Somuncu Baba ( 20.09.1330)- (09.10.1411)

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-13-2012

ŞEYH HAMİD-İ VELÎ (SOMUNCU BABA) (1331-1412)

Asıl adı Hamid Hamidüddin'dir

Somuncu Baba olarak da bilinen Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezid Han zamanında yaşamıştır

Miladi 1331 tarihinde Kayseri'nin Akçakaya köyünde doğmuştur

Anadolu'yu manevi fetih için gelen Horasan erenlerinden Şemseddin Musa Kayseri'nin oğludur

Soyu Peygamber Efendimiz (s

a

s)'e ulaşır, 24

kuşaktan torunudur, Seyyiddir

Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri ilk tahsilini babası Şemseddin Musa Kayseri'den almıştır

Bilge kişiliği olan Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, ilim alanındaki çalışmalarını Şam, Tebriz ve Erdebil'de sürdürmüştür

Alaaddin Erdebili'den ve Bayezid-i Bistami'nin ruhaniyetinden manevi terbiye almıştır

Dini ve dünyevi ilimlerle ilgili icazet alarak, irşad vazifesi için Anadolu'ya dönmüş Bursa'ya yerleşmiştir

Bursa'da çilehanesinin yanında yaptırdığı ekmek fırınında somun pişirip çarşı pazar dolaşarak "Somunlar Müminler" nidasıyla insanlara ekmek dağıtmıştır

Bu sebeple Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, Somuncu Baba ve Ekmekçi Koca olarak da tanınmıştır

Zamanın Padişahı Yıldırım Beyazıd Han Niğbolu zaferini kazanınca Allah'a şükür nişanesi olarak Bursa Ulu Camiini yaptırmıştır

Ulu Cami’nin açılış hutbesini Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri okumuş, hutbede Fatiha Suresini yedi farklı şekilde yorumlamıştır

Bu olağanüstü hutbeyi dinleyen cemaat Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerine büyük bir teveccüh ve tazim göstermiştir

Manevi kişiliği ve bilgelik yönü ortaya çıkan Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri şöhretten korktuğu için talebeleriyle birlikte Bursa'dan ayrılarak Aksaray'a gelmiştir

Aksaray'da Hacı Bayramı Veli Hazretlerini dünyaya ve ahirete ait ilimlerde eğiterek yetiştirmiş, irşad vazifesi için Ankara'ya görevlendirmiştir

Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, 1412 (h

815) tarihinde Darende’de ebedi âleme göç etmiştir

Kabri şerifleri, kendi zamanında halvethane olarak kullanılan, misk ü anber kokulu, şimdiki Şeyh Hamid-i Veli Camii içerisinde olup, estetik yapılı cevizden oyma sanduka ile de kaplıdır

Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin Yusuf Hakiki ve Halil Taybi adında iki oğlu bilinmektedir

Yusuf Hakiki Aksaray'da kalarak burada vefat etmiştir

Diğer oğlu Halil Taybi ise, hacdan döndükten sonra babası ile birlikte Darende'ye gelerek yerleşmiş ve burada vefat etmiştir

Kabri şerifleri Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin yanındadır

Talebeleri:

Somuncu Baba Hazretleri ve en meşhur talebesi Hacı Bayram Veli'nin Osmanlı Devletinde yeni Anadolu ve Rumeli üzerinde çok büyük etkileri vardır

Osmanlı kültürünü etkileyen bu önemli simaların hizmetlerini ve kültürümüze katkılarını anlamak için yetiştirmiş oldukları bazı isimleri zikretmemiz gerekir

Böylece kültürümüz için ne kadar önemli olduklarını ve büyük değerler ifade ettiklerini anlamaya çalışabiliriz

Bu önemli isimler ve medfun oldukları yerler şunlardır:

Halil Taybi Darende

Baba Yusuf Hakiki Aksaray

Akşemseddin - Beypazarı – Göynük

Ömer Dede Göynük

Hızır Dede Bursa

Akbıyık Sultan Bursa

İnce Bedreddin Darende

Yazıcıoğlu Gelibolu

Şeyh Lutfullah Balıkesir

Şeyhî Kütahya

Şeyh Üftade Bursa

Aziz Mahmud Hüdayi İstanbul

Muslihiddin Halife İskilip

Uzun Selahaddin Bolu

Somuncu Baba Hazretlerinin günümüze kadar gelen uzantıları ve yansımaları o kadar mükemmel ki Anadolu'nun her köşesinde bir parçasını bulmak ve yüreklerde hissetmek mümkündür

Âlim ve tasavvuf ehli kimseler üzerinde emeği ve etkisi bulunan Somuncu Baba Hazretleri için kültürümüzün temel taşlarından biridir diyebiliriz

Öyle ki uzantılarının günümüze kadar devam etmesi neseb-i aliyesinin halen etken olması günümüz insanları için Allah'ın bir lütfudur

Eserleri

Somuncu Baba, zâhirî ve bâtınî ilimlerdeki derin bilgisine rağmen, çok az eser vermiş veya çok az eseri bize ulaşmış bir alim kişidir

Onun fazla eser vermiş olmaması, daha evvel işâret ettiğimiz melâmet meşrebinden de kaynaklanmış olabilir

Nitekim onun yanında yetişmiş bulunan ve halifesi olan Hacı Bayram Veli de, müderris olmasına rağmen eser yazmamış ve hatta Muhammediyye müellifi halifesi Yazıcıoğlu, eserini kendisine takdim ettiğinde, “Mehmet, bununla uğraşacağına bir gönül haketseydin; bir gönle girip onun terbiyesiyle meşgul olsaydın, daha iyi olmaz mıydı?” diyerek kendi düşüncesini de dile getirmiştir

Bu zikredilen hakikata rağmen, Somuncu Baba’nın bize kadar ulaşan Şerh-i Hadis-i Erba‘în, Zikir Risalesi, Silâh’u-l Mürîdîn ve Kâşif’u-l-Estar an Vechi-l Esrar eserleri mevcuttur

Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin soyu Darende'de; Halil Taybi ile günümüze kadar devam etmektedir

Prof

Dr

Ahmet Akgündüz "Arşiv Belgeleri Işığında Somuncu Baba ve Nesebi Alisi" adlı eserinde arşiv kayıtlarına dayanarak Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin nesebi, nesli ve kabri şerifi hakkında genişçe bilgiler vermektedir

Şeyh Hamid-i Veli neslinden büyük devlet adamları, âlim ve fâzıl zatlar yetişmiştir

Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi de bunlardan birtanesidir

Tavsiyeleri:

Arkadaşlarıma ve Yolumuzdan Gidenlere Tavsiyelerim

Gizli ve aşikâr her yerde Allah'tan korksunlar

Az yesinler, az konuşsunlar, az uyusunlar

Avamın arasına az karışsınlar

Tüm masiyet ve kötülüklerden uzak dursunlar

Daima şehvetlerden kaçınsınlar

İnsanların elindekilerden ümitlerini kessinler

Tüm zemmedilmiş sıfatları terk etsinler

Övülen sıfatlarla süslensinler

Şiir ve şarkı (günaha götürüyorsa) dinlemekten kaçınsınlar

Ayrı bir görüşle, kendini cemaatten ayrı bırakmasınlar

Aç olarak ölseler bile şüpheli hiç bir lokmayı yemesinler

Şiirleri:

Biz Ol Uşşak-ı Serbazız

Biz ol uşşak-ı serbazız

Akıl rüşd bize yar olmaz

Mey-i aşk ile sermestiz

Bize hergiz humar olmaz

Diriyiz daim, ölmeyiz

Karanularda kalmayız

Çürüyüp toprak olmayız

Bize leyl ü nehar olmaz

Bizim illerde ay ü gün

Sebat üzre durur daim

Televvün erişip ona

Gehi bedr ü hilal olmaz

Bizim gülşendeki güller

Dururlar taze solmazlar

Hazan olup dökülmezler

Zemistan ü bahar olmaz

Şarab-ı aşkı çün içtik

Feragat mülküne göçtük

Yanıp aşkınla tutuştuk

Bize tahrik ü tar olmaz

Ereliden şems nuruna

Vücudum zerreden katre

Ne katre ayn-i bahar oldu

Ona k'ar ü kenar olmaz

Bırak ey Hamida varı

Görsem desen sen ol yarı

Göricek ol tecellayı

Ondan özge kemal olmaz

x

Senden Dolu İki Cihan

Senden dolu iki cihan

Oldum zuhurundan nihan

Ger bulayam seni ayan

Ya Rab n'ola halüm benüm

Dilde kanaat olmaya

Züht ile taat olmaya

Senden hidayet olmaya

Ya Rab n'ola halüm benüm

Şol gün ki mizan kurula

Hak kapusunda durula

Halayık oda sürüle

Ya Rab n'ola halüm benüm

Ağlarım işte zar ile

Kaldum diriğ ağyar ile

Bilişmedim sen yar ile

Ya Rab n'ola halüm benüm

Hamidi'nin gözü yaşı

Doldurur dağ ile taşı

Bilmem n'idem garip başı

Ya Rab n'ola halüm benüm

07-13-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Somuncu Baba ( 20.09.1330)- (09.10.1411) ŞEYH HAMİD-İ VELÎ (SOMUNCU BABA) (1331-1412) Asıl adı Hamid Hamidüddin'dir Somuncu Baba olarak da bilinen Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezid Han zamanında yaşamıştır Miladi 1331 tarihinde Kayseri'nin Akçakaya köyünde doğmuştur Anadolu'yu manevi fetih için gelen Horasan erenlerinden Şemseddin Musa Kayseri'nin oğludur Soyu Peygamber Efendimiz (sas)'e ulaşır, 24 kuşaktan torunudur, Seyyiddir Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri ilk tahsilini babası Şemseddin Musa Kayseri'den almıştır Bilge kişiliği olan Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, ilim alanındaki çalışmalarını Şam, Tebriz ve Erdebil'de sürdürmüştür Alaaddin Erdebili'den ve Bayezid-i Bistami'nin ruhaniyetinden manevi terbiye almıştır Dini ve dünyevi ilimlerle ilgili icazet alarak, irşad vazifesi için Anadolu'ya dönmüş Bursa'ya yerleşmiştir Bursa'da çilehanesinin yanında yaptırdığı ekmek fırınında somun pişirip çarşı pazar dolaşarak "Somunlar Müminler" nidasıyla insanlara ekmek dağıtmıştır Bu sebeple Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, Somuncu Baba ve Ekmekçi Koca olarak da tanınmıştır Zamanın Padişahı Yıldırım Beyazıd Han Niğbolu zaferini kazanınca Allah'a şükür nişanesi olarak Bursa Ulu Camiini yaptırmıştır Ulu Cami’nin açılış hutbesini Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri okumuş, hutbede Fatiha Suresini yedi farklı şekilde yorumlamıştır Bu olağanüstü hutbeyi dinleyen cemaat Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerine büyük bir teveccüh ve tazim göstermiştir Manevi kişiliği ve bilgelik yönü ortaya çıkan Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri şöhretten korktuğu için talebeleriyle birlikte Bursa'dan ayrılarak Aksaray'a gelmiştir Aksaray'da Hacı Bayramı Veli Hazretlerini dünyaya ve ahirete ait ilimlerde eğiterek yetiştirmiş, irşad vazifesi için Ankara'ya görevlendirmiştir Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, 1412 (h 815) tarihinde Darende’de ebedi âleme göç etmiştir Kabri şerifleri, kendi zamanında halvethane olarak kullanılan, misk ü anber kokulu, şimdiki Şeyh Hamid-i Veli Camii içerisinde olup, estetik yapılı cevizden oyma sanduka ile de kaplıdır Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin Yusuf Hakiki ve Halil Taybi adında iki oğlu bilinmektedir Yusuf Hakiki Aksaray'da kalarak burada vefat etmiştir Diğer oğlu Halil Taybi ise, hacdan döndükten sonra babası ile birlikte Darende'ye gelerek yerleşmiş ve burada vefat etmiştir Kabri şerifleri Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin yanındadır Talebeleri: Somuncu Baba Hazretleri ve en meşhur talebesi Hacı Bayram Veli'nin Osmanlı Devletinde yeni Anadolu ve Rumeli üzerinde çok büyük etkileri vardır Osmanlı kültürünü etkileyen bu önemli simaların hizmetlerini ve kültürümüze katkılarını anlamak için yetiştirmiş oldukları bazı isimleri zikretmemiz gerekir Böylece kültürümüz için ne kadar önemli olduklarını ve büyük değerler ifade ettiklerini anlamaya çalışabiliriz Bu önemli isimler ve medfun oldukları yerler şunlardır: Halil Taybi Darende Baba Yusuf Hakiki Aksaray Akşemseddin - Beypazarı – Göynük Ömer Dede Göynük Hızır Dede Bursa Akbıyık Sultan Bursa İnce Bedreddin Darende Yazıcıoğlu Gelibolu Şeyh Lutfullah Balıkesir Şeyhî Kütahya Şeyh Üftade Bursa Aziz Mahmud Hüdayi İstanbul Muslihiddin Halife İskilip Uzun Selahaddin Bolu Somuncu Baba Hazretlerinin günümüze kadar gelen uzantıları ve yansımaları o kadar mükemmel ki Anadolu'nun her köşesinde bir parçasını bulmak ve yüreklerde hissetmek mümkündür Âlim ve tasavvuf ehli kimseler üzerinde emeği ve etkisi bulunan Somuncu Baba Hazretleri için kültürümüzün temel taşlarından biridir diyebiliriz Öyle ki uzantılarının günümüze kadar devam etmesi neseb-i aliyesinin halen etken olması günümüz insanları için Allah'ın bir lütfudur Eserleri Somuncu Baba, zâhirî ve bâtınî ilimlerdeki derin bilgisine rağmen, çok az eser vermiş veya çok az eseri bize ulaşmış bir alim kişidir Onun fazla eser vermiş olmaması, daha evvel işâret ettiğimiz melâmet meşrebinden de kaynaklanmış olabilir Nitekim onun yanında yetişmiş bulunan ve halifesi olan Hacı Bayram Veli de, müderris olmasına rağmen eser yazmamış ve hatta Muhammediyye müellifi halifesi Yazıcıoğlu, eserini kendisine takdim ettiğinde, “Mehmet, bununla uğraşacağına bir gönül haketseydin; bir gönle girip onun terbiyesiyle meşgul olsaydın, daha iyi olmaz mıydı?” diyerek kendi düşüncesini de dile getirmiştir Bu zikredilen hakikata rağmen, Somuncu Baba’nın bize kadar ulaşan Şerh-i Hadis-i Erba‘în, Zikir Risalesi, Silâh’u-l Mürîdîn ve Kâşif’u-l-Estar an Vechi-l Esrar eserleri mevcuttur Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin soyu Darende'de; Halil Taybi ile günümüze kadar devam etmektedir Prof Dr Ahmet Akgündüz "Arşiv Belgeleri Işığında Somuncu Baba ve Nesebi Alisi" adlı eserinde arşiv kayıtlarına dayanarak Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin nesebi, nesli ve kabri şerifi hakkında genişçe bilgiler vermektedir Şeyh Hamid-i Veli neslinden büyük devlet adamları, âlim ve fâzıl zatlar yetişmiştir Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi de bunlardan birtanesidir Tavsiyeleri: Arkadaşlarıma ve Yolumuzdan Gidenlere Tavsiyelerim Gizli ve aşikâr her yerde Allah'tan korksunlar Az yesinler, az konuşsunlar, az uyusunlar Avamın arasına az karışsınlar Tüm masiyet ve kötülüklerden uzak dursunlar Daima şehvetlerden kaçınsınlar İnsanların elindekilerden ümitlerini kessinler Tüm zemmedilmiş sıfatları terk etsinler Övülen sıfatlarla süslensinler Şiir ve şarkı (günaha götürüyorsa) dinlemekten kaçınsınlar Ayrı bir görüşle, kendini cemaatten ayrı bırakmasınlar Aç olarak ölseler bile şüpheli hiç bir lokmayı yemesinler Şiirleri: Biz Ol Uşşak-ı Serbazız Biz ol uşşak-ı serbazız Akıl rüşd bize yar olmaz Mey-i aşk ile sermestiz Bize hergiz humar olmaz Diriyiz daim, ölmeyiz Karanularda kalmayız Çürüyüp toprak olmayız Bize leyl ü nehar olmaz Bizim illerde ay ü gün Sebat üzre durur daim Televvün erişip ona Gehi bedr ü hilal olmaz Bizim gülşendeki güller Dururlar taze solmazlar Hazan olup dökülmezler Zemistan ü bahar olmaz Şarab-ı aşkı çün içtik Feragat mülküne göçtük Yanıp aşkınla tutuştuk Bize tahrik ü tar olmaz Ereliden şems nuruna Vücudum zerreden katre Ne katre ayn-i bahar oldu Ona k'ar ü kenar olmaz Bırak ey Hamida varı Görsem desen sen ol yarı Göricek ol tecellayı Ondan özge kemal olmaz x Senden Dolu İki Cihan Senden dolu iki cihan Oldum zuhurundan nihan Ger bulayam seni ayan Ya Rab n'ola halüm benüm Dilde kanaat olmaya Züht ile taat olmaya Senden hidayet olmaya Ya Rab n'ola halüm benüm Şol gün ki mizan kurula Hak kapusunda durula Halayık oda sürüle Ya Rab n'ola halüm benüm Ağlarım işte zar ile Kaldum diriğ ağyar ile Bilişmedim sen yar ile Ya Rab n'ola halüm benüm Hamidi'nin gözü yaşı Doldurur dağ ile taşı Bilmem n'idem garip başı Ya Rab n'ola halüm benüm