Cevap : Akarsular

Bir akarsuyun akışındaki değişiklikler o akarsuyun rejimini belirlerÇoğu akarsuların,zaman içinde çok yavaş ve çok az değişen bir taban akışı vardırBu taban akışı yeraltı sularıyla ya da toprağın tuttuğu yağmur sularıyla beslenirYağışlardaki mevsimlik oynamalar ,akarsuların rejiminde geçici bir süre için de olsa büyük değişikliklere yol açarÖrneğin,Nil"in her yıl taşması,Etiyopya"nın dağlık bölgelerinin yazın bol yağış aldığını gösterirSürekli karlarla kaplı dağlık bölgelerden doğan akarsuların akış şiddeti,mevsimlik kar ve buzul erimesiyle maksumuma ulaşırEn kuzey enlemlerdeki bazı akarsuların su toplama havzası kışın donduğundan,akış büyük ölçüde azalıroysa nemli Ekvator bölgelerindeki akarsuların akışı yıl boyunca çok az değişiklik gösterir

Bir akarsuyun doğal yapıyı değiştirme gücünün en iyi kanıtı,yol boyunca oyduğu yatağıdırHer akarsu,üstünden aktığı kayaçları çözündürerek ya da sürtünmeyle aşındırarak yatağını oyarBu arada su akıntısıyla taşınan ve bazıları ufak kaya parçası büyüklüğünde olan maddeler de akarsu yatağına çarparak yataktan sürekli parça koparırbütün bu parçacıkların birleşik etkisi,tıpkı bir törpü gibi yüzeyi yavaş yavaş düzleştirirAkarsuyun mekanik ( sürtünmeyle) aşındırma etkisi,suyun akış hızına ve taşıdığı yük oranına bağlıdırEn güçlü aşınma,ırmakların taşma mevsiminde olur

Yatak aşınmasının gözle görülebilen en açık belirtisi vadilerin oyulmasıdırAkarsular yataklarını genellikle dibe doğru oyarlarsa da akarsu vadileri her zaman dik yamaçlı boğazlar biçiminde değildirBir akarsu vadisinin biçimi,ayrıca suyun yatağını yanlara doğru aşındırmasından ,kollarının,aşındırıcı,etkisinden ve yüzeydeki kayaçların hava etkisiyle aşınıp sürüklenmesinden de büyük ölçüde etkilenirDik yamaçlı ,küçük vadiler genellikle vadi yamaçları ile akarsu kıyılarının eşit uzunlukta olduğu yüksek bölgelerde görülürAlçak bölgelerdeki taşkın ovalarında uzanan akarsu vadilerinde ise genellikle yatakla vadinin yamaçları birbirine değmez

Akarsu yataklarının çoğu,önüne bir engel çıktığında dönemeç yaparak yoluna devam ederEğer yatak insan eliyle biçimlendirilirve suyun düz bir çizgi izlemesi sağlanırsa,akarsu önüne çıkan engeli aşındırır ve çökel halinde yatağında biriktirirBöylece akarsu yatağında düzgün aralıklarla birbirine izleyen oyuklar ve kum yığıntıları oluşurBir akarsuyun önüne çıkan engellerin yanından dolanarak çizdiği geniş büklümlere menderes denirYatağında çok fazla çökel biriktirmiş bir akarsu ,bazen bu çölleri dağıtabilmek için kendisine daha küçük yan yataklar açarBu yataklar birbirine bir yaklaşıp bir uzaklaştıkları için,saç örgüsüne benzer bir biçim ortaya çıkar

Akarsular en çok ,akış hızları engellendiği zaman çökel biriktirmeye başlarDenize ya da göle dökülürken akarsuların ağzında bir delta oluşması bir kanyona ya da vadiye girerken yüzey eğiminin birden değişmesi sonucunda birikinti yelpazesi denen birikinti alanlarının oluşması,bunun en güzel örnekleridirAkarsular ,yağışlarla kabardıkları zaman yataklarından taşıp çevreyi kaplar ve taşıdıklarını geniş bir alanın üstüne bırakırlarBu taşkın çökelleri genellikle büyüklüklerine göre ayrı ayrı kesimlerde birikirörneğin en büyük parçalar yatağın en yakınındadırBu nedenle taşkın ovasının akarsu yatağına yakın bölümleri çoğu kez daha yüksek olur







Kaynak;AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

__________________