Cevap : Hava

—Havc ve Coğ Hava hattı, bir hava taşımacılık işletmesinin düzenli olarak çalıştığı yol |i Hava taşımacılığı, hava taşıtlarıyla, özellikle uçaklarla yapılan yolcu, yük ve posta taşımacılığı (Bk ansikl böl) t

— Hidr pnöm Sıkıştırılmış hava, genişlerken kullanmak amacıyla basıncını artırmak için sıkıştırılarak hacmi küçültülen hava (Bk ansikl böl)

—Huk Hava hukuku, hava sahasına, hava ulaşım ve taşımacılığına ilişkin hukuk kuralları bütünü

|| Hava parası, işyeri ya da konut olarak kiraya verilen taşınmazlarda, kiracının belirlenmiş olan kiradan ayrı olarak, taşınmazın sahibine ya da eski kiracısına verdiği para (18 mayıs 1955 tarih ve 6570 sayılı Gayrimenkul kiraları hakkında k'nun 16 maddesi, hava parası olarak ya da her ne ad ve biçimde olursa olsun kira bedelinden fazla para alınmasını yasaklamıştır Bu madde hükmüne aykırı hareket edenlere altı aydan bir yıla kadar hapis ve üç yıllık kira bedeli tutarınca ağır para cezası verilir)

—Isıbil Hava deliği, bir küllüğün kapısında bulunan ve ocak ızgarası altındaki havanın debisini değiştirmeye yarayan ayarlanabilir açıklık


—Isıt havld Hava giderici, bir ısıtma devresinin havasını gidermeye yarayan aygıt

—Isıt havld ve Meteorol Nemli hava, genellikle fizikte göz önüne alınan ve su buharı içermeyen kuru hava'nın tersine azot, oksijen, soy gazlar ve su buharından oluşan gerçek hava (Nemli havanın termodinamik evrimi meteorolojide ve hava koşullandırmasında temel bir işlev görür)

—Kim Havasını alma, bir sıvı ya da çamurlu bir karışımın İçerdiği havayı giderme

|| Havasını almak, bir yerde, ya da bir maddede bulunan hava ya da diğer gazları uzaklaştırmak

—Koregr Havada, hareketin yerden yükselerek havada yapıldığını belirtir (Karşt ani YERDE)

—Mad oc Hava direnci, bir kanaldan, galeriden vb geçen hava akımına karşıt yöndeki direnç (Galerilerde ve kuyularda, hava direnci yapının eşdeğer çapının beşinci kuvvetinin tersiyle orantılı bir değişim gösterir)

|| Hava köprüsü, hava çıkış ga-lerisiyle kavşakta her tür bağlantıyı önlemek için belli ölçüde saptırılmış hava giriş galerisi (ya da tersi)

—Mak san Hava boşaltma çanı, bir pompa gövdesine havayı boşaltmak için yerleştirilen hunill küçük musluk

—Metalürj Havada sertleşen alaşım, havada soğutularak su verilen alaşım

—Meteorol Hava durumu, belirli bir yerde ve belirli bir anda atmosferin durumu (sıcaklık, nem, rüzgâr) [Bk ansikl böl]

|| Hava tahmini -

—Ormanc Hava kurusu odun, ılıman iklimlerde, yeterli süre açıkta kalarak kuruyan odun (Nem oranı % 15 dolayında olur)

—Ota Hava saati, lastiklerin şişme basıncını ölçmeye yarayan denetim aygıtı

—Patol Hava tutması, bir uçuş sırasında uçağın karmaşık yalpa, sallantı, titreşim, hafif ani düşüş hareketleri yüzünden bazı kişilerde görülen bozuklukların tümü

—Postc Hava mektubu, tek yapraklı ve kenarları yapıştırılarak katlanınca zarf biçimi alan pratik posta gönderisi

—Res Havadan perspektif, eşyaların göreceli uzaklığını veren, ilk planlardan son planlara doğru tonların giderek zayıflaması

—Seram Hava kabarcığı, seramik hamuru içinde kalan havanın, sırlı pişim sırasında eşyanın yüzeyde oluşturduğu kabarcıklar

—Sil Havadan havaya roket ya da güdümlü mermi, bir hava taşıtından fırlatılan uçaksavar roketi ya da güdümlü mermisi

|| Havadan karaya güdümlü mermi, bir hava taşıtından belli bir kara hedefine atılan güdümlü taktik roket

—Bir hava taşıtından bir kara ya da deniz hedefine atılan taktik ya da stratejik güdümlü füze

—Soğut san Hava ayırıcı, buhar sıkıştır-malı bir soğutma devresinde, yoğuşturu-lamayan gazları, özellikle havayı boşaltmaya yarayan organ (Eşanl GAZ GİDERİCİ)

—Spor Hava atışı

— HAKEM' ATIŞI

—Ted Hava boşaltma, doğal ya da patolojik bir boşlukta bulunan anormal gazları dışarı atma (en başta pnömotoraksın boşaltılması)

|| Hava değişimi tedavisi, sağlığı koruma ya da düzeltme amacıyla çeşitli iklim niteliklerinin kullanılması

|| Sıcak hava tedavisi, tedavi amacıyla sıcak havanın kullanılması (Eşanl AEROTERMO-TERAPİ)


—Teknol Hava deliği, bir tuğla fırınında dış havanın geçmesi İçin açılmış delik

|| Hava pompası, ya sabit bir merkezde elektrikle ya da eskiden olduğu gibi otomobil motoruyla çalıştırılan ve lastikleri şişirmeye yarayan taşınabilir küçük pompa

— Şişirme yatak ve yastıkları şişirmeye yarayan, elle ya da ayakla çalıştırılan küçük pompa

—Telekom Hava devresi ya da hava hattı, genellikle direklerin, kimi kez yapıların ya da yapılara tespit edilmiş kolların taşıdığı, çıplak telden ya da yalıtılmış kablodan oluşan telekomünikasyon devresi ya da hattı (Genellikle bir karayolu ya da demiryolu boyunca çekilir)

—Tip Hava tıbbı ya da havacılık tıbbı, çok yükseklerde uçmaktan doğan bütün biyolojik ve fizyolojik sorunları İnceleyen ve dolayısıyla uçuş personelinin sağlığını koruma amacı güden uzmanlık dalı (Bugün, uzay uçuşlarından ddğan sorunlara doğru genişlemektedir) [Bk ansikl böl]

|| Hava yutma, havanın yutularak sindirim borusuna gönderilmesi (Hava yutma ancak aşırı derecede olursa patolojiktir Geğirmelere ve mide şişkinliğine neden olur; sinirli kimselerde sık rastlanır) [Eşanl ae-rofaji]

—Uluslarar huk Hava sahası, bir devletin ülkesini oluşturan kara parçaları ile bunlara bitişik karasuları üzerindeki hava sütunu (Hava sahasında, altındaki ülke devletinin egemenlik yetkileri vardır Hava sahasının yükseklik olarak sınırlarını saptayan bir hukuk kuralı yoktur Bu nedenle hiçbir devletin egemenliğine girmeyen atmosfer dışı uzay ile hava sahası arasındaki sınır sorunu, öğretide çeşitli ölçütlere göre ele alınır)

|| Hava ulaşım özgürlüğü, bir devletin, kendi hava sahasında diğer bir devletin sivil hava araçlarına tanıdığı hak (Bk ansikl böl)

—Zool Hava kanalı, Actinopterygii altsınıfından bazı balıklarda, yüzme kesesiyle yemek borusunu birleştiren kanal (Bu balıklara, yukarıdaki özelliklerinden ötürü, flzostomlar da denir)

|| Hava keseclkli kemik, kuşlarda, iliğin bulunduğu bölümünde bir hava kesesi bulunan, akciğerlerle bağlantılı kemik

|| Hava kesesi, Saurop-sidae familyası üyelerinde, akciğerlerin dışında bulunan, hacmindeki değişiklikler sonucu havanın akciğerdeki hava kılcal damarlarına girmesini sağlayan soluk borusu çıkmazı (Kuşlarda, beyin, köprücük-kemlMeriarası, öngöğüs, ardgöğüs ve karın keseleri, kemiklerin ilik bölümünde yer alan ve "hava keseclkli kemik" adı verilen çıkmazlar vardır) —-> ses* kesesi

—ansikl Ask • Hava değişimi Hava değişimiyle istirahatı birbirine karıştırmamak gerekir İstirahat alan asker görev bölgesini, er ise kışlasını terk edemez Hava değişiminde İse asker İzinli olduğu süreyi istediği yerde geçirebilir Bu sürenin üç aylık bölümü askerlik hizmetinden sayılır Üç ayı aşan süreler için hizmetin yapılması gerekir
• Hava hareket yeteneği, silahlı kuvvetlerin muharebe etkinliğinin ana öğesi olan hareket yeteneği, önce uçağın, daha sonra helikopterin kullanılmasıyla büyük olanaklara kavuştu, ikinci Dünya savaşinda uygulanan hava-indlrme* harekâtlarıyla, Cezayir savaşı sırasında Fransızlar'ın, daha sonra Vietnam'da Amerikalılar'ın helikopterlerle yaptıkları indirme harekâtları, "hava hareket yeteneği" kavramının önemini ortaya çıkardı Bu kavram çok sık değişikliğe uğramaktadır ve ddğrudan doğruya, kullanılan araçlara bağlıdır Vietnam savaşinda, çok sayıda helikopterin kaybedilmesi, 60'lı yıllarda yepyeni araç ve gereçlerin araştırılmasına yol açtı: "hava çevik araçları" (dikey kalkış ve iniş yapabilen ve bir uçak gibi uçabilen araçlar) vb

O zamandan beri, yakıt ikmali yapmadan kat edebileceği yol, seri hareket edebilme ve hızdan çok uçuş üstünlükleri açısından klasik helikopterlerin geliştirilmesine ve hareket yeteneklerinin artırılmasına önem verildi

• Hava savunması Hava tehdidi, Birinci Dünya savaşindan başlayarak gelişti ve bu savaş sırasında özellikle psikolojik bir etki yaratmak amacıyla kullanıldı İkinci Dünya savaşı sırasında, sonuca varmanın temel etkenlerinden biri oldu: Hollandalılar, 1940'ta Rotterdam'ın bombalanmasından sonra teslim oldu; Reich 1944-45'te topraklarının sistemli bir biçimde bombalanmasına karşı koyabilmek için önemli araç ve gereçleri bu yöne kaydırdı Büyük Britanya, savaş çabalarını Luftwaffe'nln aralıksız tehdidi altında sürdürmeyi başardı Savaşın sonunda, hava sahası uçaktan başka araçlara da tanık oldu; Müttefikler, V1 ve V2 tipi savaş araçlarına karşı kendilerini savunmak zorunda kaldılar 1945'ten beri sorunun öğeleri havacılıktaki yeni gelişmeler ve nükleer silahla güdümlü füzenin ortaya çıkması sonucu altüst oldu

Hava savunması deyimi 1960-1970'H yıllarda kesin olarak yerleşti Bu savunma pasif savunma'yı (havadan kullanılan silahların etkilerine karşı korunma önlemleri) olduğu kadar aktif savunma'y\ da (havadan saldıran düşmana ateşle karşı koymayı sağlayan askeri olanakların tümü) kapsar Bu savunma, gerek askeri kuvvetlerin gerekse halkın ve ülke topraklarının korunmasını içine alır

Türkiye'de 1950'den başlayarak örgütlenen hava savunması tümüyle Hava kuvvetleri komu-tanlığina verilmiştir 1970'tebirara, Hava savunma komutanlığı kurulmuş ve denenmiş ancak daha sonra bundan vazgeçilerek Hava kuvvetleri komutanlığı harekât başkanlığı bünyesinde Av savunma daire başkanlığı tarafından görev yürütülmüştür Bu kuruluşta, komutanlık bünyesinde bir Hava savunma harekât kontrol merkezi ve buna bağlı Hava savunma kontrol grupları vardır Bütün İstihbarat, ülkenin çeşitli yerlerine yerleştirilmiş radarlar tarafından Hava savunma harekât kontrol merkezinde işlenerek değerlendirilir ve saldırı amacı taşıyan hava ihlalleri, yerde alarm durumunda hazır bekleyen Av birlikleri tarafından önlenir

Uluslararası düzlemde, savaş uçakları alanında, teknolojide görülen büyük İlerleme sonucu, kullanılan silah sistemleri uçakların performansını bile geçmektedir Binlerce kilometre uzaklıktaki hedeflere ulaşabilecek yeteneğe sahip havadan havaya uzun menzilli güdümlü füzelerle (Matra "Süper 530" ya da "Phoenix" "SS -1" ve "2"), pilotun, radardan yararlanarak, uçağını en İyi atış konumuna getirmesi yeterli olmaktadır "Klasik" uçakların yanı sıra ("Mig-23" ve "25", "Mlrage F-1", "Mirage 2000" ve "F-16") şimdi uçan radarlardan da yararlanılmaktadır (Boeing "E-3A AWACS" ve Tupolev "Tu-126 Moss"); bu radarlar, alçakta seyreden düşman uçaklarını bulup ortaya çıkarmaya olanak verir

Hava savunmasında uçakların etkisine küçük çaplı topların ve yerden havaya güdümlü füzelerinin etkisi de eklendi Kara kuvvetlerinin savunması konusunda, Vietnam savaşı ve 4 İsrail-Arap savaşı deneyimleri, amerikan "Redeye" gibi, uçağa ve görerek atılan güdümlü füzeye dayalı sistemlerin ve fransız "Roland" gibi, radarları da içine alan daha karmaşık sistemlerin tamamlayıcılığını ortaya koydu Hava savunmasının özel bir durumu, stratejik güdümlü füzelerin taşıdığı patlayıcı maddelere (klasik ya da nükleer) karşı yapılan savunmadır Bu savunma "ABM* savunma" adıyla bilinir

Pasif savunma nükleer tehdit yaygınla-şınca tümüyle değişti Halkın korunması, bugün, uzmanlaşmış kuruluşların yetki alanına girerken ( - Hava savunması tam bir değişim içindedir Bununla birlikte barış zamanında gökyüzünde huzuru sağlaması, kriz za-manındaysa hava trafiği özgürlüğünü garanti altına alması gerekmektedir Tüm tehditleri zamanında bulup ortaya çıkarabilmek ve alınması gereken ani alarm önlemlerini alabilmek için, genel hava harekât durumunu günü gününe izlemek görevi de her zaman hava savunmasına düşmektedir

Türkiye'de hava savunması, Cumhuriyetin ilanından sonra Hava müsteşarlığı yapısı içerisinde oluşturulan Av şubesince yürütülmeye başlandı Bu amaçla önceleri av uçaklarıyla donatılmış tabur ve bölükler kullanılıyordu 1930'da av birlikleri alay düzeyine çıkartılarak ingiltere ile Almanya'dan alınan uçaklarla (Spitfire, Foke wolf) donatıldı, ikinci Dünya savaşindan sonra hava ordusu kuvvet komutanlığı olarak örgütlenince Av şubesi de Hava savunma dairesi olarak bu kuruluşa katıldı 1954'ten sonra satın alınan jet uçaklarıyla hava savunma sistemi güçlendirildi Günümüzde türk hava savunma sahası yaklaşık on radar istasyonu, istanbul'daki bir füze istasyonu, Balıkesir, Mürted ve Merzifon'daki jet uçaklarıyla donatılmış anajet üs komutanlıkları, havaalanlarındaki oerllkon tipi uçaksavar bataryaları ile bunların bağlı oldukları hava savunma kontrol grup komutanlıkları (Eskişehir, Diyarbakır) ve Ankara'dakl Hava savunma harekât merkezi'nce denetlenir Bu komutanlık ve birliklere Hava savunma daire başkanlığı İle Füze -uçaksavar daire başkanlığı komuta eder

—Ask have
• Hava polis birliği Bu birliğe seçilenler, özel kurslardan geçirilirler Ana üs komutanlıkları muhafız bölükleri bünyesinde kıta teşkilinde bulunurlar Hava birlik ve kuruluşlarında gezici ve sabit kuruluş olarak görev yaparlar Hava garnizonlarının bulunduğu şehirlerde emniyet yönünden merkez komutanlıkları bünyesinde görev yaparlar

• Yakın destek hava birliği, italyan general Douhet'nln geliştirdiği stratejik hava savaşı anlayışına yanıt biçiminde yurttaşı Mecozzinin 20'lerin başında tanımladığı yakın destek hava birliğinin görevi, yalama uçuşu ya da pikeyle tal5lk kara hedeflerine saldırmak, kara kuvvetlerini doğrudan desteklemektir, ispanya savaşinda geliştirilen muharebe yöntemlerini İkinci Dünya savaşinda büyük ölçüde alman Stuka, sovyet Stormovlk, İngiliz Typhoon ve fransız Breguet 693 uçakları kullandı

1945'ten bu yana görülen yerel çatışmalar, yakın destek uçaklarının önemini doğruladı; nitekim havadan karaya güdümlü mermi ve konvanslyonel bomba taşıyan hızlı uçaklar (4 İsrail-Arap savaşı) ya da küçük kara birliklerinin yürüttüğü harekâtların (Çlnhindi, Cezayir) temposuna uyum sağlayan düşük hızlı uçaklar, bu alanda kendilerini kanıtladı Batı Avrupa ülkelerinde 1981'de kullanılan başlıca yakın destek uçakları Buccaneer, Harrier (yalnız VTOL* hizmettedir) ve Ja-guar'dır Öte yandan bu tür uçaklar arasında Varşova paktinın zırhlı araçlarına karşı kullanmak üzere ABD'nin geliştirdiği Fairchild A-10 uçağı, Sovyetler'in Su-hoyi Su-25 uçakları sayılabilir Roket ve bombaların laserle güdümlü uçakların etkinliğini çok büyük ölçüde artırdı Helikopterlerin özellikle tanklara karşı kara kuvvetlerini yakın destekte oynadığı rol gittikçe önemli boyutlara ulaştı (Sovyetler'in Mil Mİ-24 "Hlnd" ve Amerikalılar'ın Bell 209 "Tow Cobra" helikopterleri) Nakliye uçakları İse, birlikleri cepheye taşıyarak kara muharebelerine katılır (hava ulaşımı)

—Çevrebll Hava kirleticiler gaz biçiminde (CO ya da NOJ, madeni tanecikler biçiminde (silis, kömür, asbest), organik tanecikler biçiminde (çiçektozu, mantarlar ) ya da aerosol biçiminde (sülfürika-sit, nltrikasit) olabilir Bunların solunum yollarında az ya da çok derine girmesi çaplarına bağlıdır (10 ^m'den aşağı)

—Esk sil Kabza almak isteyen okçu, belirlenen gün ve saatte, ustası ile birlikte Okmeydanina gider, hava ve ayak şahitlerinin önünde atışlarını yapardı Başarılı olursa, meydan şeyhinin huzuruna çıkardı Meydan şeyhi kabza almak İsteyen adaya "sen tallb-i kabza mısın" diye sorar, sonra ayak ve hava şahitlerinin tanıklıklarına başvururdu Onlardan aldığı olumlu yanıt üzerine adaya törenle kabza verilirdi

—Fiz ve Kim Hava, belli sayıda bileşenden oluşan bir karışımdır Su buharı ve karbondioksit gibi değişik oranlardaki bileşenlerden kimileri, katışkı maddeleri olarak kabul edilir Katışkı maddelerinden arındırılmış havanın, ya da başka bir deyişle arı hava'nın değişik bölge ya da yükseltilerde gerçekleştirilen çeşitli çözümlemelerinin de gösterdiği gibi dikkat çekici, değişmeyen bir bileşimi vardır Hacimsel bileşimi bakımından havada ortalama % 78,05 azot, % 21,017 oksijen, °/o 0,000 54 helyüm, °/o 0,932 argon, % 0,00 1 neon, % 0,0001 kripton ve % 0,000 01 de ksenon bulunur
Havadaki su buharı niceliğini saptamak için, birim hacimdeki bir hava, nem soğurucu bir dizi tüpten geçirilir; soğurucu tüplerin deney öncesi ve sonrası ağırlıkları tartıldığında ortaya çıkan fark, su buharı niceliğini verir Yer ve zamana göre son derece değişken olan su buharı oranı, nemölçümsel durum ya da bağıl nem'le belirtilir

Bağıl nem, atmosferde belli sıcaklıktaki su buharının kısmi basıncının (f) gene aynı sıcaklıktaki doymuş buhar basıncına (F) oranıdır (f/F) Karbondioksidin havadaki varlığı, organik maddelerin yanması, bitki ve hayvanların solunumu, mayalanma vb olaylardan ileri gelir Buna karşılık, yeşil bitkilerdeki fotoklorofil işleviyle tüketilir Karbondioksit, gerek suda çözünmesi, gerekse bikarbonat oluşumuna bağlı olarak havadaki oranının sürekli ayarlanması nedeniyle havada yaklaşık 3/10 000 oranında bulunur Diğer katışkı maddeleri arasında oranı kimi zaman 1/10 000'e ulaşan hidrojeni, özellikle kırsal alanlarda yoğunlaşan ozonu, çok az miktarda metanı, amonyağı, nihayet daha çok sanayi merkezlerinde görülen organik ve anorganik tozları ve mikropları saymak gerekir

__________________