Türkologlar I

Mehmet Fuat Köprülü



Türk tarihçi, edebiyat araştırmacısı ve siyaset adamıdır 4 Aralık 1890’da İstanbul’da doğdu Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa’nın soyundan gelmektedir Ayasofya Rüşdiyesi’ni ve Mercan İdadisi’ni bitirdikten sonra Hukuk Mektebi’ne devam etti (1907-1910), burada özel Fransızca dersleri aldı Ancak, asıl ilgisini çeken edebiyat ve tarih alanında ilerlemek için hukuk öğrenimini yarıda bıraktı

1909’da Fecr-i Ati topluluğuna katıldı Şiirlerini 1913’e kadar Mehasin ve Servet-i Fünun dergilerinde yayımladı Bu yıllarda “Milli Edebiyat” ve “Yeni Lisan” akımlarına karşıydı 1910’dan sonra İstanbul’un çeşitli okullarında Türkçe ve edebiyat okuttu, liselerin edebiyat programını düzenledi Ziya Gökalp çevresine girdikten sonra Milli Edebiyat akımını benimsedi; Türk tarihinin ilk dönemlerine kadar indi, ilk Türk topluluklarının tarih ve edebiyatlarını inceledi 1913’te, Halit Ziya Uşaklıgil’den boşalan İstanbul Darülfünunu Türk Edebiyatı Tarihi müderrisliğine getirildi Aynı yıl Bilgi dergisinde Türk edebiyatının hangi yöntemle incelenmesi gerektiğini tartışan “Türk Edebiyatı Tarihinde Usul” adlı yazısı çıktı

1919’da uluslar arası ün kazanmasını sağlayan ilk büyük yapıtı Türk Edebiyatı’nda İlk Mutasavvıflar’ı yayımlandı 1923’te Edebiyat Fakültesi dekanı oldu, Türkiye Tarihi adlı kitabını çıkardı 1925’te Türkiyat Mecmuası’nı çıkarmaya başladı, ünü giderek dünyaya yayıldı, birçok uluslar arası kongreye Türkiye temsilcisi olarak katıldı 1928’de Türk Tarih Encümeni başkanlığına seçildi 1931’de Türk Hukuk Tarihi Mecmuası’nı çıkarmaya başladı; 1932-1934 arasında Divan Edebiyatı Antolojisi’ni çıkardı 1933’te ordinaryüs profesör oldu, İstanbul Üniversitesi’nde birkaç kez dekanlık yaptı 1934’te siyasete atılarak Kars milletvekili oldu 1936-1941 arasında Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi ’yle Siyasal Bilgiler Okulu’nda ders verdi 1935’te, Paris’te Türk Tetkikleri Merkezi’nde verdiği konferansların toplamı olan Les Origines de L’Empire Otoman (Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu) adlı kitabı yayımlandı ve büyük yankı uyandırdı Heidelberg , Atina ve Sorbonne üniversitelerince onursal doktorluk sanı verilen, bilim kuruluşlarınca onur üyeliğine seçilen Köprülü 1941’den sonra İslam Ansiklopedisi’nin yayımına katıldı 31 Mayıs 1935′te yapılan Genel Seçimlerde Kars Milletvekili oldu 1943′e kadar hem Milletvekilliğine, hem de İstanbul ve Ankara Üniversitelerindeki görevlerine devam etti

12 Haziran 1945′de siyasî yayınlarından dolayı CHP’den ihraç edildi 7 Ocak 1946′da Celal Bayar, Adnan Menderes ve Refik Koraltan ile birlikte Demokrat Parti yi kurdu Demokrat Parti iktidara gelince dışişleri bakanı oldu 1956’ya kadar sürdürdüğü bu görevi sırasında Türkiye’nin NATO’ya girişinde etkin rol oynadı 5 Temmuz 1957′de Demokrat Partiden resmen istifa ederek aynı yıl Hürriyet Partisi ne girdi 1960’tan sonra 6-7 Eylül Olaylarıyla ilişkilendirilerek tutuklandı, dört ay Yassıada’da kaldı 27 Mayıs 1960’tan sonra Yeni Demokrat Parti yi kurdu Ancak parti pek ilgi görmedi Amblem olarak seçtiği “Kıratı” Adalet Partisi ’ne bırakarak siyasi yaşamdan ayrıldı Asıl yararlı çalışmalarını Türk Edebiyatı ve Türk Halk Edebiyatı araştırmaları oluşturur Çok verimli bir araştırmacı olan Köprülü, ardında 1500ü aşkın kitap ve makale bırakmıştır
Mehmet Fuat Köprülü 28 Haziran 1966’da İstanbul’da, bir trafik kazası sonucu, kaldırıldığı Baltalimanı Hastanesi’nde öldü Çemberlitaş’taki Köprülü Türbesi’nde babasının yanına gömüldü

Başlıca Eserleri

* Yeni Osmanlı Tarih-i Edebiyatı (1916)
* Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar (1919-1966)
* Nasrettin Hoca (1918-1981)
* Türk Edebiyatı Tarihi (1920)
* Türkiye Tarihi (1923)
* Bugünkü Edebiyat (1924)
* Azeri Edebiyatına Ait Tetkikler (1926)
* Milli Edebiyat Cereyanının İlk Mübeşşirleri ve Divan-ı Türk-i Basit (1928)
* Türk Saz Şairleri Antolojisi (1930-1940, üç cilt)
* Türk Dili ve Edebiyatı Hakkında Araştırmalar (1934)
* Anadolu’da Türk Dili ve Edebiyatı’nın Tekamülüne Bir Bakış (1934)
* Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu (1959)
* Edebiyat Araştırmaları Külliyatı (1966)
* İslam ve Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları ve Vakıf Müessesesi (1983, ölümünden sonra)