jeoloji ve fiziksel coğrafya

JEOLOJİ VE FİZİKSEL COĞRAFYA


Jeoloji ve fiziksel coğrafyaAkdeniz ,bir zamanlar doğu yarımküresini kuşatan Tetis Denizinin günümüze ulaşmış ana kalıntısıdırÜçüncü ( Tersiyer) Dönem başlarında (y65 milyon yıl önce) oldukça geniş bir alana yayılmış bulunan Tetis Denizi bu dönemin ortalarında,Alp Dağoluşumu sırasında parçalanmış ve genel bir çekilme hareketi sonucunda da hemen hemen ortadan kalkmıştırNeojen Bölümün ( y26 milyon yıl önce) başlangıcında ise denizlerin karalara doğru ilerlemesi Alplerin dış kenarları boyunca geniş alanların su altında kalmasına yol açmış ve böylece Akdenizin oluşumu başlamıştırÖnemli çökme ve yer hareketleri oluşumu sürdürmüş,Dördüncü ( Kuvaterner) Dönem ( y25 milyon yıl önce) olayları da havzaya bugünkü biçimini vermiştir

Dördüncü Dönem başlarında,buzul devrelerini izleyen daha sıcak ve nemli iklimlerin etkisiyle Akdenizin düzeyi 100-150 m kadar yükselmiştirbuzul devrelerde ise deniz düzeyi ( en çok 100 m kadar) alçalmıştırDördüncü Dönem boyunca Akdenizin düzeyi üç kez alçalıp yükselmiştirBu dönemde ortaya çıkan büyük iklim değişmeleri Akdeniz Havzasında birbirinden farklı yükseltilerde kıyı taraçalarının oluşmasına yol açmıştırDördüncü Dönemde Akdeniz Havzasının bugünkünden 100-150 m daha yüksek olduğu ve gene aynı dönemde 100 m kadar alçaldığı havzanın çeşitli bölgelerindeki taraçalardan anlaşılmaktadırSon iklim değişmesi sonucunda Akdeniz 5 m kadar yükselmiş ve son taraçayı oluşturduktan sonra bugünkü düzeyine inmiştirDüzey değişmeleri Akdeniz"in zaman zaman Karadeniz ile bağlanmasına yol açmıştır

Görece durağan Avrasya ve Afrika kara kütlelerinin birbirine yaklaşıp uzaklaşmaları,havzanın ve onu çevreleyen dağların yapılarını ve bugünkü biçimlerini belirlemiştirJeolojik veriler,günümüzde Avrasya ile Afrika arasında yılda bir kaç santimetre daralmakta olan bazı alanlar olduğuna işaret etmektedirLazerle yapılan incelemeler bu daralmaların kesintili olarak gerçekleştiğini göstermiştirTüm Akdeniz Havzası tektonik bakımdan hareketli bir yapıdadırburada depremlere sık sık rastlanır

Batı Akdeniz"deki Tiren Havzası Sicilya ve Messina boğazları ile Doğu Akdeniz"e açılırHer iki boğaz da Akdeniz tarihi boyunca büyük staretejik önem taşımıştırBölgedeki en geniş kıta sahanlığı İspanya"nın Ebro Deltası açıklarındadır(60 mil)Yakın jeolojik zamanlardaAkdenizin hem doğu hem de batı kıyılarında farklı düzeylerde birikme ve aşınma görülmüştürBuna ek olarak,deniz hareketleri ve karaların ek olarak,yükselmesi,sonucunda çok çeşitli kıyı tipleri oluşmuştur

Sicilyayı ayıran boğazların derinliği 450 m"yi pek aşmazDolayısıyla Tunus"la Sicilya arasında Akdenizi ikiye ayıran bir sahanlıktan söz edilebilirBoğazların güneyinde bu sahanlık genişler ve Tunus"un doğu kıyısında Kabis Körfezi açıklarında 170 mile ulaşırSüveyş Kanalının girişindeki Port Said açıklarında 70 mil olan sahanlık,Akdenizin kuzey kıyıları boyunca genellikle dar,yalnızca Adriya Denizinin iç kesimlerinde geniştir

Doğu Akdenizin kıvrımlı dağlarla kaplı kuzey kıyıları son derece girift,güney kıyıları ise Libya"da Sirte Körfezinin doğusundaki Berka yöresi dışında alçak ve düzdürDoğu Akdeniz"in en büyük adalarından Girit ve Kıbrıs"ın her ikisi de dağlıktır



Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

__________________