|
Prof. Dr. Sinsi
|
Arap Alfabesi ve Kullanıldığı Yerler
Arapça yazı
Arapça alfabesi toplam 28 harften oluşur Osmanlıcada Arap harflerinin yanı sıra Farsçadaki p , ç ve harflerini de kullanmışlardır Bu 31 harfin dışında Türkçedeki ince g ünsüzünü belirtmek için kef harfine bir çizgi eklenerek gef, genizsi n ünsüzü için üç nokta eklenerek nef (sağır kef, kâf-ı nunî), lam ile eliften lamelif, hemze ile h harfinin ünlü şekli olan hâ-i resmiye harfleri oluşturulmuştur
Osmanlıca sağdan sola doğru yazılır Arap harflerinde temel ve küçük harf ayrımı yoktur Noktalama işaretlerinde kesin kurallar bulunmamaktadır Arap harfleri sözcüklerin başında, ortasında ve sonunda farklı biçimde yazılır Bazı harfler (dal, zel, re, je, vav bir sonraki harfle birleşmez
Arap harflerinin Türkçedeki zengin ünlü sistemini karşılamada yetersiz olduğu düşünülür Örneğin Arap alfabesindeki elif Türkçedeki a ve e ünlüsünün karşılığıdır ya da Türkçedeki u, ü, o, ö ünlülerinin yerine Arapçada yalnızca ﻭ harfi vardır, bu aynı zamanda v ünsüzünün de karşılığıdır
Tanım
Osmanlı Devleti dahil, İslam dininin yayıldığı coğrafyada büyük ölçüde benimsenmiş, Latin alfabesinden sonra dünyada yazı dili olarak en çok kullanılan yazı sistemidir
Türkiye Cumhuriyeti Devleti 1928 yılında Latin alfabesiyle yazı sistemine geçmiştir Arap alfabesi MS 2-4 yüzyıllar arasında Nebati yazısından gelişmiş olmakla birlikte günümüze ulaşan en eski yazı örnekleri MS 6 yüzyıla (Zebed 512, Harran 568) aittir Sağdan sola yazılan Arap alfabesinde bulunan 28 ünsüzün, 22 tanesi Sami alfabesinden geçerken şekil değişikliğine uğrayan sesler olup, geri kalan altı ses Arapça’ya özgüdür
Günümüzde Arap harflerin kullanıldığı diller :
Orta doğu ve Orta asya
Irak'ta Kürtçe ve Türkmence;
İran'da Farsça, Azeri Türkçesi, Kürtçe, Beluci, ve diğer bölgesel diller;
Afganistan'da Dari (Farsça), Peştu, Özbekçe, Türkmence, Tacikçe (Farsça'nın bir koludur) ve diğer bölgesel diller;
Tacikistan'da İran'da basılmış Tacikçe kitaplar Tacikistan'da resmî olarak Kiril alfabesi kullanılmaktadır;
Çin'de Uygurca Latin alfabesine 1969'da geçildikten sonra, 1983'de geri Arap harflerilyle yazılmışdır;
Kazakça Pakistan, İran, Çin, ve Afganistan'da Arap harflerilyle yazılmaktadır;
Kırgızca Çin'de Arap harflerilyle yazılmaktadır
Doğu Asya
Çince bazı Huiler (Müslüman Çinliler) tarafından Xiao'erjing alfabesiyle yazılmaktadır
Güney Asya
Pakistan'da Urduca, Pencapi (Şahmuhi harfleriyle), Sindhi, Beluci, Keşmiri ve Peştu
Hindistan'da Urduca ve Keşmiri
Sri Lanka ve Hindistan'ın Tamil Nadu ve Kerala eyaletlerinde Tamil dili Müslümanlar tarafından Arvi dili olarak Arap harfleriyle yazılmaktadır
Maldiv adalarında Dhivehi dili Tana harfleriyle yazılmaktadır
Güney Doğu Asya
Bruney'da Malay dili Jawi alfabesiyle yazılmaktadır Bu harfler aynı zamanda dini sebepler için Malezya, Endonezya, Güney Tayland ve Filipinler'de kullanılmaktadır
Afrika
Beja dili, Kuzey Doğu Sudan;
Komor dili, Komor Adalarında;
Hausa dili, Acemi alfabesiyle;
Mandinka dili, Acemi alfabesiyle;
Fula dili, özellikle Gine'deki Pular halkı Acemi alfabesini kullanmkatadır;
Volof dili, Senegal'deki zaviyelerde, Volofal diye isimlendirilen alfabeyle
Berberi dilleri Magrip ülkelerinde Arap harflerilyle yazılmaktadır
Geçmişte Arap harflerin kullanıldığı diller:
Afrika
Afrikaans, Güney Afrika'ya Güney Doğu Asya'dan köle olarak getirilen Müslüman Maleyler tarafından Örnek olarak Sultan Abdülâziz'in Güney Afrika'ya kadı olarak tayin ettiği Ebu Bekir Efendi Uiteensetting van die Godsdiens) adlı eserini Arap harfleriyle yazmışdır;
Fas'taki Berberi dillerinden Taşelhit ve Tamazghit;
Etiyopya'da konuşulan Harari dili, günümüzde Ge'ez alfabesiyle yazılmaktadır
Yukarıda ismi geçen Batı Afrika dilleri (Hausa, Fula, Mandinka, ve Volof resmi olarak Latin alfabesiyle yazılmaktadır;
Madagaskar'daki Malagasy dili eskinde Sorabe harfleriyle yazılmaktaydı;
Nubi dilleri;
Swahili, 19 yüzyıildan beri Latin alfabesini kullanmakta;
Somali dili, 1972'den beri Latin alfabesini kullanmakta;
Batı Afrika'da konuşalan Songay dilleri, özellikle Timbuktu'da;
Batı Afrika'da konuşalan Yoruba dili
Orta Asya ve Rusya
Başkır, 1928'e kadar;
Çağatay;
Çeçen dili, 16 yüzyıldan 1928'e kadar [1]);
Kazakistan'da Kazakça, 1930'lara kadar;
Kırgızistan'da Kırgızca, 1930'lara kadar;
Tatarca (İske imlâ ve Yaña imlâ), 1928'e kadar;
Türkmenistan'da Türkmence;
Özbekistan'da Özbekçe;
Sovyetler Birliğinde oturan Müslümanlar 1928'e kadar Arap harflerini kullandılar
Güney Doğu Asya
Malezya ve Endonezya'da Malay dili; Filipinler'de Maguindanao ve Tausug dilleri
Avrupa
Arnavutça;
Azerbaycan'da Azeri Türkçesi, 1928'e kadar;
Boşnakça;
Leh dili (Polonyaca), Lehistan'da oturan Lipka Tatarları arasında;
Belarusça, Lehistan'da oturan Lipka Tatarları arasında, bakınız Belarus Arap harfleri;
Mozarapça, İber Yarımadası'nda Müslümanlığın etkisi altında bulunan bölgelerede Aljamiado harfleriyle (ve daha sonra Aragonca, Portekizce, ve İspanyolca, bakınız Aljamiado;
Türkiye'de Türkçe ve Kürtçe, 1928'e kadar Türkçe yaklaşık bin sene Arap harfleriyle yazıldıktan sonra, 1928'deki Harf Devrimi'nden sonra Latin alfabesiyle yazılmaya başlamışdır
Kaynakça
Özhan Öztürk (2005) Karadeniz: Ansiklopedik Sözlük 2 Cilt Heyamola Yayıncılık İstanbul
|