Nizibin Ismi Nerden Geliyor

Nizip’in İsmi Nerden Geliyor

________________________________________

Tarihi kayıtlarda Nizip ismi bizim yaşadığımız bölgenin dışında da bazı şehirlere verilmiştirÖzellikle 1990 yılındaki Zeugma antik kentinin Birecik barajı sularının altında kalma gündemi patlamasından sonra Nizip ismi dünya gündemine daha çok sık girmiş ve adeta bizim bölge ile özdeşleşmiştirİnternet ağının gittikçe genişlemesi ve bu konudaki araştırmaların bilgisayar ortamına girmesi de Nizip ismini ön plana çıkartmıştırResmi kaynaklarda da geçen Nizip’in ilk adı "Nisibin Ar Rum" Yani Roma Ülkesindeki Nisibin(Nizip) ismidir Aynı isim bugün Mardin ilimize bağlı Nusaybin ilçesi için de kullanılmaktaydıBu yüzden iki ismin birbirine karışmaması için Nusaybin’e "Nasibina Asur" Yani Asur Ülkesindeki Nasibina(Nusaybin) deniliyorduBir de Şanlıurfa ilimize bağlı Nezib bölgesi de tarih kayıtlarında bu iki isimle hep karıştırılmıştırAslında karıştırılmasının ana nedeni bu bölgelerin birbirlerine yakın olmasından kaynaklanmaktadır(Bilge UMUR:Tarihi Adlar Kaynağı Kitabı Sayfa:604)


Bazen dış kaynaklı bazı araştırmalarda bile bizim şehrimizle ilgisi olmadığı halde sanki olay Nizip ilçesinde olmuş gibi gösterilmiştirMesela bunlardan bir tanesi meşhur keşiş Aziz Efrem ile ilgili bilgilerdirMS303 yılında Mardin’nin Nusaybin ilçesinde dünyaya gelen bu önemli din adamı adına her yıl 18 Haziranda Hıristayanlar tarafından Aziz Doktor günü kutlanırGerçekten de insanlık tarihine derin ve önemli ahlaki dersler veren bu bilginin hayatı çok önemlidirİşte bugün birçok batı kaynaklarında belki de Nizip kilisesinde verdigi vaazlar nedeni ile doğumu ve yaşadığı bölge olarak bizim şehrimiz Nizip olarak kaynak gösterilmiştir


İşte buna benzer durumlar yüzünden birçok tarihçi ve araştırmacı bu üç bölgenin isim benzerligi yüzünden çok amaçlı araştırmalar yapmışlar ve bilimsel tezler ortaya koymuşlardırBu araştırmalardan en önemlisi Harran Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih bölümü ögretim üyelerinden olan DoçDrAbdullah Ekinci’nin çalışmasıdırYine aynı Üniversitede Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi bölümünde ögretim görevlisi olan Ahmet Kütük’ün bu konudaki araştırması da önemli bir çalışmadırEkinci ve Kütük’ün çalışmalarına göre El-Cezire(yani Fırat ve Dicle arasındaki bölge veya Mezapotamya) bölgesinde bulunan Nusaybin, Nesıbin ve Nizip yerleşim birimleri çogu kez bugün Mardin’e baglı Nusaybin kasabasıyla karıştırılmıştırEkinci ve Kütük bu çalışma ile Mardin’e baglı Nusaybin,Urfa’ya baglı Nesibin ile Gaziantep’e baglı Nizip’in kaynaklarda geçiş şekli ve hataları tespit ederek bu yanlışlıkları tashih etmeye çalışmışlardırBuna göre Nusaybin-i Kübra, Nusaybin-i Sugra ve Nizip el-Cezire diye tabir edilen bölgeler birbirlerine yakın olan yerleşim birimlerdirEl Cezire bölgesi Fırat ve Dicle nehirlerinin arası adeta bir ada (Cezire) teşkil ettiginden, bu bölgeye Islam cografyacıları tarafından verilmiş bir isimdir Aynı mantıka klasik antik dönemde Mezopotamya diye ifade ediliyorduTabiki bu üç şehrin adı benzerlik açısından uyum gösterse de dış kaynaklarda neredeyse tek isim olarak anılmaya başlandı


Bütün bu kaynaklardan sonra bir de Kitab-ı Mukaddes(incil ve tevratın birleşimi)de geçen Nezib adı ile ilgili de bazı iddialar ortaya atıldıİzmir’de okuyan Nizipli Üniversite ögrencisi Fatih Kurt bir makalesinde bu konuyu gündeme taşımışFatih Kurt’un İncil’in Yeşu bölümündeYahudaoğulları`na Verilen Topraklar kısmında Nezib adının geçmesi dikkat çekici bulunmuş ve acaba bu ismin Nizip ilçesi olup olmadığı ile ilgili bazı araştırmalar yapmıştırGerçekten de bazı kaynaklarda Büyük İsrail devleti olarak çizilen hayali Yahudi devletinin sınırları Nizip ilçesinden geçmektedirAma Kitabı Mukaddeste geçen Nezib şehri bizim yaşadığımız şehir olan Nizip degildirBu kent şimdilerde İsrail civarında Judah Ovası denilen bir bölgede kurulmuşturHıristiyan Romalılar zamanında kurulmuş olan Nizip ilçemizin adı bu kentin adı verilerek kurulmuş olabilirBirçok önemli dış kaynaklarda Osmanlı zamanında meydana gelen tarihi Nizip savaşı anlatılırken de Nizip’in adı Nezib olarak zikredilmektedir


Peki tüm bunlardan sonra kavram olarak Nizip ne denek?Bir de kelime anlamına bakalımNizip adı Osmanlı zamanında halk arasında “Neyz Ab” olarak geçerdiArapça "Neyz Ab" suyu bol anlamında kullanılan bir kelimedir1651 Yılında Nizip bölgesinde seyahat eden Meşhur gezgin Evliya Çelebi bu bölgelerde ağaç ve ormanlıklardan gökyüzünü göremedigini yazmış ve ceylanların mekanı olarak seyahatnamesinde zikretmiştirHalk arasındaki bazı söylentilere göre Nizip adı, geyik veya ceylanaların çıkardığı sesler nedeni ile verilmiştirTabiki bunu yazı dili olarak izah edemeyizAma artık hayvanat bahçelerinde bile zor gördügümüz bu hayvanların çıkardığı sesin Nizip’e benzer bir ses olduğunu da halk anlatımlarımızda görmekteyizYine Nizip adı ile ilgili bir başka açılım da Nizipli sosyolog Muharrem Kaplan’ın tespitinde yer almaktadırKaplan’a göre Roma dönemi ve Zeugma kahramanlarından Perseus'un oğunun Nicippe diye bir kızla evlenmesi nedeni ile Nizip adının burdan türemiş olabilecegini ifade etmiştirTabiki bütün bu varsayımlar Nizip ile ilgili araştırmalarda önemli donelerdirHem şehrimizin adı hem de üstlendigi tarihi misyon yeni araştırmalarla daha da bir başka boyutlar kazanacaktır