Şengül Şirin
|
sıtma,etkenler,bulaşma yolu ,hastalığın seyri,cağrafi dağılım,riskler,önlemler
SITMA
GENEL HUSUSLAR
Sıtma tropikal ve astropikal birçok bölgede görülen yaygın ve yaşamı tehdit eden bir hastalıktır Günümüzde her yıl toplam 125 milyonun üzerinde uluslar arası ziyaretçi kabul eden 100'ün üzerinde ülkede yerel olarak yaygınlık göstermektedir Her yıl bir çok uluslar arası yolcu hastalığın görüldüğü ülkeleri ziyaret ederken sıtmaya yakalanmakta ve 10 000'in üzerinde ziyaretçi ise eve döndükten sonra hasta olmaktadır Bir yolcuda, sıtmanın yaygın olduğu bölgeden ayrıldıktan iki üç ay sonra, görülen ateş, acil bir tıbbi durumdur ve derhal araştırılmalıdır
ETKEN
İnsan sıtmasına, tek hücreli plazmodyum parazitinin dört faklı türü yol açmaktadır Plasmodium falciparum, Pvivax, P Ovale ve P Malariae
BULAŞAMA YOLU
Sıtma parazitleri, Anofel sivrisineklerinin çeşitli türleri ile bulaşmaktadır Bu sinekler daha çok güneşin batışından doğuşuna kadar olan zaman diliminde ısırırlar
HASTALIĞIN SEYRİ
Sıtma; kuluçka süresi ortalama 7 gün olan akut ateşli bir hastalıktır Bu yüzden, muhtemel bir sinek ısırığını izleyen ilk bir hafta içindeki bir ateşli hastalık sıtma değildir En ağır sıtma hastalığına Pfalciparum neden olur Klinik özellikleri şunlardır; ateş, titreme, baş ağrısı, kas ağrısı ve güçsüzlüğü, kusma, öksürme, ishal ve karın ağrısı Organ yetmezliğine neden olan diğer semptomlar da oluşabilir, bunu izleyen tablo ise koma ve ölümdür Hafifte olabilen ilk semptomların sıtmadan kaynaklandığı kolayca anlaşılabilir bir şey olmayabilir Sıtmaya ilk maruz kalma olasılığının yedinci günü ve son maruz kalma olasılığından iki ay sonrası (nadiren daha geç) arasındaki zaman diliminde ortaya çıkan ve açıklanamayan ateş durumlarında ilk olarak falcifarum sıtması olasılığı düşünülmeli ve bu zaman aralığında ateşi çıkan bir kişi en kısa zamanda teşhis ve etkili bir tedavi için bir sağlık kurumuna başvurmalıdır
Erken tanı ve uygun tedavi hayat kurtarabilir Falciparum sıtması, eğer tedavi 24 saatten fazla gecikirse ölüme yol açabilir Sıtma parazitleri için bir kan örneği incelenmelidir Eğer ilk kan örneğinde parazit saptanmadıysa ve semptomlar devam ediyorsa, bir dizi kan örneği alınmalı ve 6-12 saat aralıklarla incelenmelidir
Hamile kadınlar ve küçük çocuklar akut ve komplike falciparum sıtmasına karşı daha hassastırlar Hamile kadınlarda sıtma görülmesi; anne ölümü, düşük, ölü doğum ve yeni doğan ölümü riskini arttırmaktadır
Diğer plazmodyum türlerinin yol açtığı sıtma formları daha hafif seyirlidir
Bir çok ülkede Falciparum sıtmasının önlenmesi ve tedavisi daha zor hale gelmektedir çünkü P Falciparum çeşitli sıtma önleyici ilaçlara karşı giderek direnç kazanmaktadır Diğer sıtma türlerinden bugüne kadar sadece Pvivax için direnç gelişmesi vakaları bildirilmiştir Bunlar da Endonezya ve Papua Yeni Gine başta olmak üzere Brezilya, Guatemala, Guyana, Hindistan ve Myanmar'da gözlenmiştir Adı geçen son beş bölgedeki vakalar daha çok lokal yaygınlık göstermiştir
COĞRAFİ DAĞILIM
Amerika'nın ortası ve güneyi, Asya ve Akdeniz bölgesindeki vakaların yaygın olduğu ülkelerdeki kentsel bölgelerde (varoşlar dahil değildir) sıtma bulaşması görülmez Ancak Afrika ve Hindistan'da kentsel bölgelerde de sıtma görülebilir 1500 metrenin üzerinde hastalık riski genellikle daha düşüktür ancak uygun iklim koşullarında 3000 metreye kadar sıtma vakaları rastlanabilir Enfeksiyon riski mevsime bağlı olarak da değişebilir En yüksek risk yağmurlu mevsimlerde bulunmaktadır Güneydoğu Asya ve Latin Amerika'da ki bir çok turistik yerde hiçbir sıtma riski bulunmayabilir YOLCULAR İÇİN
RİSKLER
Sıtmanın yaygın olduğu bölgelerde bulaşma mevsimi boyunca özellikle geceleri sinek ısırmalarına maruz kalan ve bağışıklık kazanmamış tüm yolcular sıtma riski altındadırlar Yolcularda meydana gelen sıtma vakalarının çoğu; profilaktik ilaç rejimlerine uymamak veya uygun olmayan profilaksi kullanmaktan dolayı gerçekleşmektedir Falciparum sıtması ölümcül olabilmektedir ve Pfalciparum enfeksiyonuna yakalanan hastaların yaklaşık %1'inin bu hastalıktan öldüğü tahmin edilmektedir Küçük çocuklar, hamile kadınlar ve yaşlı yolcular daha fazla risk altındadırlar Pfalciparum enfeksiyonu geçiren bir hastanın kurtulmasında etkili olan en önemli faktörler erken tanı ve uygun tedavidir
Sıtmanın yaygınlık derecesinin ülkenin farklı yerlerinde çeşitlilik gösterdiği yerlere giden yolcular, gidecekleri yerlere özgü fazla sıtma riski bulunup bulunmadığı konusunda bilgi almalıdırlar O yere seyahat etmeden önce spesifik bilgi toplamak olanaksızsa, ülkenin her yerinde yüksek sıtma riski varmış gibi hareket edilmesi tavsiye edilir Bu durum özelliklede sırtında tek bir çanta ile uzak yerlere giden ve tanısal imkanların olmadığı ve sağlık hizmetlerinin verilmediği bölgeleri ziyaret eden kişiler için geçerlidir Kırsal alanlarda geceleri dışarıda uyuyan yolcular en fazla risk altında olan kişilerdir
ÖNLEMLER
" Kuluçka süresi ve başlıca semptomların farkında olunmalı,
" Sinekler tarafından özellikle geceleri ısırılmaktan kaçınılmalı,
" Gerektiği yerlerde, enfeksiyonu baskılamak için sıtma önleyici ilaçlar alınmalı (kemoprofilaksi),
" Sıtma riskinin bulunduğu bir bölgeye gittikten bir hafta veya daha sonraki günlerde ateş görülürse, teşhis ve tedavi için acilen bir sağlık kurumuna başvurulmalıdır
Sinek ısırmalarına karşı kişisel koruma, sıtmaya karşı savunmanın ilk aşamasını oluşturur Buna ilaveten yolcular gerekli yerlerde kemoprofilatik ilçalar almalıdırlar
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|