Osmanlı'da Dağılmayı Önleme Çabaları

**Prof. Dr. Sinsi** · 06-22-2012

DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİNDE OSMANLI’DA GENEL DURUM

- 18

yy’dan itibaren Osmanlı imparatorluğu eski gücünü kaybetmeye başladı

NEDENLERİ:
1- Osm İmp dünyadaki bilim ve teknik alanındaki gelişmelere ayak uyduramadı

2- Sanayi devrimini gerçekleştiren ülkeler osmanlıyı bir açık pazar olarak değerlendirdiler

3- Milliyetçilik akımı çok uluslu bir devlet olan Osm İmp içinde yıkıcı oldu

4- Avrupalı devletler Osmanlı içindeki ulusları kışkırtmaya başladılar

Bu da Osmanlı içinde ulusal ayaklanmaların başlamasına neden oldu

- Bu ayaklanmaların en yoğun olduğu dönem: 19

yüzyıl
- En yoğun görüldüğü bölge: Balkanlar
- En çok kışkırtan ülke: Rusya

Rusya’nın Amacı: Pansilavizm politikasıyla Balkanlarda kendisinden yana devletler kurup Osmanlıyı parçalamak, boğazları ele geçirip, sıcak denizlere ulaşmaktır

- İlk ulusal nitelikli ayaklanma Sırplar tarafından 1804’te çıkarılmıştır

- İlk bağımsızlığını kazanan devlet 1829 Edirne Antlaşmasıyla Yunanlılar olmuştur

- Sırbistan, Karadağ ve Romanya ise 1878 Berlin Antlaşması ile bağımsızlıklarını kazandılar

- Bulgaristan 1908’de II

Meşrutiyet’ten sonra bağımsızlığını kazandı

- Arnavutluk, I

Balkan Savaşı sonunda en son bağımsızlığını kazanan balkan devleti olmuştur

1829 II

Mahmut = Yunanistan
1878 II

Abdülhamit = Sırbistan,Karadağ,Romanya
1908 II

Abdülhamit = Bulgaristan
1912 V

Mehmet Reşat(İttihat ve Terakki) = Arnavutluk

Not: Bağımsızlığını kazanan bu devletler topraklarını Osmanlı aleyhinde genişletme çalışması yeni savaşlara neden olmuştur

5- Sanayi devrimini gerçekleştiren Avrupalılar Osmanlıya ekonomik yardımda bulunmadılar

Bu nedenle Osmanlı’da Avrupa’daki ekonomik gelişmeleri izleyemedi

6- 1841’den itibaren kapitülasyonlar Osmanlıların kontrölünden çıktı

Bu da sanayinin gelişmesini engellediği gibi küçük el tehgahlarının da kapanmasına neden oldu

7- Bozulan ekonomiyi düzeltmek için dışarıdan yüksek faizli borç alındı

Ancak alınan bu borçların gelir getirecek yatırımlarda kullanılmaması üzerine faizleri dahi ödenemedi

ÇÖN: İlk borç Abdülmecit tarafından 1854’te İngiltere’den Mısır’ın gelirine karşılık 5 Milyon sterlin olarak alınmıştır

Duyun-u Umumiye İdaresi: 1875’te osmanlı maliyesinin iflası üzerine II

Abdülhamit döneminde 1881’de kurulmuştur

Avrupalı devletler Osmanlı gelirlerinin % 32’sine el koyma hakkını elde etmişlerdir

Böylece maliye Avrupalı devletlerin eline geçmiştir

Duyun-u Umumiye yalnızca Osmanlıya borç veren ülkelerin alacaklarını tahsil eden bir kurum değil, aynı zamanda Osmanlı’da yatırım yapmak ibteyen yabancı sermaye içinde bir garantidir

- Fransızlar alacaklarına karşılık 1881’de Tunus’a, İngilizler’de 1882’de Mısır’a el koydu

OSMANLI DEVLETİ’NDE DAĞILMAYI ÖNLEME ÇABALARI

Osmanlıcılık: Bir osmanlı milleti yarakmak düşüncesidir

Bunun için ırk,din ve mmezhep farkı gözetilmeksizin, Osmanlı Devleti sınırları içinde yaşayan tüm topluluklar, hak ve ödevler bakımından eşit duruma getirilecekti

Bundan amaç, devleti kurtarmak ve mevcut sıınrları korumaktı

Tanzimat döneminde gelişerek I

Meşrutiyet dönemine kadar devam eder

Milliyetçilik fikrinin yaygınlaşması ile bu düşünce önemini kaybeder

İslamcılık: İkinci Meşrutiyet döneminin en önemli akımı olarak görülen bu düşünceye göre dünya Müslümanları birleşerek bir” İslam Birliği “ kurabilecekti

İslam birliğini savunanlara göre, medreseler düzeltilmeli, batıdan sadece teknik alınmalıydı

II

Abdülhamit, islamcılık düşüncesini, resmi devlet politikası olarak benimsedi

Bu amaçla okullar açtırdı

Ulemaya ödenen aylıkları arttırdı

Bu düşünce Balkan savaşları ile I

Dünya savaşı sırasında yaşanan olaylarla başarısızlığa uğradı

Türkçülük: Hristiyan ve müslüman azınlıkların ayrılması sonucu, osmanlı’nın esasını oluşturan türk toplumununda kendisine sahip çıkması gerekiyordu

II

Meşrutiyet döneminde dağılmakta olan Osmanlı’yı ancak Türçülük kurtarabilir düşüncese cesaretle savunulmaya başlandı

Bu akımın fikir babası Ziya Gökalp’ti

Bu fikir Türkiye Cumhuriyetinin doğuşunda da etkili olmuştur

Türk Birliği(Turancılık):Turancılık düşüncesine göre, Türkler birleşmeli ve hepsinin anlayacağı ortak bir dil geliştirilmeliydi

II

Meşrutiyet sonrasında Türk birliği, İttihat ve Terakki partisi tarafından da benimsendi

1918’de Enver Paşa’nın Kafkasya’ya Türk askerini sokması bu düşüncenen bir sonucudur

Batıcılık: II

Meşrutiyet döneminde, Batılılaşmayı savunun bir düşünce akımıolarak ortaya çıktı

Bu düşünceye göre, Osmanlı’nın gelişip güçlenmisi için tek yol, Batılılaşmaktı

Bu yapılmazsa avrupa devletleri Osmanlı’yı ele geçirecekti

Bu düşünceyi savunanlar ikiye ayrılıyordu

Bir kısmı batının sadece teknolojisini alalım derken bir kısmı da bu tekniği yaratan düşünceninde alınması gerektiğini belirtiyorlardı

Osmanlı Devleti’ni dağılmaktan ve yıkılmaktan kurtarmak amacıyla ortaya atılan bu görüşlerin hiçbiri Osmanlı Devleti’ni yıkılmaktan kurtaramadı

06-22-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Osmanlı'da Dağılmayı Önleme Çabaları DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİNDE OSMANLI’DA GENEL DURUM - 18yy’dan itibaren Osmanlı imparatorluğu eski gücünü kaybetmeye başladı NEDENLERİ: 1- Osm İmp dünyadaki bilim ve teknik alanındaki gelişmelere ayak uyduramadı 2- Sanayi devrimini gerçekleştiren ülkeler osmanlıyı bir açık pazar olarak değerlendirdiler 3- Milliyetçilik akımı çok uluslu bir devlet olan Osm İmp içinde yıkıcı oldu 4- Avrupalı devletler Osmanlı içindeki ulusları kışkırtmaya başladılar Bu da Osmanlı içinde ulusal ayaklanmaların başlamasına neden oldu - Bu ayaklanmaların en yoğun olduğu dönem: 19 yüzyıl - En yoğun görüldüğü bölge: Balkanlar - En çok kışkırtan ülke: Rusya Rusya’nın Amacı: Pansilavizm politikasıyla Balkanlarda kendisinden yana devletler kurup Osmanlıyı parçalamak, boğazları ele geçirip, sıcak denizlere ulaşmaktır - İlk ulusal nitelikli ayaklanma Sırplar tarafından 1804’te çıkarılmıştır - İlk bağımsızlığını kazanan devlet 1829 Edirne Antlaşmasıyla Yunanlılar olmuştur - Sırbistan, Karadağ ve Romanya ise 1878 Berlin Antlaşması ile bağımsızlıklarını kazandılar - Bulgaristan 1908’de IIMeşrutiyet’ten sonra bağımsızlığını kazandı - Arnavutluk, IBalkan Savaşı sonunda en son bağımsızlığını kazanan balkan devleti olmuştur 1829 II Mahmut = Yunanistan 1878 IIAbdülhamit = Sırbistan,Karadağ,Romanya 1908 IIAbdülhamit = Bulgaristan 1912 VMehmet Reşat(İttihat ve Terakki) = Arnavutluk Not: Bağımsızlığını kazanan bu devletler topraklarını Osmanlı aleyhinde genişletme çalışması yeni savaşlara neden olmuştur 5- Sanayi devrimini gerçekleştiren Avrupalılar Osmanlıya ekonomik yardımda bulunmadılar Bu nedenle Osmanlı’da Avrupa’daki ekonomik gelişmeleri izleyemedi 6- 1841’den itibaren kapitülasyonlar Osmanlıların kontrölünden çıktı Bu da sanayinin gelişmesini engellediği gibi küçük el tehgahlarının da kapanmasına neden oldu 7- Bozulan ekonomiyi düzeltmek için dışarıdan yüksek faizli borç alındı Ancak alınan bu borçların gelir getirecek yatırımlarda kullanılmaması üzerine faizleri dahi ödenemedi ÇÖN: İlk borç Abdülmecit tarafından 1854’te İngiltere’den Mısır’ın gelirine karşılık 5 Milyon sterlin olarak alınmıştır Duyun-u Umumiye İdaresi: 1875’te osmanlı maliyesinin iflası üzerine IIAbdülhamit döneminde 1881’de kurulmuştur Avrupalı devletler Osmanlı gelirlerinin % 32’sine el koyma hakkını elde etmişlerdir Böylece maliye Avrupalı devletlerin eline geçmiştir Duyun-u Umumiye yalnızca Osmanlıya borç veren ülkelerin alacaklarını tahsil eden bir kurum değil, aynı zamanda Osmanlı’da yatırım yapmak ibteyen yabancı sermaye içinde bir garantidir - Fransızlar alacaklarına karşılık 1881’de Tunus’a, İngilizler’de 1882’de Mısır’a el koydu OSMANLI DEVLETİ’NDE DAĞILMAYI ÖNLEME ÇABALARI Osmanlıcılık: Bir osmanlı milleti yarakmak düşüncesidir Bunun için ırk,din ve mmezhep farkı gözetilmeksizin, Osmanlı Devleti sınırları içinde yaşayan tüm topluluklar, hak ve ödevler bakımından eşit duruma getirilecekti Bundan amaç, devleti kurtarmak ve mevcut sıınrları korumaktı Tanzimat döneminde gelişerek IMeşrutiyet dönemine kadar devam eder Milliyetçilik fikrinin yaygınlaşması ile bu düşünce önemini kaybeder İslamcılık: İkinci Meşrutiyet döneminin en önemli akımı olarak görülen bu düşünceye göre dünya Müslümanları birleşerek bir” İslam Birliği “ kurabilecekti İslam birliğini savunanlara göre, medreseler düzeltilmeli, batıdan sadece teknik alınmalıydı II Abdülhamit, islamcılık düşüncesini, resmi devlet politikası olarak benimsedi Bu amaçla okullar açtırdı Ulemaya ödenen aylıkları arttırdı Bu düşünce Balkan savaşları ile IDünya savaşı sırasında yaşanan olaylarla başarısızlığa uğradı Türkçülük: Hristiyan ve müslüman azınlıkların ayrılması sonucu, osmanlı’nın esasını oluşturan türk toplumununda kendisine sahip çıkması gerekiyordu IIMeşrutiyet döneminde dağılmakta olan Osmanlı’yı ancak Türçülük kurtarabilir düşüncese cesaretle savunulmaya başlandı Bu akımın fikir babası Ziya Gökalp’ti Bu fikir Türkiye Cumhuriyetinin doğuşunda da etkili olmuştur Türk Birliği(Turancılık):Turancılık düşüncesine göre, Türkler birleşmeli ve hepsinin anlayacağı ortak bir dil geliştirilmeliydi II Meşrutiyet sonrasında Türk birliği, İttihat ve Terakki partisi tarafından da benimsendi1918’de Enver Paşa’nın Kafkasya’ya Türk askerini sokması bu düşüncenen bir sonucudur Batıcılık: II Meşrutiyet döneminde, Batılılaşmayı savunun bir düşünce akımıolarak ortaya çıktı Bu düşünceye göre, Osmanlı’nın gelişip güçlenmisi için tek yol, Batılılaşmaktı Bu yapılmazsa avrupa devletleri Osmanlı’yı ele geçirecekti Bu düşünceyi savunanlar ikiye ayrılıyordu Bir kısmı batının sadece teknolojisini alalım derken bir kısmı da bu tekniği yaratan düşünceninde alınması gerektiğini belirtiyorlardı Osmanlı Devleti’ni dağılmaktan ve yıkılmaktan kurtarmak amacıyla ortaya atılan bu görüşlerin hiçbiri Osmanlı Devleti’ni yıkılmaktan kurtaramadı