Cannae Muharebesi

Hannibal'in İtalya Seferi Tarih MÖ 2 Ağustos 216 Bölge Cannae Sonuç Kartaca zaferi Taraflar Roma Cumhuriyeti • Kartaca Kumandanlar Gaius Terentius Varro Hannibal Güçler 86400
Cannae Muharebesi •80000 piyade
•6400 süvari
54000
•46000 piyade
•8000 süvari
Kayıplar Bilinmiyor 5000 civarı

Trebia Trasimene Gölü ve Cannae muharebeleri (USMA (United States Military Academy) Tarih Bölümü tarafından sağlanmıştır)

Cannae Muharebesi Kartaca ile Roma arasında yapılan II Pön Savaşı’nın başlıca üç çatışmasından biridir Bu muharebe 2 Ağustos MÖ 216 tarihinde güneydoğu İtalya’nın Cannae kasabası yakınlarında gerçekleşmiştir Muharebe sonunda konsül Lucius Aemilius Paullus ve Gaius Terentius Varro komutasındaki Roma ordusu Hannibal komutasındaki Kartaca ordusu tarafından imha edilmiş ve başta Capua olmak üzere birkaç şehir devletinin Roma ile bağları kopmuştur

Öncesi

Daha önceki Trebia ve Trasimene yenilgilerinin acısını çıkartmak isteyen Roma Kartaca ordusunun Güney İtalya yönündeki ilerleyişini Cannae’de karşılamak amacıyla harekete geçmiştir Roma ve müttefiklerinin oluşturduğu yaklaşık 87 bin kişilik bir ordu sağ kanadını Adriyatik denizine dökülen Ofanto ırmağına dayayarak düzen almıştır Roma ordusu süvari birliklerini kanatlara alarak ağır piyadelerini merkeze yığacak biçimde yerleşmiştir

Roma ordusunun bu pozisyonu Hannibal’in kanatlardan kuşatma taktiğini uygulaması için büyük bir fırsat yaratmıştır Hannibal en zayıf piyade birliklerini merkeze süvarisini ise kanatlara yerleştirmiştir Roma ordusunun merkezden saldırısında bu merkez kuvvetler kısa sürede çökmüş Roma ordusu hızla merkezde oluşan boşluğa yığılmıştır

Trebbia ve Trasimene yenilgilerinin ardından Roma Senatosu Fabius Maksimus’u İtalya topraklarındaki Kartaca askerî varlığını sona erdirmek üzere diktatör olarak atamıştı Fabius Maksimus Roma ordusunda yeni düzenlemelere geçtiği gibi Roma’nın Hannibal karşısındaki konseptini de (askeri literatürde konsept bir karar merciinin mücadelenin sürdürülüş biçimine ilişkin tüm düşünce ve tasarılarını kapsayan bir kavramdır) tümden değiştirmiştir

Fabius Maksimus’un uyguladığı strateji bugün Fabian Strateji olarak bilinen ve tarihte pek çok olayda izlenen ya da izlenmeye çalışılan bir stratejidir Bu strateji kabaca yıpratma savaşı ya da oyalama savaşı olarak da bilinir Fabius Maksimus sürekli olarak bir meydan savaşından kaçınmış çeşitli vur-kaç taktikleriyle erzak tedariki için hareket halindeki ikmal birliklerine

yayılmış kuvvetlerine saldırarak Hannibal’i yıpratmaya çalışmıştır Hannibal ordusundaki süvari birliklerini etkisiz hale getirebilmek için dağlık bölgelerde harekâtı tercih etmiş Hannibal kuvvetlerine sürekli saldırılar düzenlemiştir Ne var ki yıpratma savaşı uzun sürede sonuç alınabilecek bir stratejidir ve bu yüzden de iki yanı keskin bir kılıçtır Fabius Maksimus’un bu tutumu

Roma’da kısa bir süre sonra sorgulanmaya eleştirilmeye başlanmıştır Roma senatosu ve halkı onun izlediği bu stratejinin İtalya kent ve köylerinin Hannibal tarafından yağmalanmasını önleyemediğinden yakınmaya başlamışlardır Daha da kötüsü Roma askerî gücünün Hannibal ordusunu İtalya topraklarında yenilgiye uğratamamasının Roma’nın müttefiklerinin güvenini sarsacağını ve desteklerini çekerek Hannibal tarafına geçecekleri endişesinin yaygınlaşmasıydı

Sonuç olarak Roma Senatosu Fabius Maksimus’un görev süresi dolunca onu yeniden göreve getirmedi İÖ 216 yılında Caius Terentius Varro ve Lucius Aemilius Paullus Konsül seçildiler

İÖ 216 yılının baharında Hannibal inisiyatifi tümüyle ele geçirmişti ve Cannae dolaylarında çok miktarda erzağa el koymuştu Hannibal’in bu manevrası Roma Senatosunda genel bir hezeyana yol açmıştır Kriz katlanılmazlığı sadece Kartaca ordusunun Roma topraklarından bir bölümü istila etmesi değil aynı zamanda bu bölgenin sağladığı çok önemli kaynakların da Roma elinden çıkmasından kaynaklanmaktadır Roma bu duruma seyirci kalamazdı Roma ordusunun Cannae’ye ilerleyerek Kartaca ordusuyla çatışmasına karar verilmiştir

Roma siyasi geleneklerine göre savaş sırasında her iki Konsül de ordunun kendi sorumlulukları altındaki bölümlerine komuta edeceklerdir ama savaşa kadar tüm orduya dönüşümlü olarak birinin komuta etmesi gerekmektedir
Cannae yönündeki yürüyüş sırasında bir Kartaca birliği Roma ordusuna saldırısını Varro’nun başarılı bir şekilde geri püskürtmesi Roma ordusunda belirgin bir güven duygusu oluşturmuştur

Varro’ya göre daha soğukkanlı ve ihtiyatlı bir komutan olan Paullus Varro’nun tersine Kartaca ordusuyla Roma ordusunun sayı üstünlüğüne karşın açık arazide çatışmanın tehlikeli olacağına inanmaktadır Paullus’un bu düşüncesi Kartaca ordusunun süvari unsurları yönünden sayı ve hareketlilik yönünden avantajlarına dayanmaktadır
Bu düşüncesine karşın son başarının Roma üzerindeki etkisi yüzünden Paullus kaçınık bir tutuma girememiş nehir kıyısında orduya kamp kurdurmuştur

Roma ordusunun komutasına ertesi gün Varro’nun geçeceğini haber alan Hannibal rakibinin kişilik yapısını bilmektedir Onun bu atılganlığından yararlanmak için süvari birliklerinden bir müfrezeyi nehirle Roma ordusu kampı arasına baskınlar düzenlemekle görevlendirir Ertesi gün komutayı alan Varro kampın su gereksiniminin tehdit altında olmasını kabullenemeyecek ve orduyu Hannibal üzerine harekete kaldıracaktır

Kuvvetler

Roma ordusu 70000 Roma piyadesi ve 2400 Roma süvarisiyle müttefiklerin göndermiş olduğu 4000 süvari 2600 hafif ve 7400 ağır piyade olmak üzere yaklaşık 86400 kişilik bir kuvvettir Kartaca ordusu ise 40000 ağır piyade 6000 hafif piyade ve 8000 süvariden oluşmaktadır

Taktik Pozisyonlar

Dönemin geleneksel meydan savaşlarında orduların pozisyon alışları piyadenin merkezde süvarilerin ise kanatlarda yer alması sistemine dayanmaktadır Roma ordusu da bu geleneksel pozisyon alışı benimsemiş ancak piyade hatlarını alışılmışın üstünde bir derinlikte düzenlemiştir Varro’nun amacı bu derinliğin sayesinde Kartaca ordusunun merkez bölümünü kısa sürede dağıtmaktır Trebia Savaşı’nda Roma piyadesinin Kartaca kuvvetlerinin merkezini yarışının daha geniş ölçekli bir uyarlamasını planlamaktadır Birliklerini daha sıkışık düzende yerleştirerek daha sık saflar oluşturmuştur

Varro Kartaca ordusu ile nehri konumunun kendisine avantaj sağladığını düşünmektedir Ona göre Kartacalıların gerisinde rahatlıkla manevra yapabilecekleri bir alan yoktur Roma ordusu yeterince güçlü yüklendiğinde nehire kadar sürüp sıkıştırabilecek böylece Kartaca ordusunda panik çıkabilecektir

Varro Hannibal’in önceki iki zaferinin de hile ve aldatmaya dayandığını düşünmektedir Oysa Cannae’deki savaş alanı bütünüyle düz bir alandır birliklerin gizlenebileceği tuzak kurulabilecek engebeler yoktur

Tipik bir eski Roma Cumhuriyeti savaş formasyonu: hastatiler öndeprincipeler ortada triariiler arkada (Rome:Total War bilgisayar oyunundan temsili görüntü)

Hannibal’in savaş düzeni ise yine geleneksel düzenleniştir Fakat Hannibal elindeki savaşçı unsurların savaş gücü ve yeteneği yönünden ayrım yaparak bir yerleşim seçmiştir Savaşta daha disiplinsiz daha gevşek davranacağını bildiği İspanyol ve Kelt savaşçıları tam merkeze yerleştirmiş Kartaca piyadelerini de onların her iki yanına ve gerisine yerleştirmişti Süvariler ise iki kanattadır

Hannibal sol kanadının nehre dayanıyor olmasından endişe duymamaktadır Tersine nehir onun sol kanat açığını bir bakıma örtmektedir Öte yandan Hannibal’e göre Roma ordusunun Cannae’ya hakim bir tepenin önünde ve sağ kanatlarını nehre dayalı olarak tertiplenişleri onlar açısından sıkışık bir durum yaratmaktadır çekilme yapabilecekleri sadece sol kanatları yönü bulunmaktadır

Hannibal’in seçtiği düzenlenişin iki avantajı daha vardır Yüzünü doğuya dönük olarak dizilmiş olan Roma ordusu sabah güneşinin gözkamaştırıcı etkisini karşısına almıştır ve güney doğudan esen rüzgar savaş alanından kalkan tozu Roma ordusu üzerine sürecekdir

Savaş

İki ordu birbirine doğru ilerlerken Hanibal merkezindeki İspanyol ve Kelt savaşçıları yavaşça ileri sürmüştür Böylece hataları dış bükey bir şekil almıştır İlerleyen Roma piyadesi ise ister istemez bu çıkıntının iki yanında kıvrılmış ve böylece iç bükey bir durum almıştır İspanyol ve Kelt savaşçılar ağır baskı altında gerilemeye başladığında Roma piyadesi de giderek daha sıkışık bir durum alarak ilerlemiştir Karşılarından esen rüzgarın getirdiği toz bulutlarının bunda etkisi olmuştur Romalıların görüş alanı iyice daralmıştır
Başlangıç pozisyonları ve ilk çatışmalar

Roma ordusunun kuşatılması

Bu sırada kanatlarda süvari birlikleri arasındaki çatışmalar da başlamıştı Kartaca sağ kanadında sert çatışmalar olurken sol kanattaki İspanyol ve Kelt süvariler Roma süvarisinin kanatlarını yararak onları kuşatmış ve kısa sürede saf dışı bırakmıştır Bu süvari geniş bir yay çizerek diğer kanada akmış diğer kanattaki Roma süvarisine saldırmıştır Bunun üzerine bu kanattaki Roma süvarisi dağılmıştır Roma ordusunun süvari unsurlarının böylece saf dışı bırakılmasının ardından Kartaca süvarisi bu kez merkezde yığılmış olan piyadeye saldırmıştır Bu arada Kartaca piyadesinin kanatlardaki birlikleri açılan boşluktan ileri hareket ederek Roma ordusunun kanatlarını sarmıştır Roma piyadesi açısından tam bir kuşatma durumu böylece ortaya çıkmıştır

Savaşın bundan sonraki olayları silahlarını kullanamayacak kadar bir araya yığılan Roma piyadesinin sistemli olarak kılıçtan geçirilmesi olmuştur

Kayıplar

Yunan tarihçi Polybius (MÖ 203-120) Roma ordusunun piyade olarak 70000 kayıp 10000 tutsak verdiğini muhtemelen 3000 piyadenin sağ olarak kurtulabildiğini yazmaktadır Polybius’a göre Roma ordusunun süvari kaybı ise 6000 kadardır Sadece 370 süvari kurtulabilmiştir
Romalı tarihçi Titus Livius (MÖ 59 – MS 17) ise Roma ordusu kayıplarını 45500 piyade ve 2700 süvari olarak verir Tutsakların sayısı ise 3000 piyade 1500 süvaridir Livius Kartaca kayıplarının ise 8000 olduğunu yazmaktadır

Sonuçları

Cannae Muharebesi yenilgisi Roma açısından tam bir yıkım olmuştur Trebia ve Trasimene Gölü Muharebelerinin kayıpları da eklenince Roma’nın savaşta kullanılabilir insan kaynaklarının neredeyse yüzde yirmisi erimişti Daha önemlisi bu yenilgi üzerine askeri ve siyasi baskıyla Roma “müttefiki” durumundaki Yunan siteleri taraf değiştirdiler Sicilya’daki ve Güney İtalya’daki Yunan siteleri Roma’yla köprüleri attılar Makedonya kralı 5 Philip Hannibal’a destek sözü vermiştir Böylece Cannae yenilgisi Birinci

Makedonya Savaşı’na giden sürecin ilk adımına yol açmıştı Sarakuze sitesine bir kral atayan Hannibal bu adada bir politik üstünlük elde etmiştir
Hannibal’in süvari komutanı Maharbal doğrudan Roma üzerine saldırmak görüşündedir Ancak Hannibal elinde etkili kuşatma silahı olmaması nedeniyle Roma’yı kuşatmanın kısa dönemde bir başarı getirmeyeceği görüşündedir Bu durumda Roma’nın eski müttefiklerinin desteğini yeniden kazanması olasıdır Gerçekte Hannibal’in stratejisi Roma ordularını İtalya’da yenilgiye uğratarak onu politik ve askeri bakımdan yalıtmak yalnız bırakmaktır

__________________