Cevap : Akarsular

Akarsu, belirli bir yatak içinde sürekli veya en az bir mevsim boyunca akan sudur Akarsuyun doğduğu yere kaynak, döküldüğü yere ağız denir


AKARSU HAVZASI

Bir akarsuyun sularını topladığı ve boşalttığı bölgeye denir Havzası en geniş olan akarsu Amazon’dur Türkiye akarsularının havzası genelde dardır Sebebi; yer şekillerinin engebeli olmasıdır


AÇIK HAVZA

Sularını denizlere kadar ulaştırabilen akarsu havzalarıdır Türkiye’deki başlıca büyük akarsular buna örnektir


KAPALI HAVZA

Sularını denizlere kadar ulaştıramayıp kuruyan veya göle dökülüp kalan akarsulardır
Kapalı havzaların oluşmasında; yer şekillerinin oluşumu ve iklim etkilidir
Kapalı havzalar, genellikle iç kesimlerde ve kurak iklim bölgelerinde görülür Açık havzalar ise kıyı kesimlerde ve nemli iklim bölgelerinde görülür
Türkiye’deki başlıca kapalı havzalar; Van gölü, Tuz gölü, Göller yöresi, Konya ovası, Eber kapalı havzası gibidir
Aras ve Kura akarsularımız döküldükleri Hazar Denizi’nde (Dünyanın en büyük gölü) kapalı havza oluştururlar



SU BÖLÜMÜ ÇİZGİSİ

Bir akarsuyu komşu akarsu havzasından ayıran sınıra su bölümü çizgisi denir
Su bölümü çizgisi genellikle dağların en yüksek kesiminden geçer Su bölümü çizgisi, kalkerli arazilerde,kurak bölgelerde ve bataklık alanlarda belirsizdir İki ülke arasındaki doğal sınır dağlar ise orada sınır çizgisi su bölümü çizgisinden geçer Örnek: Türkiye-İran sınırı


TALVEG ÇİZGİSİ

Bir akarsu yatağının en derin noktalarını birleştiren çizgiye denir Burası aynı zamanda akarsuyun en hızlı akan kesimidirTürkiye-Yunanistan sınırını Meriç nehri çizmektedir Burada da sınır çizgisi talveg çizgisini takip eder


AKARSULARDA AKIM (DEBİ)

Akım, akarsu yatağının herhangi bir kesitinden 1 snde geçen su miktarıdır m ³/sn olarak ifade edilir Akımı en yüksek olan akarsu Amazon dur Türkiye’de ise Fırat tır

Akımda Etkili Olan Faktörler
Havzaya düşen yağış miktarı,
Yağış türü (kar veya yağmur)
Havzanın genişliği,
Araziyi oluşturan taş ve tabakaların geçirimliliği,
Sıcaklık : Sıcaklığın arttığı dönemlerde buharlaşma artacağından dolayı o dönemde akım düşmesi olur Ayrıca kış sıcaklıklarının çok düşük olduğu yerlerde yağışlar kar şeklinde düşer Bunlar kışın erimediği için akarsu bu dönemde beslenemez Dolayısıyla akım düşmesi görülür
Akarsu yatağı çevresindeki bitki örtüsü
Havzadaki dağların kar ve buzları,
Yer altı suları ve kaynakları,
Beşeri faktörler: Akarsulardan sulama amacıyla yararlanılması





AKARSU REJİMİ

Akarsuyun akımında yıl boyunca meydana gelen değişikliğe akarsu rejimi denir

Akarsu Rejiminde Etkili Faktörler

Yağış rejimi (en fazla etkili olan faktördür): Yağış rejimi ile akarsu rejimi benzerlik gösteriyorsa, akarsuyun beslenmesinde daha çok yağmur suları etkili olmuştur
Yağış türü ( Kar veya yağmur): Akarsuda akım yükselmeleri daha çok sıcaklığın arttığı dönemde gerçekleşiyorsa, kar erimeleri etkilidir

Sıcaklık şartları

Havzanın genişliği: Aynı iklim bölgesinde geniş olması sadece akımı etkiler Farklı iklim bölgelerinde geniş ise rejim daha düzenli olur
Akarsu yatak eğimi: Eğimin fazla olması rejimin düzensizliğine yol açar


REJİMLERİNE GÖRE AKARSULAR
Düzenli Rejimli Akarsular

Yıl boyunca akım değişikliğinin az olduğu akarsulardır Örnek: Ekvatoral ve Ilıman Okyanus iklimlerindeki akarsular Bu akarsular yıl boyunca enerji üretmeye, ulaşıma, sulama ve içme suyu elde etmeye elverişlidir

Düzensiz Rejimli Akarsular

Yıl boyunca akım değişikliğinin fazla olduğu akarsulardır Yağış rejimi düzensiz olan iklimlerde görülür Türkiye akarsuları genelde bu şekildedir

Karma Rejimli Akarsular

Sularını farklı iklim bölgelerinden toplayan akarsulardır Bu akarsularda yıl içinde birden fazla akım yükselmesi olabilir Yurdumuzun büyük akarsuları genelde karma rejimlidir Çünkü kısa mesafede iklim değişmeleri görülür Başlıcaları Fırat,Dicle, Sakarya, Kızılırmak, Yeşilırmak, Seyhan ve Ceyhan’dır


Sel Rejimli Akarsular


Çok kısa bir süre içinde birdenbire kabararak coşkun bir şekilde akan, sonra kuruyacak duruma gelen akarsulara “sel rejimli akarsular” denir Bu tür akarsular karasal iklimlerde yaygındır Örnek: İç Anadolu Bölgesi akarsularında olduğu gibi

Kaynak Sularıyla Beslenen Akarsular

Gür kaynaklarla beslenen ve seviyelerinde çok az değişikliğin olduğu akarsular da vardır Örnek: Manavgat Çayı gür karstik kaynaklarla beslendiği için Akdeniz’deki diğer akarsulara göre daha düzenli akıma sahiptir Ayrıca Düden Suyu ve Köprü Çayı da kaynaklarla beslenen akarsulara örnektir

__________________