsunlar Allah kıyamete kadar buna revaç versin" diye dua etmiştir İşte çay bundan sonra bütün Türkler arasında kullanılmaya başlamış ve şifa verici bir içecek olmuştur Halk kültürü ve etnografyasında çay önemli bir yer tutar Çay bugün sosyal hayatımızda yerini dolduramayacak derecede sağlamlaştırmış onun etrafında oluşan kültürüyle birlikte yaşamaktadır Sabah kahvaltısından gecenin geç saatlerine kadar hayatımızın içinde bulunan çay değişik kültürel değerlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur Çayla ilgili; tekerlemeler bilmeceler mani ve türküler ilahiler efsaneler fıkralar gelenek ve görenekler başlı başına kültürel değerlerdir Hatta çay kelimesi Çince olduğu halde sözlüklerde ve deyimlerde yerini bulmuş geniş bir kelime ve deyim sayısına ulaşmıştır Çay Çay Bahçesi Çay Bardağı Çay Demlemek Çay Fincanı Çay Fidanı Çay Fidesi Çay Kaşığı Çay Takımı Çay Vermek Çay Molası Çaycı Çaycılık Çaydanlık Çay Parası Çayevi Çaygiller Çayhane Çay Kazanı gibi kelimelerin yanında; Tavşan Kanı Çay Çay İçmek Kıtlama Çay Çayı Höpürdetmek Çay İkram Etmek Paşa Çayı gibi deyimlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur Yetiştirilmesinden hazırlanıp tüketilmesine varana kadar olan çay kültürü bir çay etnografyasını da ortaya çıkarmıştır Çay kesilmesine yarayan makaslar sepetler kutular demlikler semaverler çay kazanları bardaklar fincanlar kaşıklar tepsiler vb hepsi çay kültürünün etrafında oluşan etnografik maddelerdir Bunlardan en önemlisi çayın kendisinden ayırd edemeyeceğimiz semaver kültürüdür Semaver 19 yüzyıldan itibaren Ortaasya'da yaygın olarak kullanılmaya başlanılmıştır Ahmet Yesevi'den gelen mirasla çayın şifalı olduğuna inanıldığı gibi semaverin de şifa dağıtıcısı olduğuna inanılır hale gelmiştir İnsanlara bir hayat muhabbet verici dertlere deva olarak görülür Semaverin şifa dağıttığına o kadar inanılırdı ki hamam çıkışında ve mevlitlerde insanları rahatlatmak için semaver kaynatılır ve çay içilirdi Semaver edebiyatımızda da başlı başına bir yer tutmaktadır Semaver şifahaneye benzetilmiştir Daha düne kadar yurdumun kahve ve çay bahçeleri "cafe"lere özenerek cam bardağı ortadan kaldırmış porselen ya da cam fincanlarda servis yapmaya başlamıştı Bir de tabii poşet çay girdi ki yaşamımıza "cafe"lerin dışında kimi evlerde de yüz yıllık çay demleme usullerimiz hemen rafa kaldırıp demlik poşeti çaylar fincanda sunulmaya başlandı Allah'tan şimdilerde turistlere porselen/seramik fincanda poşet çay sunmanın pek de zekice bir şey olmadığı kavranmaya başlandı Bunda "Yunanlılar ince belli cam bardakta çay veriyormuş" haberinin etkisi oldu mu bilmiyorum ama son zamanlarda "cafe"lerden başlayarak çay bahçelerinde de çay severlerin ısrarı üzerine ideal boyutta olmasa da cam bardaklar kullanılmaya başlandı Hani şu nedense "Ajda Pekkan bardağı" denen iri bardaklar Ama gerçek çay severlerin gönlünde yatan küçük ince belli bardaklar tabii ki Gün boyunca çay içmemizin yanı sıra kendimize özgü demleme usulü ince belli cam bardaklar kıtlama çay gibi katkılarımızla çayın kültür tarihine eklediklerimiz yadsınamaz hele türkülerimize ilahilerimize manilerimize de girdiği hatırlanırsa