Cevap : Tavuk ve Tavukçuluk

KAYITLAR VE ÜRETİM STANDARDLARI


Sürüde ne olup bittiğini anlamak ve buna bakarak ilerde alınacak önlemleri saptayabilmek için, düzenli kayıtlar tutulmalıdır Kayıtların gereksiz yere fazla geniş tutulması, karışıklıktan bir başka bir şey sağlamaz Ölümler, yumurta verimi ve yem tüketimi gibi kayıtlar günlük olarak tutulur Bunlar, önce haftalık olarak, daha sonra da tüm verim yalını içerecek şekilde özetlenir Haftalık özetlerde şu bilgilere ait kayıtlar bulunmalıdır:

1Hayvan sayısı
2Sürüden eksilenler
3Toplam yumurta verimi
4Hayvan başına günlük yumurta verim yüzdesi
5Ortalama yumurta büyüklüğü
6Toplam yem tüketimi
7Her 100 tavuğun ortalama günlük yem tüketimi
8Bir düzine (veya kg) yumurta için tüketilen yem miktarı
9Ortalama canlı ağırlık
Bunların başka haftalık verim kayıtlarında sürü, kümes ve bölme numaraları, kümese konan hayvan sayısı, civcivlerin çıkış tarihi, cinsi olgunluk yaşı (tavuk başına günlük % 5 verim düzeyine ulaşılması) gibi bilgilere de yer verilir Her yumurtlama döneminin sonunda günlük ve haftalık kayıtlara dayanarak, tüm verim peryoduna ait özetler hazırlanır Bunlar, büyüme ve yumurtlama dönemlerinin her ikisini de içerirler Büyütme dönemiyle ilgili olarak,
1Civciv büyütmeye başlandığı tarih
2Büyütmeye alınan civciv sayısı (fazlalıklar dahil)
3Cinsi olgunluk yaşına kadar sürüden eksilenlerin toplam yüzdesi
4Hayvan başına yem tüketimi (cinsi olgunluk yaşına kadar yenen toplam yem miktarı, canlı kalan hayvan sayısına bölünerek hesaplanır) kaydedilir
Tüm yumurtlama dönemine ait özetler şunları içerir:
1Hayvan başına günlük % 5 verim düzeyine ulaşma yaşı (hafta olarak)
2% 5 verim düzeyine ulaşıldığında eldeki hayvan sayısı
3% 5 verim düzeyine ulaşıldığında eldeki hayvanların ilk konan hayvanların % kaçı olduğu
4Sürünün ilk yumurtlama dönemini tamamlama tarihi
5Yumurtlama döneminin uzunluğu (hafta olarak)
6Sürüden eksilenlerin toplam yüzdesi
7Üretilen toplam yumurta sayısı
8Konan her hayvan başına toplam yumurta üretimi
9Bir düzine (veya kg) yumurta üretimi için tüketilen yem miktarı
Sürünün verim düzeyinin normal olup olmadığına, bu süreye ait haftalık kayıtlarla elde edilen değerler aynı yaştaki standard bir sürünün verim kayıtları ile karşılaştırıldıktan sonra karar verilir Bu karşılaştırmalar yumurta verimi, canlı ağırlık, yumurta büyüklüğü ve yaşama gücü yönünden yapılır


ZORLAMALI (YAPAY) TÜY DEĞİŞTİRME VE İKİNCİ VERİM YILI
Tüy dökümü ve yenilenmesi bütün kuşlarda görülen doğal bir olaydır Yabani kuş tüyleri ve tavuk cinslerinde, yumurta verimi çok düşük olup, tüy dökümünün yumurtlama ile bir ilişkisi bulunmadığı halde, evcil tavuklarda tüy değiştirme sırasında yumurtlama tamamen durur Ancak, evcil tavuklar yüksek yumurta verimi yönünde geliştirilmiş olduklarından, yumurtlama dönemi bitene kadar tüy dökmeye başlamazlar Eğer dışardan her hangi bir müdahalede bulunulmazsa, tavukların tüylerini dökmeleri ve yeniden tüylenmeleri yaklaşık olarak 4 ay sürer Fakat, özel tüy döktürme programları ile dışardan müdahale edilerek, bu işlem en fazla 8 – 10 hafta sürecek şekilde hızlandırılmaktadır Tüy dökümü tavuklara uzun ve yoğun bir yumurtlama dönemi sonunda yorulan ve yıpranan vücutlarını ve üreme organlarını dinlendirmesi ve onarması için yeterli süreyi sağlar


Zorlamalı tüy değiştirmeye karar vermek için, sürüyü ilk verim yılı sonunda elden çıkararak yenilemekle, aynı sürüyü ikinci verim yılında kullanmasının birbirine olan karşılıklı üstünlük ve eksikliklerini bilmek gerekir Bunlar şu şekilde özetlenebilir:
1 zorlamalı tüy değiştirme masrafı, yeni bir piliç yetiştirme masrafından daha düşük olmalıdır Genellikle de durum böyledir ve yeni bir piliç yetiştirmek, bir tavuğa tüy döktürmekten 2 – 2,5 kez daha pahalıdır Yetiştiricileri bu yönde özendiren en önemli etken de budur Zira, yumurta maliyetinin % 25’den fazlası piliç büyütme için harcanmaktadır Bu oran, gerek civciv fiyatlarının ve gerekse, civciv büyütme harcamaları içerisinde en büyü paya sahip yem fiyatları yüksek olması nedeniyle, Ülkemizde daha da yüksektir Ayrıca, gerek Türkiye’de, gerek diğer ülkelerde civcivlik dönemindeki ölüm oranları yüksek olup, bu durum yeni bir piliç yetiştirmenin rizikosunu daha da arttırmaktadır
2 Yapay olarak tüy döktürülen tavukların ikinci verim yıllarında ürettikleri yumurta sayısı, yeni bir piliç yetiştirme ve yapay tüy döktürme işlemlerinin masraflarını karşılayabilecek düzeyde olmalıdır Başka bir söyleyişle, ikinci yıldaki yumurta üretimi piliç büyütme ve tüy değiştirme sırasında yapılan yem, iş gücü ve genel harcamaları karşılayabilmelidir İkinci yıldaki yumurta veriminin ilk yıla göre düşük olması bunu zaman zaman güçleştirmektedir

3 tüy dökümünden sonraki dönemde ölüm oranı ilk yumurtlama döneminden % 20 daha yüksektir Örneğin, tüy dökümünden önceki aylık ölüm oranı % 1 ise, ikinci dönemde bu % 1,20’ye kadar çıkabilir

4Yem tüketimi ikinci verim yılında ilk yıla göre biraz daha yüksektir
5 Yumurtlama döneminin uzunluğu ilk yıl ikinci yıldan daha uzundur İkinci verim dönemi genellikle 9 – 10 aydan fazla sürmez Damızlıklarda bu süre daha da kısadır
6 Tüm faktörler göz önüne alınırsa, ikinci yıl üretilen yumurtaların maliyeti, ilk yıl üretilenlerden % 3 – 7 oranında düşüktür
7 Tüy dökümünden sonraki dönemde yumurta verimi daha düşüktür Bu dönemde tavuk başına günlük yumurta verimi % 80 – 81 düzeyine çıkar Bu oran birinci dönemdeki en yüksek verim düzeyinin % 88‘dir Ancak verim 5 ayın sonunda % 70’e, 10 ayda (40 hafta) % 50’ye düşer ki, bunlardan ilki ilk dönemin aynı ayındaki verimin % 85’i, ikinci ise % 75’i dolayındadır İkinci verim yılının tamamında tavuk başına günlük yumurta verimi ilk yılın yaklaşık % 83’ü kadardır Bu dönemdeki toplam yumurta verimi normal olarak hayvan başına 160 – 170 arasında değişir

8 Tüy değiştiren hayvanlar ikinci yıl ilk yıla göre daha büyük yumurtalar yumurtlarlar Eğer yumurtalar kilo işi satılıyorsa veya piyasada büyük yumurtalar daha yüksek fiyat buluyorsa, bu zorlamalı tüy dökümüne yetiştiriciyi özendirecek önemli bir faktördür



9 Tavuklar tüy dökümünün ilk 10 günü içerisinde & 20 düzeyinde canlı ağırlık kaybeder ve 25 günde bunun yarısını yeniden kazanırlar; tüy dökümünün sonunda da eski ağırlıklarına tekrar ulaşırlar

10 Yem tüketiminin artması, buna karşılık yumurta veriminin düşmesi, yemden yararlanmanın azalmasına yol açar
11 Tüy değiştirmeden sonra yumurtlanan yumurtaların kabuk kaliteleri ilk yıla göre çok düşüktür Her ne kadar ikinci yılın ilk 3 –4 ayında kabul kalitesi, ilk yıl kadar iyi ise de, bundan sonra hızla düşer ve aşırı sıcaklar bu düşüşü hızlandırır
12Yumurta iç kalitesi de ikinci yıl biraz düşmekle beraber, bu ekonomik açıdan önemsenecek düzeyde değildir


13 KAFES TAVUKÇULUĞU


Kafes tavukçuluğu, diğer yetiştirme sistemlerine göre yeni olmasına karşın çok yaygınlaşmıştır Bugün yeryüzünde yetiştirilen tüm ticari yumurta sürülerinin % 60 – 65’i kafeslerde barındırılmaktadır
Kafesler, yumurta tavukları için olduğu kadar civciv ve piliçler için de kullanılmaktadır Buna göre hayvanlar yalnız civcivlik veya yalnız piliçlik dönemlerini kafeslerde geçirebildikleri gibi, civcivlik, piliçlik ve yumurta dönemlerini aynı kafeslerde geçirmeleri mümkündür Bu ikinci durumda civcivler kafeslerin bir kısmına konmakta ve hayvanlar9 büyüdükçe boş kafeslere aktarma yapılmaktadır Bunda, kümesten kümese taşıma olmadığı için fazla bir stres söz konusu değildir; ayrıca kümesin boş kaldığı süre de efazla uzun değildir İster yerde, istere kafeste büyütülmüş olsunlar, piliçler yumurta kafeslerine aktarılacaklarsa bu işin 14 – 22 haftalar arasında ve mümkünse 18 hafta dolayında yapılması uygundur Böyle yapılırsa, piliçlere yumurtlamaya başlamadan önce taşınma stresini üzerlerinden atmak için yeterli süre bırakılmış olur
Kafes Boyutları ve Tipleri: Yumurta tavukçuluğunda bir birinden farklı kafes sistemleri kullanılmakta olup, bunların başlıcaları şunlardır:

1 Tekli kafesler: Her birine bir tavuk konan yan yana sıralanmış kafeslerden oluşmuştur Yapım maliyetleri yüksek olduğundan yaygınlıkları gittikçe azalmaktadır



2 Çoklu kafesler: Bunların her birine iki veya daha fazla tavuk konur, fakat konan hayvan sayısı 8 – 10 ‘u pek geçmez

3 Koloni kafesleri: Geniş kafesler olup, her birine 20 30 tavuk konabilir Civciv ve piliç büyütme kafesleri çeşitli boyutlarda olabilirler
İster yumurta kafesi, iste piliç kafesi olsun, kafes tavukçuluğu yapılan kümeslerde, kafeslerin yerleştirilme şekilleri bir birinden farklıdır Bunlar tek sıralı olabildikleri gibi, iki veya üç katlı da olabilirler

1 Tek sıralı kafesler: Kafeslerin tek katlı olarak yerleştirilmeleri kümes maliyetini artırır Bu nedenle tek katlı kafesler kenarları açık kümeslerin yaygın olduğu ılımana iklimler için uygundurlar Tek sıralı kafesler civciv büyütmede hemen hiç kullanılmamaktadır



2 Çift sıralı kafesler: Bunların iki tipi vardır Birincisinde kafesler üst üste gelmeyecek şekilde, yani alt katım kafesleri üsttekilerin ön hizasından ileriye doğru yerleştirilmiş olup, üstteki hayvanların gübreleri alttakine dökülmez Çift katlı kafeslerin diğer tipinde kafesler üst üste gelecek şekilde yerleştirildiğinden, üst kafesten dökülen gübreler, alt kafesin üstüne yerleştirilen tablada birikir veya bu tabla eğimli olarak yerleştirilmişse oradan gübrede çukuruna dökülür Üst üste konan kafeslerle birim kümes alanında daha fazla hayvan barındırmak mümkün olmakla beraber, gübre tablalarının sık sık temizlenmesini gerektirmesi ve üstten dökülen gübrenin alttaki yemlik ve sulukları kirletmesi gibi nedenlerle, diğer tip kadar tutulmamaktadırlar Çift sıralı kafesler civciv büyütmede kullanılacaksa, civcivler sadece bir kattaki kafeslere konur 6 – 8 haftalık olunca da bunların yarısı öbür sıranın kafeslerine aktarılırlar



3 Üç sıralı kafesler: bunlar düzenleme şekilleri de aynen iki sıralılar gibidir Yani, ya katlar üst üste gelecek şekilde veya üst katların gübreleri alttakilerin üstüne gelmeyecek şekilde yerleştirilirler


Üç sıralı kümesler birim kümes alanına en fazla hayvan konmasını sağlayan bir sistemdir Üç den fazla sıralı kafeslerde bulunmakla beraber, bunlar üçlüler kadar yaygın değildir Üçlüler, civciv büyütmede kullanılacağında, civcivlerin tümü bir sıradaki kafeslere konur, bir zaman sonra bunların 1 / 3 ‘ü üst veya alt sıranın kafeslerine aktarılır 6–8 haftada da geriye kalanların yarısı boş kafeslere konur

Nitelikleri: hangi tip kafes olursa olsun, tabanda kullanılan torun delikleri civ büyütme kafeslerinde 1,3 x 5 cm veya 2,5 x 2,5 cm; yumurta kafeslerinde 2,5 x 5 cm olmalıdır
Burada esas olan, deliklerin dışkının aşağıya düşmesine olanak sağlayacak kadar büyük olmasıdır Ayrıca civciv ve piliç kafeslerinde taban düz olduğu halde, yumurta kafeslerinde arkadan öne veya önden arkaya doğru % 165 eğimlidir Bu eğim yumurtaların toplanacakları yere yuvarlanmaların sağlar ve böylece yumurtaları almak için kafesleri açmaya gerek kalmaz Eğim normalden fazla olursa, kırık yumurta oranı da fazla olur Bundan başka, kırık yumurta sayısı tor deliklerinin büyüklüklerine bağlı olarak değişmekte olup, Delikler ne kadar büyükse, kırık yumurtalara o kadar azdır Koloni kafeslerinde esnemeyi önlemek için, tabanın alttan belli aralıklarla desteklenmesi gerekir Civciv büyütme kafeslerinde ilk iki hafta tabana kalın bir9 kağıt serilir Bunun üzerine yem serpilerek ilk yemlik olarak kullanılabileceği gibi, hayvanları da sıcak tutar Ayrıca, kümes tabanında geniş delikli tor kullanılmasına olanak verir ve civcivlere ilk günlerde hoşlandıkları sert bir zemin sağlar


Civciv kafeslerinin ön yüzünün aralıkları ayarlanabilir şekilde yapılır ve böylece aynı kafeste daha büyük hayvanların barındırılmaları sağlanır Bu aralıklar hayvanların yemliklere kolaylıkla ulaşabilecekleri fakat dışarı çıkamayacakları şekilde ayarlanırlar
Kafeslerin kapıları ya önde veya üstte olur Bunlar, içeriye hayvan koyup çıkartmaya elverişli olmalıdırlar
Günlük civciv konan kafeslerin ısıtılmaları şarttır Kullanılan en yaygın sisteme göre, kafeslerin ön veya arkalarında üstten, boydan boya bir sıcak su borusunun geçirilmesidir


Eğer kafesler sırt sırta gelecek şekilde yerleştirilmişse, aradan geçen boru iki kafesi birden ısıtır Bu boruların üzerine, ısıyı alta vermesi için karton veya mukavvadan bir reflektör yapılması yarar sağlar Borudaki sıcak su 820 C, civcivlerin 5 cm, yukarındaki ısı ise 28 – 29,50 C dolayında olmalıdır Ayrıca kümes içi sıcaklığı 15,50 C’nin altına düşmemelidir

Su ve suluklar: kafeslerde en yaygın olarak kullanılan suluklar kap veya oluklu suluklardırbununla beraber,civcivlerin en kısa zamanda su içmelerini sağlamak için ilk birkaç gün kavanoz tipi civciv suluklarının kafes içerisinde kullanılmaları gerekir Ancak, bundan sonra doğrudan doğruya oluklu suluklara geçilir Bunu sağlayabilmek için sulukların yükseklikleri hayvanların boyuna göre ayarlanabilmelidir Yumurta kafeslerinde suluklar, yemliklerin üstüne gelecek şekilde yerleştirilir ve böylece saçılan suyun, alttaki yumurtaları ıslatmaktansa, yemliğe düşmesi yeğlenir Eğer kafesler sırt sırta gelecek şekilde yerleştirilirse, suluk arada kalacağından aynı suluktan her iki kafestekiler de yararlanabilirler


Oluklu suluklarda suyun döküldüğü uç biraz yükseltilerek hafif bir su akıntısı sağlanabilir
Normal olarak,l kafeste barındırılan tavuklar, yer ve tor veya çıtalı zeminlerdekilerden daha fazla su tüketirler Bu, dışkının çok sulu olmasına yol açar, gübrenin temizlenmesini güçleştirir, kümes içi nem düzeyini artırır ve havalandırmayı nemin giderilmesi açısından yetersiz kılabilir Aşırı su tüketimi, sıcak havalarda su tüketimini fazla düşürmekten kaçınmak gerekir Eğer kap tipi otomatik suluklar kullanılıyorsa, her, kafese, içerde çok fazla hayvan yoksa birden fazla konmaması, aşırı su tüketiminin önlenmesine yardımcı olury eğer oluklu suluk kullanılıyorsa, suluk ön yüzü boydan boya geçtiği için, hayvan başına düşen suluk alanı zorunlu olarak yeterinden fazladır

Yem ve Yemlikler:


En fazla kullanılan yemlikler oluklu tip yemliklerdir Civciv ve piliçlerde de kullanılmak üzere yapılan kafeslerde yemlik yükseklikleri ayarlanabilecek şekildedir Yemliklerin genişlikleri 13 – 15 cm kadardır ve kenar ağızları yem saçımını önleyecek şekilde içe kıvrılmıştırçoğu metalik olmakla beraber, plastikten yapılanları da vardır Çoğunlukla kafeslerin önünde boydan boya uzanırlar Fakat, özellikle otomatik olarak doldurulmayanlar kafeslerin içinden geçirilerek hayvanların her iki kenarından yararlanmaları sağlanabilir Civcivlere ilk 6 – 7 haftalar da mutlaka tam yemleme uygulandığı için yemlikler hiç boş bırakılmamalıdır Eğer tabana kağıt serilmemişse, yemlikler ağzına kadar doldurulur Bundan sonra da sınırlı yemleme uygulaması yumurtacı ırklar için büyük önem taşımamakla beraber, kafeste büyütülen hayvanların daha fazla ağırlık artışı yaparak yağlanma eğilimi gösterdikleri unutulmamalı ve gerekirse fazla ağırlık artışlarını kontrol etmek için, her sıranın % 10‘u ayda bir tartılır Bu iş öğleden sonra geç vakit ve günün aynı saatlerinde yapılmalıdır

__________________