Harem Halkı - Osmanlı'da Harem

Dilimizde daha çok eski dönemlerde kullanılmış ve birçok anlamları olan bir söz¤cüktür Saray, konak ve evlerde yabancı erkeklerin giremeyeceği, yalnızca kadınların kaldığı daire ya da bölüme harem denirdi Aynı zamanda burada yaşayan kadınların tümünü nitelemek için de bu sözcük kullanı¤lırdı Örneğin "Padişahın haremi çok kalaba¤lıktı" denildiğinde, harem dairesindeki kadın¤lardan söz edildiği anlaşılırdı Harem eskiden bir erkeğin eşi, karısı anlamında da kullanılır¤dı Örneğin, "Haremi ile çarşıyı gezdi" cümle¤si, karısıyla çarşıyı gezdi anlamındadır Hare¤min bir de "herkesin girmesine izin verilme¤yen kutsal yer" anlamı vardır



Harem günümüzde yalnızca geleneksel bir yaşam biçimini sürdüren Arap ailelerinde kalmıştır Oysa eskiden çok yaygın bir ku¤rumdu İslam hükümdarları, devlet büyükle¤ri, soylular, zenginler evlerinde nikâhlı kadın¤larıyla birlikte gözdeler, cariyeler, odalıklar, köle kızlar, kâhya kadınlar gibi çok sayıda kadından oluşan bir toplulukla yaşarlardı



Haremin en gelişkin biçimi padişah sarayla¤rında görülür Saraylar nasıl orada yaşayanla¤rın görevlerine göre ayrı bölümlerden oluş¤muşsa harem de böyle bölümlerden oluşur Saray haremleri hünkâr dairesi de denen padişahın dairesinin çevresinde kurulmuştu En yakınında haremin başı sayılan valide sultanın, onun ardından kadınlar, ikballer, sultanlar, şehzadeler, ustalar, kalfalar ve cariyelerin dâireleri sıralanırdı Harem dairesinde kadınların sayısı oldukça çoktu Örneğin Os¤manlı Padişahı I Mahmud döneminde (1730-54) sarayda 450 cariye yaşıyordu Bu sayının III Murad döneminde (1574-95) 1100-1200 olduğuna ilişkin söylentiler de vardır

Haremde yaşayanların arasında bir yetki, makam ve değer sıralaması vardı Bu sıralama bir piramite benzetilebilir Piramitin tabanın¤da cariyeler, en tepesinde ise valide sultan vardır Bu ikisi arasında kalfalar, ustalar, odalıklar, ikballer ve kadın efendiler yer alır Bu sıralamada kadınların güzelliği, becerileri, padişahtan erkek çocuğu olup olmaması önemli bir etkendi Savaşlarda tutsak edilen kadınların en güzelleri hareme alınır, öbürleri satılırdı



Cariyelerin birçoğu sarayda hizmet görmek için alındığından, yöneticiler tarafından ça¤maşır, hamam, mutfak, sofra hizmeti gibi genel hizmetlerde görevlendirilirlerdi Bunlar pek güzel olmayan genç ve orta yaşlı cariyeler olurdu En güzelleri padişahın hizmetinde, ona yakın güzellikte olanlar da şehzadelerin hizmetinde çalışırlardı İleride güzel olacağı umulan çocuk yaştaki cariyeler eğitilir, yetiş¤tirilirdi
Haremin sorumlusu kızlarağası ya da haremağasıydı Haremağası hadım edilmiş (kı¤sırlaştırılmış) Siyah erkeklerden seçilirdi
Haremde yaşayanların dış dünya ile ilişkile¤ri yok denecek kadar azdı İbadet etmek, okumak ve saray eğlenceleriyle günleri geçer¤di II Mahmud döneminde (1808-39) eğlence ve gezinti yerlerine çıkmaya başladılar Ama çok sıkı örtünürler, arabalarla kimseye görün¤meden gider gelirlerdi Harem, dış dünya ile ilişkisini kesmiş bir yasak kente benzerdi



Bu kapalı yaşam içinde türlü eğlenceler düzenlenirdi Buradaki müzik topluluklarını tarihçiler överek anlatırlar Haremde yaşa¤yanların sıkıcı, kapalı yaşamlarını renklendir¤mek, değişiklik yaratmak için zaman zaman meddah, karagöz, ortaoyunu gösterileri dü¤zenlenirdi Ama haremde oynanan oyunların en güzeli, cariyelerin haftada bir iki kez düzenledikleri oyun ve saz geceleriydi Ünlü çengilerin (dansçı kadınlar) davet edildiği bu gecelerde cariyeler de müzik eşliğinde oynar¤lardı Ayrıca doğumlarda, nişanlarda, düğün ve bayramlarda düzenlenen törenlere haremdekiler de katılırdı