Deniz Akıntıları - Diplerdeki Akıntılar

**Şengül Şirin** · 07-11-2011

Deniz Akıntıları

Dünya yüzeyinin yaklaşık yüzde 70'ini kaplayan okyanus suları, yeryüzünde, belirli bir düzende sürekli hareket eder

Küçük akıntıları gelgitler yaratır, ama başlıca akıntıların nedeni rüzgârlardır

Rüzgârlar deniz yüzeyinde estikçe su parçacıklarını da beraberlerinde sürükler

Bu nedenle başlıca önemli okyanus akıntıları yeryüzündeki rüzgârlara bağlıdır

Okyanus akıntıları dairesel bir yol izler

Bu dairesel hareket bir okyanusun yarısını kapsayacak kadar büyüktür

Yüzeyde, okyanus suları ekvatorda Alizeler'e bağlı olarak batıya, orta enlemlerde ise batı rüzgârlarının önünde güneydoğu ve kuzeydoğuya doğru sürüklenir

Daha sonra bu sular okyanusların doğu kıyılarını izleyerek ekvatora döner

Bu akıntılar batıda rüzgârların ve dünyanın dönüş yönüne bağlı olarak daha dar bir alanı kapsar ve daha hızlı hareket eder

Buralarda hızları günde 160 kilometreye ulaşır

Kıtaların doğu kıyılarında bu biçimde oluşan güçlü akıntılar arasında Atlas Okyanus'undaki Gulf Stream ve Büyük Okyanus'un kuzeyindeki Kuro Şiyo akıntılarını sayabiliriz

Antarktika kıtasını çevreleyen su kütlesindeki sürekli genişlemeden dolayı, burada sık esen rüzgârlar dünyanın çevresinde doğuya doğru yol alan Kutup Çevresi Akıntısı'nı doğurur

Diplerdeki Akıntılar

Okyanusun derinliklerinde akıntıların hareketleri daha değişiktir

Bu farklılığı, Dünya'nın dönüşünden kaynaklanan Coriolis kuvveti yaratır

Okyanus akıntısında suyun her katmanı, bir üsttekine göre, saat yelkovanı yönünde biraz daha fazla kıvrılır

Güney yarıkürede bu hareket tersine olur

Coriolis kuvveti, dönen bir cisim üzerinde hareket eden bir nesnenin doğrultusundan sapmasına neden olan bir kuvvet olarak tanımlanabilir

Örneğin, kendi çevresinde dönen yerküre üzerinde boylamlar boyunca, kuzey-güney doğrultusunda hareket eden bir cisim ilerledikçe kuzey yarıkürede saat yönünde, güney yarıkürede ise saatin tersi yönde sapar

Bu kuvveti ilk tanımlayan Fransız Gustave-Gaspard Coriolis olmuştur

Dünyada bu gücün etkisini esen rüzgârların izledikleri yolda, okyanus akıntılarında gözlemleyebiliriz

Okyanus akıntılarında bu etki derinlere gittikçe artar

Akıntı 90 metre derinde, yukarıda esen rüzgâra tam zıt yönde hareket edebilir

90 metrenin altında ise rüzgâr etkisini tamamen yitirir

Büyük deniz dibi akıntılarının birçoğunu da sıcaklık farkları yaratır

Soğuk su sıcak sudan daha ağırdır

Bu nedenle, kutuplardaki soğuk su denizin derinliklerine iner ve alttan ekvatora doğru hareket eder

Okyanus dibindeki akıntıların izledikleri yol yüzeydekinden oldukça farklıdır

Deniz akıntılarının bir başka nedeni de tuzluluk farklarıdır

Tuzlulukları farklı iki denizi ya da bir denizle bir okyanusu birbirine bağlayan boğazlarda, suyun yüzeyinde ve dibinde ters yönde hareket eden akıntılar oluşur

Örneğin Marmara Denizi'ni Ege'ye bağlayan Çanakkale Boğazı'nda Marmara' dan gelen daha az tuzlu sular üstten Ege Denizi'ne akarken; Ege'nin daha tuzlu suları alttan Marmara'ya geçer

Akdeniz'i Atlas Okyanusu'na bağlayan Cebelitarık Boğazı'nda da benzer bir durum vardır

Akdeniz'in tuzlu suları ile okyanusun tuzu az suları Cebelitarık'ta birbirine zıt yönde, üst üste iki akıntı oluşturur

Karalardan esen sürekli rüzgârlar karadan uzakta bir yüzey akıntısı doğurur

Bu, okyanusta dipten üste doğru bir hareket yaratır ve çok sayıda balığı besleyebilecek besinler suların yüzeyine çıkar

Peru'da hamsi balıkçılığı buna dayanır

07-11-2011	#3
Şengül Şirin	Deniz Akıntıları - Diplerdeki Akıntılar Deniz Akıntıları Dünya yüzeyinin yaklaşık yüzde 70'ini kaplayan okyanus suları, yeryüzünde, belirli bir düzende sürekli hareket eder Küçük akıntıları gelgitler yaratır, ama başlıca akıntıların nedeni rüzgârlardır Rüzgârlar deniz yüzeyinde estikçe su parçacıklarını da beraberlerinde sürükler Bu nedenle başlıca önemli okyanus akıntıları yeryüzündeki rüzgârlara bağlıdır Okyanus akıntıları dairesel bir yol izler Bu dairesel hareket bir okyanusun yarısını kapsayacak kadar büyüktür Yüzeyde, okyanus suları ekvatorda Alizeler'e bağlı olarak batıya, orta enlemlerde ise batı rüzgârlarının önünde güneydoğu ve kuzeydoğuya doğru sürüklenir Daha sonra bu sular okyanusların doğu kıyılarını izleyerek ekvatora döner Bu akıntılar batıda rüzgârların ve dünyanın dönüş yönüne bağlı olarak daha dar bir alanı kapsar ve daha hızlı hareket eder Buralarda hızları günde 160 kilometreye ulaşır Kıtaların doğu kıyılarında bu biçimde oluşan güçlü akıntılar arasında Atlas Okyanus'undaki Gulf Stream ve Büyük Okyanus'un kuzeyindeki Kuro Şiyo akıntılarını sayabiliriz Antarktika kıtasını çevreleyen su kütlesindeki sürekli genişlemeden dolayı, burada sık esen rüzgârlar dünyanın çevresinde doğuya doğru yol alan Kutup Çevresi Akıntısı'nı doğurur Diplerdeki Akıntılar Okyanusun derinliklerinde akıntıların hareketleri daha değişiktir Bu farklılığı, Dünya'nın dönüşünden kaynaklanan Coriolis kuvveti yaratır Okyanus akıntısında suyun her katmanı, bir üsttekine göre, saat yelkovanı yönünde biraz daha fazla kıvrılır Güney yarıkürede bu hareket tersine olur Coriolis kuvveti, dönen bir cisim üzerinde hareket eden bir nesnenin doğrultusundan sapmasına neden olan bir kuvvet olarak tanımlanabilir Örneğin, kendi çevresinde dönen yerküre üzerinde boylamlar boyunca, kuzey-güney doğrultusunda hareket eden bir cisim ilerledikçe kuzey yarıkürede saat yönünde, güney yarıkürede ise saatin tersi yönde sapar Bu kuvveti ilk tanımlayan Fransız Gustave-Gaspard Coriolis olmuştur Dünyada bu gücün etkisini esen rüzgârların izledikleri yolda, okyanus akıntılarında gözlemleyebiliriz Okyanus akıntılarında bu etki derinlere gittikçe artar Akıntı 90 metre derinde, yukarıda esen rüzgâra tam zıt yönde hareket edebilir 90 metrenin altında ise rüzgâr etkisini tamamen yitirir Büyük deniz dibi akıntılarının birçoğunu da sıcaklık farkları yaratır Soğuk su sıcak sudan daha ağırdır Bu nedenle, kutuplardaki soğuk su denizin derinliklerine iner ve alttan ekvatora doğru hareket eder Okyanus dibindeki akıntıların izledikleri yol yüzeydekinden oldukça farklıdır Deniz akıntılarının bir başka nedeni de tuzluluk farklarıdır Tuzlulukları farklı iki denizi ya da bir denizle bir okyanusu birbirine bağlayan boğazlarda, suyun yüzeyinde ve dibinde ters yönde hareket eden akıntılar oluşur Örneğin Marmara Denizi'ni Ege'ye bağlayan Çanakkale Boğazı'nda Marmara' dan gelen daha az tuzlu sular üstten Ege Denizi'ne akarken; Ege'nin daha tuzlu suları alttan Marmara'ya geçer Akdeniz'i Atlas Okyanusu'na bağlayan Cebelitarık Boğazı'nda da benzer bir durum vardır Akdeniz'in tuzlu suları ile okyanusun tuzu az suları Cebelitarık'ta birbirine zıt yönde, üst üste iki akıntı oluşturur Karalardan esen sürekli rüzgârlar karadan uzakta bir yüzey akıntısı doğurur Bu, okyanusta dipten üste doğru bir hareket yaratır ve çok sayıda balığı besleyebilecek besinler suların yüzeyine çıkar Peru'da hamsi balıkçılığı buna dayanır __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır