Şengül Şirin
|
Cevap : Med Ve Pers İmparatorluğu
Pers İmparatorluğu
mö 555 yılı civarında günümüzün iran topraklarındaki med hakimiyetine, son med kralı astyages'i yenerek son veren 2 kiros'un kurduğu imparatorluktur
kiros uzun süredir kargaşa içinde bulunan iran topraklarındaki med kavimlerini birleştirerek devletinin etki alanını kızılırmak havzasına kadar genişletti aynı dönemde anadolunun batısını kontrol eden lidya devletine son vererek kralı kroizos'u esir aldı (mö 546) kiros hükümdarlığının kalan süresi içinde batı anadoludaki ion şehir devletlerini ve tüm ortadoğu'yu ele geçirdi 529'da başa geçen oğlu kambizes döneminde pers imparatorluğu mısır'a hakim olmasının yanında devlet yönetiminde de bir düzene ve yapılanmaya kavuştu
imparator dareios dönemine damgasını mö 500'de çıkan ionya ayaklanması vurdu miletos'un başını çektiği ve kara yunanistanı tarafından desteklenen ayaklanma bastırıldıktan sonra (mö 493) dareios ilk yunanistan seferini başlattı mö 490'da maraton ovasında yenilen dareios'un orduları imparatorun yunanistan hakimiyeti ümitlerini suya düşürmüş olacaklardı
mö 486 yılında babası dareios'un ölümü ile tahta geçen xerxes belki de imparatorluğun en güçlü döneminde yönetimini üstlenmiştir 483 yılında babasının başladığı seferi bitirmek amacıyla yunanistan üzerine karadan ve denizden bir sefere başlayan xerxes artemision'da yunan donanması tarafından durdurulunca karadan yarımadayı ele geçirmek için termophylae'de mevzilenen sparta birlikleri üzerine yürüdü kendilerinden kat kat güçsüz sarta güçlerini yenmelerine ramen bunu takip eden deniz savaşında salamis'de yunan donanmasına yenildi (mö 480) bir yıl sonra pers orduları pleteia'da da yunan müttefik güçlerine yenilerek yarımadayı ele geçirme umudunu yitirdiler
takip eden yıllarda pers imparatorluğu attika - dalos ittifakı ile mücadele etse de bir daha batıya xerxes döneminde gerçekleşen seferin bir benzerini düzenleyemedi diğer yandan yunanistan'ın kuzeyinde giderek güçlenen makedonya krallığı büyük iskender önderliğinde doğuya, pers imparatorluğu üzerine bir sefer düzenledi (mö 334) aynı yıl granicus'da, 333'de issos'da ve 331 yılında da gaugamela'da iskender'e yenilen pers imparatoru 3 dareios imparatorluğun son imparatoru olacak ve iki yüzyıl boyunca ortadoğuyu yöneten pers imparatorluğu makedonya işgali ile mö 330 yılında yok olacaktı
pers imparatorluğunun dünya tarihi için belki de en önemli özelliği yerel yönetim teşkilatı ve yapılanmasını ilk kez bu denli başarılı bir şekilde gerçekleştiren imparatorluk olmasıdır her biri doğrudan imparatorluğun başkenti persopolis'e bağlı olan ve satraplık adı verilen eyaletler ile yerel yönetim sorunlarının üstesinden geliyordu imparatorluk satraplık sisteminin en önemli artısı pers imparatorluğu gibi çok uluslu bir devletin her parçasının o bölgenin halkından olan bir satrap (vali) tarafından yönetilmesine izin vermesidir bunun dışında eyaletlerin imparatora karşı sorumluluğu sadece vergi vermek, savaşlara asker göndermek ve bağlılık bildirmek ten ibaretti bu şekilde çıkabilecek iç karışıklıkların büyük ölçüde önüne geçiliyordu
pers kültürü imparatorluk yıkıldıktan sonra da var olmayı sürdürmüş ve iskender'in seferi sonrasında meydana gelen hellenizm kültürünün temel taşlarından birini teşkil etmiştir bununla birlikte pers imparatorluğu tüm antik çağın ele geçirdiği toprak miktarı, yönetimindeki halkların çeşitliliği, askeri ve idari gücü ve kültürel atılımı göz önüne alındığında en köklü ve başarılı uygarlıklarından biridir
Persler İran’a hakim olan eski bir kavim
İran İslam Cumhuriyeti Asya’nın batısında yer alan bir devlet Kuzeyinde Ermenistan, Azerbaycan, Türkmenistan ve Hazar Denizi, doğusunda Afganistan ve Pakistan, batısında Türkiye ve Irak, güneyinde Basra ve Umman körfezleri bulunur
Ari ırkına mensup, Hint-Avrupa kavmidir MÖ 2000 yılında, kuzeyden gelip, Orta İran’a yerleştiler Eski İran İslam Cumhuriyeti Asya’nın batısında yer alan bir devlet Kuzeyinde Ermenistan, Azerbaycan, Türkmenistan ve Hazar Denizi, doğusunda Afganistan ve Pakistan, batısında Türkiye ve Irak, güneyinde Basra ve Umman körfezleri bulunur
Ortadoğu’ya hakim
Orta Doğu İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra bilimsel çalışmalarda ve uluslararası siyasette giderek kullanımı yaygınlaşan "Ortadoğu" (Middle East; Moyen Orient; eş-Şarku'l-Evsat) kavramını ilk defa 1902 yılında Amerikan deniz tarihçisi ve stratejisti Alfred Thayer Mahan, National Review'de yayınlanan Basra Körfezi'nin önemini ele aldığı "The Persian Gulf and International Relations" başlıklı yazısında Arabistan ile Hindistan arasındaki bölgeyi ifade etmek için kullanmıştır
Elamlılar ve Medlerin hakimiyetinde yaşadılar MÖ 6 yüzyıl ortalarında, Pers Prensi Keyhüsrev, Medlerle mücadele etti Keyhüsrev, MÖ 533’te Medlerin İran’daki hakimiyetine son vererek, Pers İmparatorluğunu kurdu Büyük Keyhüsrev denilen ilk Pers imparatoru, İran ve Anadolu’ya hakim olup, hudutlarını Balkanlardan Orta Asya ve Hindistan’a, Kafkaslardan Hint Okyanusuna kadar genişletti
Isa'dan önce 5yy'da Persler II Keyhüsrev önderliğinde birleşerek kuzeydeki Medleri yıkmış ve bir devlet haline gelmişlerdir bundan sonra Keyhüsrev fetih hareketlerine girişmiştir bu fetihlerde ise babil, fenike gibi zengin yerleri fethedip ülkeyi zengin bir krallık haline getirmiştir Ermenistan'ı, Lidya'yı ve krezüsün servetini ele geçirip tüm anadolu'yu hakimiyeti altında birleştirdi anadolu'yu ele geçridikten sonra babil üzerine saldırdı, ve orayı da feth edip kendini babil kralı ilan etti, bundan sonra ise Mısır'a saldırma hazırlıklarını yapıyordu, kuzeydoğuyu sağlamlaştırmak için iki kabileyle savaş yapmış ve bu savaşlar da kabileler direniş göstermişlerdir ve Keyhüsrev de bu savaşta hayatını kaybetmiştir
Yerine ise oğlu Kambis geçer Kambis devrinde mısır feth edilir, Kartaca'ya kadar Pers ordusu ilerler ama Kartacalıları geçemezler Kambis döneminde İranlı kabileler ayaklanırlar Bunlar Gomata isimli bir Med rahibinin başını çektiği Mecusilerdir
Kambis Mısır'dan dönerken, yolda ölür yerine ise ünlü pers imparatoru I Darious geçer ve bu isyanı bastırır, çeşitli alanlarında devrim niteliğindeki hareketlere girişir 1 Darious da fetih hareketlerine girişir, doğu da Hindistan'a dayanmıştır imparatorluk, Kafkasya'ya doğru Türklerin ataları olan İskitlere karşı da sefer yapmışlardır, ama başarısızlıkla sonuçlanmıştır Daha sonra batıya yönelip, Trakya, Makedonya ve Ege'ye saldırıp buraları ele geçirdi Bunun üzerine Yunanlılar, Darious ve oğlu Kserkes'e karşı Salamis Deniz Savaşını yaparlar
II Artakserkes döneminde devlet hızla çözülmeye başladı, imparatorlukta ayaklanmalar oldu, Mısır bağımsızlığını ilan etti, isyanlar güçlükle bastırıldı ancak daha sonra III Darious döneminde Perslere Büyük İskender son verdi
Persler, hakim oldukları sahalarda yaşayan halka hoşgörü ile muamele ederlerdi Mecusiliğe inanırlardı Persler’e Mecusîliği yani ateşe tapma dînini Hindistan’dan kovulan Zerdüşt öğretti İyilik tanrısı “İzed” veya “ Ormürzd” ile kötülük ve karanlık tanrısı “ Ehrimen” olmak üzere iki tanrıya inanırlardı Perslerin dini inancı, bugünkü İran’da eski milli adetler diye Mecûsî ayinleri ve sayılı günler olarak yaşatılmaktadır Nevruz ve Mihrican günleri, İran’da Perslerden beri törenlerle icra edilmektedir
Perslerin merkezlerinden Persepolis; askeri, idari ve sosyal mimari eserlerle süslenmişti Büyük İskender’in orduları tarafından yakılıp yıkılan Persepolis, MÖ 4 yüzyıldan beri harabe halindedir
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|