Cevap : Tampere Akort Nedir? Nerelerde Kullanılır.

**Şengül Şirin** · 06-08-2011

Tampere akort,EŞİT ARALIKLI DÜZEN olarak da bilinir,müzikte bir oktavın 12 eşit yarım sese bölündüğü akort düzeni

Özellikle klavyeli çalgılarda bir parçayı bütün tonlara transpoze etmaye olanak verdiğinden,18

yüzyıl sonlarında Fransa ve Almanya"da 19

yüzyılda da İngiltere"de daha önceki akort düzenlerinin yerini almıştır

Klavyeli çalgılarda kullanılmasından önce,lavta gibi Perdeli çalgılarda kullanıldı

Akort kavramının temelini,aralıklar,yani iki ses perdesi arasındaki uzaklık oluşturur

Basit matematiksel aralık oranları üzerine kurulu en eski akort düzeni,İÖ 6

yüzyılda Pyhagoras okulunun geliştirdiği düzendir

Batı müziğinde kullanılan bütün akort düzenlerinin çıkış noktası oktav aralığıdır

Bu müziğin temeli olan klavyede beyaz tuşlarla elde edilen diyatonik dizi

beş tanesi büyük ( tam tonlar ya da tam sesler,)

yedi aralıktan oluşur

Frekans oranları tamsayı olan ses aralıkları ( örn

unison,oktav,tam beşli

tam dörtlü ve büyük üçlü aralıklar) kulakta hoş etki uyandıran bir tınlama verir ve konsonansla sonuçlanır

Disonans ise,akustikteki darbe olayından yani frekansları birbirine yakın olan ses dalgalarının girişiminden kaynaklanır

Oysa konsonans darbe olmamasının sonucudur

Sesin düzenlenmesi (tampereman),disonansı azaltmak için akordun değiştirilmesi dir

Franchinus Gafurius Practica Musica (1946,Müzik Uygulaması) adlı araştırmasında bunu sağlamak için doğal tam beşlinin,öteki aralıklar arasında disonans yaratan fazlalığını birkaç oktava yedirmeyi önermiştir

Ortaçağın tek sesli müziğinde "doğal armoniklere göre akort"kullanılırdı

Bu düzende dizi aralıkları,doğal üçlülerin ve beşlilerin çeşitli toplam ve farklarıyla hesaplanırdı

Ama bu akort büyüklükleri farklı iki tam sesin ( büyük ikili) oluşmasıyla sonuçlanıyor,dolayısıyle beşlilerin arasını dolduran seslerin akortsuz tınlamasına yol açıyordu

Çok sesli (çok partili) müzikte kullanılamayacağı ortaya çıkan bu düzen 1500"lerde yerini ortalama ton akorduna bıraktı

Ortalama ton akordunda büyük ve küçük doğal tam seslerin ortalaması kullanıldı

Beşli,doğal beşliden biraz (16 cent kadar) küçüldü

Bu sistem üç sesli akorlarda özellikle iyi sonuç veriyordu

Buna karşılık siyah tuşların ses düzeninde klavyede aynı tuşta yer alan Fa diyez ile Sol bemol aynı sesi vermiyordu

Genellikle yeğlenen siyah tuşlar Do diyez,Mi bemol ,Fau diyez,Sol diyez,yerine La bemolü gerektiren bir tonda çalındığında çok şiddetli ve kulağın dayanamayacağı bir disonans doğuyordu

Gene bu düzenlerde,örneğin beşlilere göre yapılan akortta tize doğru 12

sesten sonra gelen Si diyez Do ile çakışmıyor tiz kalıyordu

Bu gibi akort düzenleriyle belirlenen perdeler,oktavlar ve farklı tellerden çalınan aynı notalar,bozuk akortlu oluyordu

Bu sakınca tampere akort düzeninin gelişmesine yol açtı

Kaynak;AnaBritannica cilt 29 frmsinsi

netiçin derlenmiştir

06-08-2011	#2
Şengül Şirin	Cevap : Tampere Akort Nedir? Nerelerde Kullanılır. Tampere akort,EŞİT ARALIKLI DÜZEN olarak da bilinir,müzikte bir oktavın 12 eşit yarım sese bölündüğü akort düzeniÖzellikle klavyeli çalgılarda bir parçayı bütün tonlara transpoze etmaye olanak verdiğinden,18yüzyıl sonlarında Fransa ve Almanya"da 19yüzyılda da İngiltere"de daha önceki akort düzenlerinin yerini almıştırKlavyeli çalgılarda kullanılmasından önce,lavta gibi Perdeli çalgılarda kullanıldı Akort kavramının temelini,aralıklar,yani iki ses perdesi arasındaki uzaklık oluştururBasit matematiksel aralık oranları üzerine kurulu en eski akort düzeni,İÖ 6yüzyılda Pyhagoras okulunun geliştirdiği düzendirBatı müziğinde kullanılan bütün akort düzenlerinin çıkış noktası oktav aralığıdırBu müziğin temeli olan klavyede beyaz tuşlarla elde edilen diyatonik dizibeş tanesi büyük ( tam tonlar ya da tam sesler,)yedi aralıktan oluşurFrekans oranları tamsayı olan ses aralıkları ( örnunison,oktav,tam beşlitam dörtlü ve büyük üçlü aralıklar) kulakta hoş etki uyandıran bir tınlama verir ve konsonansla sonuçlanırDisonans ise,akustikteki darbe olayından yani frekansları birbirine yakın olan ses dalgalarının girişiminden kaynaklanırOysa konsonans darbe olmamasının sonucudur Sesin düzenlenmesi (tampereman),disonansı azaltmak için akordun değiştirilmesi dirFranchinus Gafurius Practica Musica (1946,Müzik Uygulaması) adlı araştırmasında bunu sağlamak için doğal tam beşlinin,öteki aralıklar arasında disonans yaratan fazlalığını birkaç oktava yedirmeyi önermiştir Ortaçağın tek sesli müziğinde "doğal armoniklere göre akort"kullanılırdıBu düzende dizi aralıkları,doğal üçlülerin ve beşlilerin çeşitli toplam ve farklarıyla hesaplanırdıAma bu akort büyüklükleri farklı iki tam sesin ( büyük ikili) oluşmasıyla sonuçlanıyor,dolayısıyle beşlilerin arasını dolduran seslerin akortsuz tınlamasına yol açıyorduÇok sesli (çok partili) müzikte kullanılamayacağı ortaya çıkan bu düzen 1500"lerde yerini ortalama ton akorduna bıraktıOrtalama ton akordunda büyük ve küçük doğal tam seslerin ortalaması kullanıldıBeşli,doğal beşliden biraz (16 cent kadar) küçüldüBu sistem üç sesli akorlarda özellikle iyi sonuç veriyorduBuna karşılık siyah tuşların ses düzeninde klavyede aynı tuşta yer alan Fa diyez ile Sol bemol aynı sesi vermiyorduGenellikle yeğlenen siyah tuşlar Do diyez,Mi bemol ,Fau diyez,Sol diyez,yerine La bemolü gerektiren bir tonda çalındığında çok şiddetli ve kulağın dayanamayacağı bir disonans doğuyorduGene bu düzenlerde,örneğin beşlilere göre yapılan akortta tize doğru 12sesten sonra gelen Si diyez Do ile çakışmıyor tiz kalıyorduBu gibi akort düzenleriyle belirlenen perdeler,oktavlar ve farklı tellerden çalınan aynı notalar,bozuk akortlu oluyorduBu sakınca tampere akort düzeninin gelişmesine yol açtı Kaynak;AnaBritannica cilt 29 frmsinsinetiçin derlenmiştir __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır