Cevap : Edebiyatta Fütürizm

Bu akımın öncüsü İtalyan şair, romancı, oyun yazarı ve yayın yönetmeni Filippo Tommaso Marinetti'dir Marinetti'nin 1909'de Paris'te "Le Figaro" gazetesinde yayımladığı manifesto futurisita (Fütürizm Bildirisi) gelecekçiliğin manifestosu oldu Bildiride, "Bizler müzeleri, kütüphaneleri yerle bir edip ahlakçılık, feminizm ve bütün yararcı korkaklıklarla savaşacağız" deniyordu Bu geçmişin bütünüyle reddi demekti Aynı bildiride, "Biz dünyadaki gerçekten sağlıklı tek şeyi, yani savaşa ve ölüme götüren güzel düşünceleri yüceltiyoruz" sözleri, siyasal alanda o dönemde gelişen faşizmden yana bir tavrın da açık göstergesiydi




Süratin üstünlüğünü iddia ve ilan eden Marinetti, bir yarış arabasının Samothrake zaferi (Yunan heykeli)nden daha güzel olduğunu ve buna ek olarak da: "Mutlak içinde yaşıyoruz, çünkü "her yerde hazır ve nazır olan" edebi sürati biz yarattık" demiştir
Gelecekçiliğin kurucusu Marinetti, Avrupa'da birçok yazarı etkiledi Rusya'da Velemir Hlebinikov ve Mayakovski gelecekçiliğe yöneldi Rus gelecekçiler kendi bildirgelerini yayınladı Puşkin, Tolstoy, Dostoyevski reddedildi Şiirde sokak dilinin kullanılması istendi 1917 Ekim devriminden sonra da gelecekçi akım güçlendi Mayakovski'nin ölümüne kadar etkisini sürdürdü

İtalya'daki gelecekçiler ilk şiir antolojisini 1912'de yayınladı Gelecekçilik faşizm ile özdeşleşti Ve 1920'lerin ortalarına doğru etkisini yitirdi Eserlerinde mantıklı cümleler kurmayı reddeden gelecekçilerin parolası, "sözcüklere özgürlük"tü Ezra Pound, D H Lawrence ve Giovanni Papini de bu akımdan etkilenen yazarlardır





Fütürizm Bildirisi

Fütürizmin kurucu ve teorisyeni Tomasso Marinetti'nin 1909 yılında Figaro gazetesinde yayınlanan manifestosunun 10 maddesinde fütürizmin çok yönlü sanatsal amaç ve ilkelerini saptamıştır Bu maddelerde, özetle:

* Şiirde temel öğeler cesaret, cüret ve isyandır,
* Edebiyat durgunluktan ve uyuşukluktan sıyrılmalıdır Edebiyatta işlenecek konular saldırgan hareketler, kavga ve dövüştür
* Dünya yeni bir güzellikle zenginleşmiştir Yeni güzellik sürattir, hızdır, Motoru güçle sarsılan, homurdanan bir yarış arabası Victoire de Samotrace'dan daha güzeldir
* Ancak kavga güzeldir Saldırgan niteliksiz bir şaheser olamaz Şiir tanınmayan ve bilinmeyen güçlere karşı saldırgan olmalıdır
* Yüzyılların en yüksek noktasında bulunuluyor Olanaksızların kapısını açmak dururken geride kalınmamalıdır Zaman ve mekan artık ölmüştür Sınırsız ebedi sürat elde edildiğine göre, mutlakta (absolu) yaşanıyor demektir
* Dünyanın tek sağlık ilacı savaştır, feminizm, fırsat kollayıcılık, çıkarcılık lanetlenmelidir, denmektedir

Fütürizm'in Dayandığı Temeller

Fütürizm'ın temelleri, Friedrich Nietzsche'nin "der immoralische Übermensch" (Ahlâksız üstün insan)ına, "Der Ville zur Macht" (İktidar hakkındaki irade)ye, "Lebe gefährlich" (Tehlikeli yaşa) sözüne, Bergson'un zaman anlayışı ile gene onun "élan vital" (yaşamlı atılım)a ve Geoges Sorel'in "zorlu gücün teorisi" ve "Action Directe"e dayandırılıyordu Esasen Nietsche, Bergson ve Sorel'in bu düşüncelerini, emperyalist Mussolini faşizmi, kendine prensip edinmiş olduğundan, Fütürizmi; Faşist Partisi'nin sanatı olarak ilân etmişti İşte Fütürizmin parti sanatı olarak kabul edilmesidir ki, bu sanat anlayışının Avrupa için önemini yitirmesine neden olmuştu Avrupa sanatı için önemli yön, Fütürizmin Birinci Dünya Savaşı'na dek olan heroik dönemidir Avrupa'nın tanınmış sanat tarihçileri, bu genel kanıyı benimsemektedirler

Marinetti, ilk olarak ortaya attığı bu anlayış için, Avrupa'nın birçok kentinde konferanslar vermiş ve yüzyılı sarsan bir sanat anlayışı olmasına çalışmıştı Fakat bu akımın ömrü kısa süreli olmuştur

11 Şubat 1911'de ressam Umberto Boccioni (1882-1912), Luigi Severini (1883) ve Carlo Carra'nın imzaları ile Fütürist resim sanatının ilk manifestosu yayınlanmıştı Daha 3 mart 1910'da bu manifesto Turin'de Chiarella tiyatrosunda ilân edildiğinde, Fütüristler'le, bunun karşısındakiler arasında büyük bir savaş başlamıştı 11 Nisan 1912'de Fütürist heykelin manifestosu da yayınlanmıştı İtalya'nın entelektüel tabakası ile sanatçı gençliği, bu akımdan sarsılmış görünüyordu Mitingler, kavgalar birbirini izliyordu Fütürist ressamların en yaşlıları olan Balla, Boccioni ile Severini'ye Yeni - İzlenimcilik'i tanıtmıştı "Bizim, rengi çözümleyen Seurat, Signac ve Gros'nun Divizyonizmini bir araya getirmemiz gerekir" diyen Boccioni, arkadaşları arasında en kabiliyetlisi olarak görünüyordu Bununla birlikte Boccioni, sonraları heykel yapmaya başlamış ve "oylum içinde devam eden biçimler" adını taşıyan heykeli ile (1913) Konstrüktivistler'i etkilemişti Severini, zarif biçimler ve zevkli renkler kullanıyordu Eserlerinde hareket karakteristiktir (Pan Pan Dansı) Önceleri Fütürist olan Russolo, akustik ve müzikal problemlere döndü ve "Bruitisme" (Gürültücülük) akımı buldu
"Koşan bir atın dört değil yirmi ayağı vardır" diyen Fütüristler, her şeyden çok büyük kent hayatının heyecanları ile sarhoş oluyorlardı "Bir oda içinde bakarak balkondaki bir kişiyi resmederken, ancak pencere çerçevesinin bize izin verdiği kadarı ile görüş alanımızı sınırlamıyoruz Bilâkis balkondaki adamın görüp yaşadığı duygularını, çevresiyle vermek istiyoruz Caddenin gürültüsü, sağda ve solda derinliğine giden evlerin sırası" Görülüyor ki Fütürizm, kendine amaç olarak objeyi değil, insanın iç yaşantısını ele alıyordu Yani ruh durumu resme giriyordu

Fütürizm, modern hayatı resimlemekten, heyecanlı bir denemeden ya da bir doktrinden daha fazla bir şeydir Bu akımın en mutlu niyetlerinden biri, "Simultaneité", son bilimsel keşiflere paralel olarak yalnız görüş tarzını ve optik kanunları ilgilendirdiği halde, Fütürist "İntuition" (içe doğma), ressamın ruh haline dayanır ve "Simultaneité"yi, sanatçının kafasındaki anıların ve çeşitli heyecanların birbirlerine girdiği anda, yaratıcı hareket çıkış noktası olarak kabul eder Ayrıca Fütüristler'den Boccioni, bir dördüncü buut'tan söz etmektedir Fakat bu nokta, yeter derecede tanımlanmamıştır Bu da oylum fikridir Yani seyircinin de resme dahil olduğu fikri Bu suretle o zaman kadar, yepyeni bir düşünce ortaya atılmış oluyordu Bütün bu fikirlere rağmen, Birinci Dünya Savaşı bu anlayışa ani olarak son vermiştir

Tanınmış Fütürist Sanatçılar

* Giacomo Balla, ressam
* Umberto Boccioni, ressam, heykeltraş
* Anton Giulio Bragaglia
* David Burliuk, ressam
* Vladimir Burliuk, ressam
* Mario Carli
* Carlo Carrà, ressam
* Ambrogio Casati, ressam
* Primo Conti
* Tullio Crali
* Luigi De Giudici, ressam
* Fortunato Depero, ressam
* Gerardo Dottori, ressam, şair ve sanat eleştirmeni
* Filippo Tommaso Marinetti, şair
* Vladimir Mayakovsky, şair
* Angiolo Mazzoni, mimar
* Aldo Palazzeschi, yazar
* Giovanni Papini, yazar
* Luigi Russolo, ressam, müzisyen
* Antonio Sant'Elia, mimar
* Hugo Scheiber, ressam
* Gino Severini, ressam
* Bela Kadar, ressam
* Mario Sironi, ressam
* Ardengo Soffici, ressam ve yazar

__________________