Tavuk ve Tavukçuluk

Yeryüzünde 600 000 civarında hayvan türü bulunmakta olup, bunların yaklaşık 10 000’ i kuşlara (aves) aittir Tavuklar kuşlar içerisinde, sayısal olarak, belki de en kalabalık gurubu oluştururlar Kesin bir sayı verilmemekle beraber, Dünyada yıllık tavuk üretiminin 8-9 milyardan az olmadığı bilinmektedir Zooolojik sınıflamada tavuklar “phasianidae” (sülünler) familyasının gallus cinsine dahildirler ve evcil tavuklar “gallus domesticus” olarak adlandırırlar

Tavukların evcilleştirilmesi, insanlığın göçebelikten yerleşik hayata geçtikleri ilk zamanlara kadar uzanır Bunun kesin olarak ne zaman gerçekleştiği bilinmemekle beraber koyunların evcileştirildiği ve toprağın işlenmeye başlandığı tarihlere rastladığı sanılmaktadır ki, bu da en azından MÖ 2000 yıllarına kadar gitmektedir Tavuklar eski Mısırda da bilinmekte olup, bu devirde tavukçulukta önemli ilerlemeler kaydedilmiştir Örneğin, Firavunlar zamanında fırına benzer yerlerde yapay olarak civciv çıkartılmaktaydı Çok eskiden kullanılan bu fırınların bazı benzerlerinden Mısır’da halen yaralanılmaktadır


Tavukçuluk, tavuk ve tavuk ürünlerinin üretimi ile ilgili prensip ve uygulamaları araştıran bir bilim kolu olup, ıslah, kuluçka, barındırma, yemleme, hastalıklar, tavukçuluk ürünlerinin değerlendirilmesi, korunması, pazarlaması, çiftlik yönetimi gibi çeşitli konuları içerir Tavukçuluk, hayvancılığın ana kollarından birisi olarak tarımsala faaliyetler içerisinde yer alır Bununla beraber, her düzeyde teknik eleman yetiştirilmesi konusunda eğitim sektörüyle; yem bakımından karma yem endüstrisiyle; aşı ve ilaç sağlama yönünden ilaç sanayi ile; pazarlama işlevlerinde ticaret sektörü ile; kuluçka ve ana makinalar, yemlik, suluk, ayak numarası, yumurta kartonları ve sandıkları, kafes, soğuk hava depolama ekipmanları, kesim ve işleme tesisleri, taşıma ve haberleşme araçları yönünden de endüstrinin çeşitli kolları ile yakından ilgilidir


Tavukçuluğun gerek hayvancılık, gerekse tüm tarımsal faaliyetler içerisindeki yeri gün geçtikçe artmaktadır Çünkü, çeşitli tavukçuluk ürünleri, çağımızın önemli sorunu olan yetersiz beslenme probleminin çözümünde yararlanılabilecek bol, hızlı ve ucuz olarak sağlanabilen besin kaynaklarını oluştururlar Örneğin, yumurta, protein, vitamin ve mineral maddelerce zengin, lezzetli, sindirimi kolay, tek başına olduğu kadar diğer yiyeceklerle de yenilebilen üstün bir gıda maddesidir (Çizelge 1) Aynı şekilde tavuk ve hindi etlerinin protein kapsamları sığır etinden daha yüksek buna karşın, yağ ve enerji kapsamları düşük olduğundan sağlığa uygundurlar, Ayrıca, hazırlanmaları ve pişirilmeleri daha kolay ve ekonomiktir


Bunlara ek olarak, tavukçuluk geniş arazi gerektirmemesi, kurak ve verimsiz topraklar üzerinde çalışmaya olanak sağlaması ve kısa sürede fazla verim verebilmesi, gibi üstünlüklere de sahiptir

Tavukların insanlığa yararları, yalnızca üstün beslenme değerlerinden ibaret değildir Çeşitli tavukçuluk ürünleri diğer bir çok alanlarda da değerlendirilebilmektedir Örneğin, döllenmiş yumurtalar aşıların hazırlanmasında; yenmeyen yumurtalar yem ve gübre yapımında; yumurta akı matbaacılık, fotoğrafçılık, ciltçilik, şarapçılık, şampuan yapımında, dericilik ve ciltçilikte; yumurta kabukları mineral karmaların ve gübrelerin hazırlanmasında; tüyler yem ve gübre sanayiinde, top fırçaları, kadın şapkaları ve yatak – yorgan yapımında, yalıtım maddeleri üretiminde; tavuk gübresi çeşitli hayvanlarla mink yemlerinde; endokrin bezleri bazı biyolojik ürünlerin yapımında kullanılır Bunlara ek olarak tavuklar ve civcivler besin madde eksikliklerine karşı çok hassas olduklarından ve besin madde gereksinimleri insanlara çok benzediğinden, özellikle vitamin, mineral ve amino asitlere ilişkin yeni bilgilerin elde edilmesinde deneme hayvanı olarak çok kullanılmışlardır Tavukların belirli bir zaman süresi içerisinde kuluçka yoluyla diğer laboratuar hayvanlarından daha çok yavru verilmesi, denemelerde fazla tekerrüre olanak sağladığı ve böylece hassasiyeti arttırdığından, deneme hayvanı olarak tercih edilmelerinde büyük etken olmuştur


B) YUMURTA TAVUKÇULUĞU


Tamamen piyasaya dönük yumurta üretimini amaçlayan tavukçuluk türüne yumurta tavukçuluğu denir Bunun için başta Leghorn ve Mini – Leghorn benzere hafif ırk, soy ve hatlar olmak üzere New Hampshire, Plymouth Rock, Rhode Island Red ve bunların çeşitli melezlerinden oluşan orta boy yumurtacı ırk, soy ve hatlar da kullanılmaktadır Günümüzde en yaygın olarak kullanılan hafif ırklar çoğunlukla Beyaz Leghorn’ların çeşitli melezlerinden oluşmakta olup, bunların ergin canlı ağırlıkları 1,8 – 2,0 kg arasında değişir ve beyaz yumurta yumurtlarlar Orta boy yumurtacı hatlar ise, genellikle kahverengi yumurta üretirler

Modern bir yumurta tavukçuluğunun başarılı sayılabilmesi için aşağıdaki verim düzeylerine ulaşılmış olması gerekir:


1Tavuk başına yıllık yumurta üretimi en az 240 olmalıdır
2Bir düzine yumurta için yenen yem miktarı 2 kg,’ı çok geçmemelidir
3Yumurtlama döneminde aylık ölüm oranı en çok % 1 – 1,25 olmalıdır (Modern işletmelerde tüm dönem için ölüm oranı % 10’u pek geçmez)
4Büyük yumurta oranı % 70 – 75 ‘ den fazla olmalı, çok küçük veya satışa uygun olmayanların % 5 veya daha az olmalıdır
5Kırık yumurtaların oranı % 2’yi aşmamalıdır


Bu hedeflere ulaşabilmek için:


1 Eldeki sürü yeteri büyüklükte olmalıdır Sürü büyüklüğü ne kadar artarsa, kazanç da o kadar artar Karlı bir yumurta tavukçuluğu için en küçük sürü büyüklüğü 1500’dir
2 Kullanılan tavuklar yüksek verimli olmalıdır Karlılık için yüksek verim esastır Yem masrafları, üretim masraflarının büyük çoğunluğunu oluşturur Yaşama payı yem ihtiyaçları düşük ve yüksek verimli hayvanlarda aynı olduğu halde, bir düzeni veya 1 kg yumurta için tüketilen yem miktarı, yüksek verimli tavuklarda çok düşüktür
3 İş gücünün en elverişli şekilde değerlendirilmesini sağlayacak etkin önlemler alınmalıdır
4 Besin maddelerince iyi dengelenmiş kaliteli karma yemler kullanılmalıdır
5Kümeslerin temiz, nemsiz ve normal sıcaklıkta olmaları sağlanmalıdır
6Kaliteli yumurtalar üretilmeli ve yüksek kaliteli yumurtalara fazla fiyat verecek pazarlar aranmalıdır
7Tavuklar 19 aylık olduktan sonra verim dışı bırakılmalıdır


KÜMESLERİN PİLİÇLER İÇİN HAZIRLANMASI


Eğer, piliçler büyütüldükleri kümeste yumurtlamaya alınacaklarsa, yani, kümese dışardan piliç getirilmeyecekse, her hangi bir temizlik yapmaya ve altlığı değiştirmeye gerek yoktur Buna karşılık, büyüyen ve cinsi olgunluğa erişen piliçler başka kümeslere aktarılacak ve yumurtlama dönemlerini orada geçireceklerse, piliçler gelmeden, kümes ve ekipmanların daha önce ayrıntılı olarak açıklandığı şekilde tepeden tırnağa temizlenmeleri, yıkanmaları ve dezenfekte edilmeleri gerekir Bu kümesler ayrıca piliçler gelene kadar en aza bir hafta süre ile boş bırakılmalıdır


Temizlenip dezenfekte edilen kümeslere yeni altlık serilmelidir Atlık, sağlaması kolay ve ucuz, temiz, kuru ve küflenmemiş olmalıdır Yazın 7,5 kışın 10 cm kalıklıkta altlık serilir
Folluklar takılarak içlerine temiz yataklık serilir Follukların piliçler gelmeden önce yerleştirilmeleri, onlara yumurtlamaya başlamadan önce alışmak için gerekli zamanı sağlar ve böylece yere yumurtlama oranını düşürür; kırık ve kirli yumurta sayısını azaltır
Başta yemlik ve suluklar olmak üzere, tüm ekipman elden geçirilerek gerekli onarımlar yapılır Otomatik suluk ve yemliklerin uygun bir şekilde çalışıp çalışmadığı, sulukların su düzeyini ayarlayan muslukların bozuk olup olmadığı kontrol edilir


SÜRÜ YÖNETİMİ


Her ne kadar geniş kümesler, son zamanlarda dar kümeslere görü büyük bir hızla yayılmakta ise de, fazla büyük sürülerin bazı eksiklikleri vardır Bu nedenle, kümesler bölmeler halinde yapılamı ve her bölmeye en fazla 1000 tavuk konulmalıdır
Koksidiyoza karşı bağışıklıklar, genellikle büyüme döneminde kazanıldığı için, yumurtlama dönemi özel bir koruma programı içermez Fakat, yine de altlığın sürekli olarak gözlenerek, nem durumunun kontrol altında tutulması gerekir Çünkü, tavukların rahat edebilmeleri için altlık nemi fazla olmamalıdır Aynı şekilde, altlık tozlu da olmamalıdır Zira, toz, hem tavukların nefes almaların güçleştirir, hem de newcastle (ND) enfeksiyöz bronşit (infectious bronchitis) tavuk çiçeği (fowl pox) gibi bazı solunum hastalıkları ile Marek hastalığının mikroplarını üzerinde taşıyarak, vücuda alınmalarını kolaylaştırır


Eğer kırık yumurta sayasının az olması, yumurta iç kalitesinin sıcaktan zarar görmemesi ve yumurtaların temiz kalmaları isteniyorsa, folluklardan onları sık toplamak gerekir Yumurtalar yazın en az dört kez toplanmalıdır Bu sayı soğuk havalarda üçe inebilir Folluklar, gece içindeki yumurtalar alınarak, mutlaka kapatılmalı, sabah tavuklar yumurtlamaya başlamadan tekrar açılmalıdır Follukların gece kapatılması altlığın ve yumurtaların kirlenmesini, tavukların gurk olmasını önler Yumurta toplama için en uygunu viyol kullanmaktır Sepet ve kova kullanılıyorsa, bunların plastik olması veya örneğin sepet tellerinin plastikle kaplı olması gerekir Toplama, yıkama ve sınıflandırma sırasında meydana gelen kırık yumurtaların oranı zaman zaman % 5’e ulaşabilmektedir
Kırık yumurta sayısının fazla olmasının folluklara yumurtlamama dışında en başta gelen nedeni, yumurta kabuk kalitesinin düşük olmasıdır Bunu çeşitli faktörler etkilemekte olup, başlıcaları şunlardır:


1 Kalıtım: Bazı hatların yumurta kabuk kalınlığı diğerlerinden üstündür Ancak genel bir kural olarak ıslah yoluyla yumurta verimi arttırıldıkça kabuk kalitesinde düşme eğilimi görülmektedir

2 Yumurtlama sırası: Peş peşe yumurtlanan yumurtalardan ilk yumurtlananların kabuk kalınları, sonra yumurtlananlardan daha iyidir Yüksek verimli tavuklarda peş peşe yumurtlanan yumurtaların sayısı fazla olduğundan, bu durum kabuğun incelmesine yol açar

3 Yumurtlama dönemi: Verim döneminin ileri safhalarında ve özellikle 12 aylık yumurtlamadan sonra elde edilen yumurtalarda kabuk kalınlığı azalmaktadır Et tipi damızlıklarda bu süre daha kısa olup, ancak 8 – 9 aydır



4 Sıcaklık: Çevre sıcaklığı arttıkça kabuk kalınlığı da azalır Bu nedenle, yumurtlama döneminin sonlarına rastlayan sıcakların kabuk kalınlığı üzerindeki etkileri çok şiddetli olur


5 Hastalıklar: Enfeksiyöz bronşit ve new castle gibi bazı hastalıklar, kabuk kalınlığını olumsuz yönde etkilerler

Kırık yumurta oranını azaltmak için önce kırık ve çatlak yüzdesi saptanır ve ona göre program yürürlüğe konur Alınabilecek önlemler arasında şunlar sayılabilir:

1Kırık yumurta oranı yüksek hatlar seçilmemeli
2Tavukların yere yumurtlamaları önlenerek folluklara yumurtlamaları sağlanmalı
3Toplama, taşıma, yıkama gibi işlemlerde çok dikkatli davranılmalı
4Kümeste çalışan personel bu konuda eğitilmeli
5Kafes tavukçuluğu yapılıyorsa, kafeslere konan hayvan sayısı azaltılmalı
6Yumurtalar daha sık toplanmalı
7Toplama için sepet veya kova yerine viyoller kullanılmalı
8Eğer kalite düşüklüğünün yemden kaynaklandığı düşünülüyorsa, rasyonun içeriği değiştirilmeli
9Stresler en aza indirilmelidir Zira, stres durum çoğunlukla kabuk kalitesini düşürür
10Kannibalizm önlenmelidir Çünkü kannibalizm hayvanların yumurtladıkları yumurtaları gagalayarak kırmalarına ve yumurta yeme alışkanlığı kazanlarına yol açabilir Bu durumda ilk önce ışık yoğunluğunun fazla olmamasına dikkat edilmelidir
11Hayvanların dövüşmeleri önlenmelidir Dövüşürken zıplayan tavuklar, ister kafeste ister yerde olsun, yumurtaların kırılmalarına neden olurlar
Yere yumurtlanan yumurtalar kirlik oldukları, çoğu kırıldığı ve toplanmaları zor olduğundan, bunların sayılarının en düşük düzeyde tutulması, bunun için de yumurtlamanın başlamasıyla birlikte tavukların folluklara alıştırılmaları gerekir Bu zamanda yapılmazsa ve tavuklar yere yumurtlamaya alışırlarsa, onları folluklara döndürmek güçleşir Tavukların folluklara alıştırılmalarına yardımcı olacak bazı önlemler şunlardır:


1 Kümesin köşeleri kapatılmalıdır Çünkü yere yumurtlama en çok köşelerde olmaktadır
2 Yeterli sayıda follok konmalıdır Aksi taktirde folluklarda yer bulamayan tavuklar yere yumurtlar
3 Folluklar, kümesin daha loş olan yerlerine yerleştirilmelidir
4 Çıta zemin üzerine konan folluklar fazla yüksek olmamalıdır
5 Follukların içi karartılmalıdır Bunun için folluğun ön ve arka deliklerinin üst kısımları kapatılır Ancak bu şekilde kapatma folluğun iç ısısını arttıracağından, sıcak havalarda dikkatli olmak gerekir
6Yumurtlama başlamadan bir hafta önce folluklar açılarak hayvanların alışmaları sağlanmalıdır

7Folluk içerisinde yeterli miktarda temiz altlık bulundurulmalıdır
8Yumurtaların yuvarlanarak alttan toplanmalarına uygun follukların tabanları tor olduğundan tavuklar baştan bunları reddedebilir Kaba saman veya buna benzer bir altlık serilerek bunun önüne geçilebilir

Tavukçuluğu gelişmiş ülkelerde kirli yumurtalar, temizlenip yıkanmadan piyasaya sürülmezler Yumurtaların yıkanlarını kolaylaştırmak için, toplanıp viyollere yerleştirildikten hemen sonra üzerlerine bir miktar ince makine yağı püskürtülür veya süngerle sürülür Yumurtalar ince zımpara kağıdı, ser keçe – kumaş gibi malzemelerle kuru olarak temizlemek de mümkün olmakla beraber, bu iş hem zor, hem de kırık yumurta oranını arttırdığı için pek yaygın değildir

__________________