İsrail, Medinat Yisrael

İsrail, Medinat Yisrael





İSRAİL, ibranice Medinat Yisrael, Yakındoğu'da devlet, Akdeniz kıyısında; 20 770 km2; 4 200 000 nüf Başkenti, 1980'de Knesset tarafından KudCıs olarak ilan edildi (hükümet ve Knesset merkezi) [Büyükelçiliklerin hemen hemen tamamı İsrail'in başlıca kenti Tel Aviv - Yafa'dadır; israil'de elçiliği olan ülkeler Kudüs'ü israil devletinin başkenti olarak kabul etmemektedir] Resmi dili ibranice

COĞRAFYA
doğal çevre

israil devleti, ingiliz mandası altındaki eski Filistin'in batı bölümü toprakları üzerinde kuruldu; yeni devletin sınırları, 1948'de kurulan israil ile arap devletlerini karşı karşıya getiren savaştan sonra 1949' daki silah bırakışmasıyla belirlendi ve Ma-verai Ürdün'e Ürdün ırmağının B'sında (Batı Şeria) önemli kesimlerle eski Kudüs kenti bırakıldı G'e doğru, israil topraklarının küçük bir bölümü, Eilat'ta Akabe körfezine ulaşıyordu 1967'den bu yana İsrail, G-B'da Gazze şeridini, Batı Şeria'yı (kolonların yerleştirildiği yer) ve Kudüs'ün araplara ait bölümünü ve Golan'ı (bu kesim 1981'de israil topraklarına katıldı) işgal etti Bu topraklar birçok birbirinden farklı doğal birimler üzerinde yayılmaktadır K'de, Akdeniz iklimli bölüm, eni ortalama on beş kilometre kadar olan ve G'e doğru genişleyen bir kıyı ovasını, Jura ve Kretase devirlerinde oluşmuş ve tepelerle parçalanmış kireçtaşlı antlkllnaller olan Celile (1 208 m) ve Yahudiye (881 m) dağlarını, deniz düzeyi altına gömülmüş, Ürdün'ün (Taberiye gölünü aştıktan sonra Lut gölüne ulaşır) içinde aktığı K'den G'e doğru uzanan tektonik çukuru içerir Yağışlar tepelerde yılda 600-800 mm'yi bulabilirce de çukurun tabanında 200 mm'nin, Lut gölü kenarlarında 100 mm'nin altına düşer ve genel olarak G'e doğru gidildikçe azalır G'deki yarı çöl Ne-gef'te (100-200 mm yağış) 958 m'yi bulan geniş kıvrımlar bütünü, ülkenin toplam yüzeyinin yarısından çoğunu (12 000 km2) oluşturur

nüfus ve toprakların kullanılışı

Nüfusun altıda birine (bu oran hızlı nüfus artışı nedeniyle büyümektedir) eşit küçük bir arap azınlık (% 70'l müslüman, % 20'si hıristiyan, % 10'u dürzi) dışında İsrail'in nüfusu hemen hemen bütünüyle 1880'den (bu tarihte Filistin'de yaklaşık 24 bin musevi vardı) bu yana gerçekleşen göçlerle oluşmuştur: ülkeye, 1919'a kadar 60 000 kişi, 1919-1946 arasında 450 000 kişi (bu iki dalga, daha çok Doğu ve Orta Avrupa'dan geldi), 1948-1951 arasında 685 000 kişi (bunların yaklaşık yarısı Orta Doğu'daki ve Kuzey Afrika'daki müslüman ülkelerdendi), bu tarihten sonraysa yılda yalnızca birkaç on bin kişi (bazı yıllarda dışarıya göç edenlerin sayısı fazla olur) Kuzey Afrika'nın fransız etkisindeki kesimlerinden (1957-1964 arasında), daha çok da Batı Avrupa'dan, Kuzey Amerika'dan ve SSCB'den gelmeye başladı Arap nüfusununkinden düşük olmakla birlikte, çok büyük nüfus artışı (yılda % 1,5) bugün nüfus büyümesinin temel nedenidir Nüfus daha çok köylerde yaşamaktadır; köylerin de çeşitli tipleri vardır: moşava (özel kesime aittir); bütünüyle kolektif bir mülkiyet ve işletme olan kibutz (kırsal kesim nüfusunun dörtte birinden azı); bağımsız ama işbirliği yapan köylülerin köyü moşav (kırsal kesim nüfusunun yarısından çoğu); az yaygın, ortak üretimi sağlayan ama klbutz'un tersine kişisel aile yaşamını koruyan moşav şitufi

Ama kentleşme hızlı gerçekleşti ve 1920'den bu yana musevi nüfusun % 80'i kentlerde yaşamaya başladı Bu oran bugün % 90'ı aşmaktadır Önceleri kıyı ovasının orta kesimiyle sınırlı kalan musevi yerleşmesi, ancak Birinci Dünya savaşı'n-dan sonra Yahudiye tepelerine yayıldı ve israil devletinin kurulmasından hemen sonra kıyı ovasının G'lne ve Negev'e önemli ölçüde taşabildi Kırsal kesime daha bağımlı kalan arap nüfus, özellikle Ce-lile ve Yahudiye dağlarında toplanır Bunlardan başka, Negev'de, bugün hemen hemen bütünüyle yerleşik düzene geçmiş 20 000 bedevi bulunmaktadır

ekonomi

israil'de yahudi yerleşimi, yerel çevreden çok daha fazla Avrupa uygarlığına bağlı son derece gelişmiş ve etkili bir ekonominin kurulmasına yol açtı Ürdün ırmağı sularının siyasal nedenlerle kullanılamaması yüzünden, temel olarak, kaynaklara, kuyulara ve Taberiye gölü'nden bol miktarda alınıp kanallar aracılığıyla Negev'e kadar taşınan sulara dayanan sulama sistemi, ekili alanların aşağı yukarı yarısında (yaklaşık 200 000 ha), yalnızca yağmurların yeterli olamayacağı kadar yoğun bir tarımın yayılmasını olanaklı kıldı Plantasyon (yaklaşık 1 Mt turunçgil) ve sebze tarımları, güçlü bir dışsatım akımını beslemektedir Yem bitkileri tarımı sayesinde, büyükbaş süt havyanları yetiştirilir Kümes hayvancılığı son derece sanayileşmiştir Balık yetiştirme (yapay göllerde) ya da kürk hayvancılığı gibi girişimler, çok yüksek bir uzmanlık düzeyinin varlığına işarettir Ama günümüzde tarım ürünleri, toplam dışsatım içinde ancak % 10'luk bir yer tutar Yerli hammaddelerin (Negev'de fosfat, Ölü Deniz'de potas) azlığına rağmen israil, her şeyden önce, üstün bir teknolojiye ve en ileri araştırmalara dayanan bir sanayi kurmuştur Bu sanayi, büyük ölçüde hammadde dışalımına dayanır ve çok fazla katma değer taşıyan ürünler (elektronik aygıtlar ve hassas araçlar [özellikle tıbbi türde], silah, kimyasal maddeler vb) satar, işgücü becerisini gösterir nitelikte bir etkinlik de elmas-tıraşçılıktır Bu sanatın geleneği, avrupalı yahudi göçmenlerce israil'e getirilmiştir Elmas bu ülkenin başta gelen dışsatım malıdır (ama taşlar dışardan alınır ve ancak üçte bir oranında bir katma değerle dışarıya satılır) Bütün bu başarılara ve turizmle hizmetlerin önemli katkısına rağmen, ödemeler bilançosu özellikle dışalımın ağırlığı yüzünden, büyük ölçüde açık vermektedir; borç yükü çok fazla (aşağı yukarı bir yıllık GSMH'ye eşit miktarda) ve enflasyon hızlıdır (1980'de yıllık %100'ün üstünde) Bu sorunlar kısmen savunma bütçesinin ağırlığından (yaklaşık olarak, GSMH'nin % 15'i) ileri gelmektedir Fiziksel ve özellikle insansal bakımdan düşman bir çevre içinde kurulmuş olan bu yerel temellerden yoksun ekonomi, nazik bir denge üzerinde durur ve ülke resmi ya da özel dış yardımlara (en başta amerikan yardımına) bağlı durumdadır

__________________