Şarkı,klasik Türk Müziğinde Dindışı,küçük,sözlü Form.

**Şengül Şirin** · 01-10-2012

ŞARKI

Şarkı,klasik Türk müziğinde dindışı,küçük,sözlü form

Klasik fasılda ağırsemaiden sonra,büyük usullüden küçük usüllüye doğru sıralanan çok sayıda şarkı yer alırdı

Günümüzdeki fasılları,peşrevden hemen sonra okunmaya başlayan ve birbirlerine aranağmelerle bağlanan çeşitli usullerdeki şarkılar oluşturur

Birkaçı dışında şarkılarda hep küçük usullerden biri ( bazı şarkılarda da ikisi) kullanılmıştır

Ama birer küçük usul oldukları halde,lenk fahte ve frenkçin usullerine şarkı formunda hiç rastlanmaz

Günümüze ulaşılabilen şarkılarda,büyük usul olarak yalnızca evsat kullanılmıştır

Repertuvardaki şarkıların çoğunu aksak usulünün çeşitli mertebeleriyle ölçülen şarkılar oluşturur

Bunları curcuna usulündeki şarkılarla aksaksemai ve ağır aksaksemai ile ölçülen şarkılar,düyek şarkılar ,senginsamai ve onun bir önceki mertebesi olan yürüksemai usulündekiler ,türkaksağı ile ölçülmüş şarkılar izler

Bu sıralamanın sonunda sofyan,semai devrihindi,müsemmen şarkı devrirevanı,raksaksağı gibi görece az kullanılmış usuller yer alır

Biçim açısından şarkılar,özellikle güftenin dize sayısına dayanarak birkaç kategoriye ayrılır

Çoğu dört dizeli olan şarkıların güfteleri ya divan edebiyatındaki şarkı türü manzumelerin ilk kıtası ya bir gazelden seçilmiş iki beyit yada özel olarak yazılmış dört dizelik bir manzumedir

Dört dizeli şarkılarda birinci dize zemin ikinci dize nakarat,üçüncü dize meyan ya da meyanhane,dördüncü dize gene nakarat adını taşır

Beş dizeli şarkıların sayısı çok azdır

Bu tür şarkılarda meyan gene üçüncü dizedir

Dördüncü dize,meyanın devamı olarak özgün besteli olabileceği gibi,ikinci dizenin,yanı nakaratın bestesiyle de okunabilir

Birkaçı dışında beş dizeli şarkıların son dizesi nakarat ezgileriyle seslendirilir

Altı dizeli şarkıların güftesi,çoğunlukla bir gazelden seçilmiş üç beyitten oluşur

Bu yapıdaki şarkılarda genellikle iki meyan vardır:Üçüncü ve beşinci dizeler,ikinci

dördüncü ve altıncı dizeler nakarattır,yani aynı besteyle okunur

Ama bazı altı dizeli şarkılarda meyan üçüncü,dördüncü ve beşinci dizeleri içine alır

Dört dizeli şarkılarda olduğu gibi bu şarkılarda da nakarat yapıtın tümü boyunca iki kez yinelenir

Dört dizeli şarkılardan sonra en yaygın olan şarkı türü,iki ya da daha çok kıtadan oluşan şarkılardır

Kıtalardaki dize sayısı değişirse de büyük çoğunluğu dört dizelidir

Bu tür şarkılarda meyan iki kıtanın üçüncü dizesinde olabileceği gibi ( bu durumda tüm kıtalar tek bir besteyle seslendirilir

) ikinci kıtada da olabilir

çok kıtalı bazı şarkılarda üçüncü kıta ayrı bir meyan olarak bestelenmiştir

Dört,beş ve altı dizeli şarkıların güfteleri çoğunlukla aruzla yazılmış olmakla birlikte çok kıtalı şarkıların güftelerini daha çok heceyle yazılmış,aşık tarzında manzumeler oluşturur

Bu yapıdaki şarkıların bazılarında da ikinci kıta nakarattır ve üçüncü kıtadan sonra yinelenir

Çok kıtalı şarkılarda kıta aralarında çalınmak üzçere bestelenmiş en az bir aranağme vardır

Bazı şarkılarda farklı yerlerde çalınan iki ayrı aranağme bulunur

Kaynak;AnaBritannica cilt 29 frmsinsi

net için derlenmiştir

01-10-2012	#1
Şengül Şirin	Şarkı,klasik Türk Müziğinde Dindışı,küçük,sözlü Form. ŞARKI Şarkı,klasik Türk müziğinde dindışı,küçük,sözlü formKlasik fasılda ağırsemaiden sonra,büyük usullüden küçük usüllüye doğru sıralanan çok sayıda şarkı yer alırdıGünümüzdeki fasılları,peşrevden hemen sonra okunmaya başlayan ve birbirlerine aranağmelerle bağlanan çeşitli usullerdeki şarkılar oluşturur Birkaçı dışında şarkılarda hep küçük usullerden biri ( bazı şarkılarda da ikisi) kullanılmıştırAma birer küçük usul oldukları halde,lenk fahte ve frenkçin usullerine şarkı formunda hiç rastlanmazGünümüze ulaşılabilen şarkılarda,büyük usul olarak yalnızca evsat kullanılmıştırRepertuvardaki şarkıların çoğunu aksak usulünün çeşitli mertebeleriyle ölçülen şarkılar oluştururBunları curcuna usulündeki şarkılarla aksaksemai ve ağır aksaksemai ile ölçülen şarkılar,düyek şarkılar ,senginsamai ve onun bir önceki mertebesi olan yürüksemai usulündekiler ,türkaksağı ile ölçülmüş şarkılar izlerBu sıralamanın sonunda sofyan,semai devrihindi,müsemmen şarkı devrirevanı,raksaksağı gibi görece az kullanılmış usuller yer alır Biçim açısından şarkılar,özellikle güftenin dize sayısına dayanarak birkaç kategoriye ayrılırÇoğu dört dizeli olan şarkıların güfteleri ya divan edebiyatındaki şarkı türü manzumelerin ilk kıtası ya bir gazelden seçilmiş iki beyit yada özel olarak yazılmış dört dizelik bir manzumedirDört dizeli şarkılarda birinci dize zemin ikinci dize nakarat,üçüncü dize meyan ya da meyanhane,dördüncü dize gene nakarat adını taşırBeş dizeli şarkıların sayısı çok azdırBu tür şarkılarda meyan gene üçüncü dizedirDördüncü dize,meyanın devamı olarak özgün besteli olabileceği gibi,ikinci dizenin,yanı nakaratın bestesiyle de okunabilirBirkaçı dışında beş dizeli şarkıların son dizesi nakarat ezgileriyle seslendirilirAltı dizeli şarkıların güftesi,çoğunlukla bir gazelden seçilmiş üç beyitten oluşurBu yapıdaki şarkılarda genellikle iki meyan vardır:Üçüncü ve beşinci dizeler,ikincidördüncü ve altıncı dizeler nakarattır,yani aynı besteyle okunurAma bazı altı dizeli şarkılarda meyan üçüncü,dördüncü ve beşinci dizeleri içine alırDört dizeli şarkılarda olduğu gibi bu şarkılarda da nakarat yapıtın tümü boyunca iki kez yinelenirDört dizeli şarkılardan sonra en yaygın olan şarkı türü,iki ya da daha çok kıtadan oluşan şarkılardırKıtalardaki dize sayısı değişirse de büyük çoğunluğu dört dizelidirBu tür şarkılarda meyan iki kıtanın üçüncü dizesinde olabileceği gibi ( bu durumda tüm kıtalar tek bir besteyle seslendirilir) ikinci kıtada da olabilirçok kıtalı bazı şarkılarda üçüncü kıta ayrı bir meyan olarak bestelenmiştirDört,beş ve altı dizeli şarkıların güfteleri çoğunlukla aruzla yazılmış olmakla birlikte çok kıtalı şarkıların güftelerini daha çok heceyle yazılmış,aşık tarzında manzumeler oluştururBu yapıdaki şarkıların bazılarında da ikinci kıta nakarattır ve üçüncü kıtadan sonra yinelenirÇok kıtalı şarkılarda kıta aralarında çalınmak üzçere bestelenmiş en az bir aranağme vardırBazı şarkılarda farklı yerlerde çalınan iki ayrı aranağme bulunur Kaynak;AnaBritannica cilt 29 frmsinsinet için derlenmiştir __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır