Cevap : Afrika

Ancak Gaoların güçlü dönemi Malinkelerinkinden de kısa sürdüGaoların Sahra"daki tuz madenlerini denetlemesi,Sadi sultanlarının bütünlüğünü sağlayıp güçlendirdikleri Fas"ın tepkisini çekiyorduAyrıca Sahra ticaret yollarını elde tutmanın getireceği zenginliğe de göz diken Fas ateşli silahlarla donanmış küçük ama disiplinli bir orduyla 1950-91"de Songayları yenilgiye uğrattıFas"ın gücü de ancak bölgenin üç kentini,Gao ,Timbuktu ve Cenne"yi elinde tutmaya yetiyorduBölgede güçlü bir merkezi iktidar olmadıkça güneye altın çıkarılan ormanlara inmek ya da sürekli bir ekonomik kazanç elde etmek olanaksızdı

Portekiz ve Avrupalı rakipleri 15yüzyıldan sonra Afrika"nın batısına ulaşabilmek için Atlas Okyanusuna yöneldilerEskiden Gine"nin orman alanlarından kuzeye yönelen ticaret yolu,şimdi Atlas Okyanusu kıyısındaki Avrupa antrepolarına kayıyorduSahra ticaret yolunun kuzeydeki son durak noktası olan Magrip devletleri,Avrupa ve Akdeniz devletlerinin hesaplaşma alanına dönüştüBu ortamda Bornu güç kazanmaya başladı Malinke ve Songay baskısından kurtulan putatapar halkların saldırılarını da Bornu"nun güçlenmesiyle durdurabilen Hausa kent devletleri şimdi Sahra ticaret yollarının yeni merkezi oluyorayrıca Müslüman tüccarların daha güneye inebildikleri birer üs işlevini görüyorlardı

19yüzyılda yabancılar Afrika toprakları ve ticareti üzerinde baskı yapmaya başladılarFransızlar Senegal Irmağı dolaylarına yerleşirken İngilizler ,köle ticaretini kaldırmakla birlikte Nijerya -Altın Kıyısı hattında etkin oldularMısır"da Nil Sudanını hedef alan bir harekete girişti

Nijerya"da Fulaniler Hausalara karşı "cihad"açarak 1804"te Sokoto ,1810"da Gando devletlerini kurdularDaha batıdakiler de Bambara krallıklarını yıkarak 1863"te sınırları Senegal"deki Fransız üslerinden Timbuktu"ya kadar uzanan bir başka devlet oluşturdularSudan"da ise "Mehdi" adını alan Muhammed Ahmed 1881"de Nil yöresini İngiliz komutanların yönettiği Mısırlı işgalcilerden temizlediBu gelişmeler İngiliz ve Fransız etkisinin artmasıyla çelişiyordu1879"dan sonra Fransızlar Senegal"den yola çıkarak batıdaki yerli krallıkları ortadan kaldırdılar1890"lara gelindiğinde İngilterenin Mısır ve Uganda "daki çıkarları açısından yaşamsal önemi olan Yukarı Nil bölgesine uzanmışlardı


Kaynak:AnaBritamnnica cilt 1 den frmsinsinet için derlenmiştir

__________________