Cevap : Akarsular

Akarsu,yeraltında ve yerüstünde,kıyıları az çok biçimlenmiş bir yatak içinde akan doğal su kütlesiÇağdaş adlandırmada,belirgin kıyıları olmayan,zaman zaman yatağını değiştiren ve yer yer kesintiye uğrayan geçici su akıntıları için de akarsu terimi kullanılmakla birlikte,akarsuyu tanımlayan temel özellik,suyun belirli bir yatak içinde akmasıdırAkarsu sözcüğü,aslında akan su kütlesinin boyutlarından çok ,akış olgusunu vurgulayan bilimsel bir terimdirSu kütlesinin büyüklüğüne ya da küçüklüğüne dayandırılan adlandırmada ise küçük akarsulara "dere" ,"çay" ,"su" ya da "öz" büyük akarsulara ise "ırmak" ya da "nehir" adı verilirAkarsular,hidrolojik çevrimin en önemli ,halkalarından biridirbu çevrimde,denizlerden buharlaşarak atmosfere karışan su yağış halinde yeniden toprağa döner ve en çok akarsularla taşınarak,daha az bir bölümü de yeraltı sularına karışarak yeniden denize dökülürAyrıca jeomorfolojik süreçlerin en önemli etkenlerinden biri olan akarsular yeryüzü biçimlerinin oluşmasında temel rol aynarKurak görünümlü çöl bölgeleri bile,belirli dönemlerde oluşan sel sularının kurumuş sel yataklarından aşağı doğru akmasıyla,akarsuların biçimlendirici etkisiyle karşı karşıya kalırHer yıl yeryüzünde yaklaşık 8 trilyon ton çökelin akarsular aracılığıyla okyanuslara taşındığı ve en büyük payı akarsularda olmak üzere tüm aşındırma (erozyon) etkenlerinin ana su toplama havzalarını her 30 bin yılda yaklaşık 1 m kadar aşındırdığı sanılmaktadır

Tarih boyunca,kaşifler,tüccarlar,fatihler ve yeni yerleşim bölgeleri arayan herkes için en kolay ulaşım yolu,hatta dünyanın bazı bölgelerinde tek yol,akarsular olmuşturÖrneğin Avrupa"da,Roma İmparatorluğunun sona ermesinden ve Romalılardan kalma karayolu ağının kullanılmaz duruma gelmesinden sonra akarsular büyük önem kazanmıştırOrtaçağ Avrupasında ,kentlerin,su gereksinimini karşılayan ve enerji kaynağı olarak kullanılan akarsuların varlığı,kentsel büyümeyi ve ekonomik gelişmeyi hızlandıran en önemli etkenlerden biriydiBatı Avrupa tarihinde,büyük akarsuların kıyısında kurulmuş 13 ulusal başkentin adı geçerYakın tarihte de Amerika ve Asya kıtalarının kuzeyindeki doğal su yolları ,keşiflere ,fetihlere ve yeni yerleşim bölgelerinin kurulmasına olanak sağlamıştır

Akarsular bir yandan toprakta birikmiş suları kaynaklar ve sızıntılar aracılığıyla toplarken,öbür yandan da eriyen kar örtüsünün ve buzulların suyuyla beslenirlerDoğrudan akarsuya karışan yağışların katkısı ise genellikle çok azdırBuna karşılık akarsular,çakıl,kum gibi geçirgen kayaçlardan suların yeraltına sızması ve buharlaşma yoluyla sürekli su kaybına uğrarAncak aldığı su miktarı kaybettiği su miktarından fazla olan akarsular varlığını sürdürebilir

Bir akarsu ağının biçimi de,bu akarsu sisteminin oluşmasını ve gelişmesini etkileyen jeolojik ve topografik etkenlerle ilgili bilgi verirÖrneğin çok sayıda küçük kollara ayrılan bir akarsu ağında kolların özel bir biçim çizmemesi,akarsu çığrının alttaki kayacın yapısından ve bileşiminden belirgin bir biçimde etkilenmediğini gösterirBuna karşılık bir akarsu dik açılı keskin dönemeçler yaparak akıyorsa,alttaki ana kayacın birleşme yerlerini izliyor demektirAna kayaç art arda bir sert,bir yumuşak katmandan oluştuğunda akarsu ağı kafesli bir görünüm kazanabilirBazı akarsuların çok az sayıda kolu vardırböyle bir özellik,alttaki kayacın,örneğin kireçtaşı gibi geçirimli bir kayaç olduğunu ve drenaj sularının yeraltına sızdığını gösterirÖzellikle nemli bölgelerdeki akarsular çok sayıda kollara ayrılan,ağaç gibi dallanmış büyük sistemlerdir




Kaynak;AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

__________________