Divan Edebiyatı

a Biçimlerine göre



Murabba



Aynı ölçüde dörder dizelik bendlerden oluşan nazım biçimidir Murabbalarda ilk bendin dört dizesi birbirleriyle, sonraki bendlerin son dizesi ilk bendle uyaklıdır Son dizenin her bendin sonunda aynen yinelendiği murabbalara "mütekerrir murabba" denir


Her bendin son dizesi ilk bendle yalnızca uyak açısından benzeşiyorsa murabba "müzdeviç murabba" diye tanımlanır Murabbaların uzunlukları 4-8 bend arasında değişir Konuları çoğunlukla dinsel ve didaktiktir Övgü, yergi, manzum, mektup, mersiye gibi türlerde yazılmışlardır Murabbalarda her vezin kalıbı kullanılabilir
Halk edebiyatımızdaki koşmalara benzerler


Müseddes



Aynı ölçüde altışar dizelik bendlerden oluşan nazım biçimidir İlk bendin bütün dizeleri birbirleriyle, sonraki bendlerin bir ya da iki dizesi ilk bend ile uyaklıdır İlk bendin son ya da son iki dizesi her bendin sonunda yinelenirse "mütekerrir müseddes", sonraki bendler ile ilk bend yalnızca uyak yönünden benziyorsa "müzdeviç müseddes" adını alır Müseddeslerin uzunluğu 5-8 bend arasında değişir Konuları tasavvuf ve felsefedir


Müstezat


Arapça ziyade sözcüğünden gelir Bir gazelin her dizesine bir kısa dize ekleyerek oluşturulan şiir biçimidir Çoğunlukla aruzun "mef’ulü/ mefailü/ mefailü/ feulün kalıbı kullanılarak yazılırlar Her dizeden sonra bu kalıbın ilk ve son birimleri olan mef’ulü/ feûlün kalıbına uygun bir kısa dize söylenir Eklenen bu kısa dizeye ziyade denir

Ziyadeler dizeden sayılmadığı için iki uzun iki kısa dizeden oluşan 4 dize bir beyit sayılır Kısa dizeler okunsa da okunmasa da beytin anlamı bir bütün oluşturur Ziyadesi bir satırdan fazla olan müstezatlar da vardır Tez ziyadeli müstezatlara "sade" çitf ziyadeli olanlara ise "çift" adı verilir
ÖRNEK MÜSTEZAT Nedîm


Şarkı



Divan şiirinde bestelenmeye uygun ölçü kalıpları ile yazılan ve çoğunlukla 4 dizelik bendlerden oluşan nazım biçimidir Dörtlüklerden kurulan musammat da denebilir Murabbaya benzer 5 ya da 6 dizelik bendlerden de oluşabilir Üçüncü dizeye meyan adı verilir Ve bu dizenin anlam bakımından daha özlü olmasına dikkat edilir Dördüncü dizeye ise nakarat denir Aşk, sevgili, ayrılık, içki, eğlence gibi konularda yazılır Divan edebiyatının ilk şarkı yazarı Naîlî-i Kadîm’dir 28 şarkısıyla Nedîm de bu türün en güzel örneklerini vermiştir
ÖRNEK ŞARKI Nâîl-i Kadîm