Michel de Montaigne

Michel de Montaigne MONTAIGNE ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

- Denemeler'de gördüğüm her şeyi Montaigne'de değil kendimde buluyorum (Pascal)

- Bir kitap buldum burada Montaigne'in kitabı; yanıma almadım sanıyordum Aman ne hoş adam Ne zevk onunla birlikte olmak
(Mme de Sevigne)

- Montaigne, o hoşsohbet insan, Bazen derin, bazen sudan Kuşku duymasını bilmiş Burnu bile kanamadan Kerli ferli softalarla Alay etmiş sakınmadan (Voltaire)

- Eminim, alışacaksınız Montaigne'e İsanoğlu ne düşündüyse onda var ve bu kadar güçlü biçem zor bulunur Bir şey öğretmiyor, çünkü hiçbir şeyi kestirip atmıyor Doğmacılığın tam tersi Mağrur adam, ama kim mağrur değil ki? Alçakgönüllü görülenler büsbütün mağrur değiller mi? Her satırında Ben, Kendim diye konuşuyor, ama Ben, Kendim demeden hangi bilgiye varılabilir? Haydi, bırakın Allah aşkına hocam, filozofun, metafizikçinin bundan iyisi görülmemiş
(Mme du Deffand)

- Montaigne, o tanrı gibi adam, 16 yüzyılın karanlıktan içinde tek başına diri ve tertemiz bir ışık saçmış; dehası ancak zamanımızda, gerçek ve felsefi düşünce boşinançların, geriliklerin yerini alınca anlaşıldı (Grimm)

- Montaine'in düşünceleri yanlış, ama güzel (Malebranche)

- Yazarların çoğunda, yazan adamı görüyorum, Montaigne'de ise düşünen adamı (Montesquku)

- Çocukken babamın kitaplığından bana Dememeler çevirisinin perişan bir cildi kalmıştı Yıllar sonra, kolejden çıkışımda bir cildi okudum ve ötekilerini arayıp buldum Bu kitapla ne büyük haz ve hayranlık saatleri geçirdiğimi hatırlıyorum Bu kitabı, yaşadığım başka bir hayatta yazmışım gibi geliyor o kadar candan bana, benim düşüncemi, benim hayat deneyimimi söylüyordu (Emerson)

- Montaigne amma da düşünce çalmış benden! (Beranger)

- Montaigne ölüyor: Kitabını tabutunun üstüne koyuyorlar; cenazesinde yakını olarak din bilgini Charron ve manevi kızı Mademoiselle de Goumay var Resmen septik olarak Bayle ve Naude onlara katılıyor Sonra Montaigne'e az çok bağlananlar, bir an için ondan zevk almış olanlar, bir an için yalnızlık sıkıntısından kurtardığı, kuşku duydurmak sayesinde düşündürdüğü kimseler; akraba ve komşu olarak Madame de Sevigne, La Fontaine; onun yaptığını yapmaya özenip onu taklit etmeyi onur bilenler: La Bruyere, Montesquieu, Jean-Jacques Rousseau; ortada tek başına Voltaire; daha az önemli kimseler, karmakarışık: Saint-Evremond, Chaulieu, Garat Daha arkada çağdaşlarımız ve belki hepimiz Ne büyük bir cenaze alayı Bir insanın Ben'i için bundan daha fazla umulabilir mi? Peki ama, ne yapıyorlar bu cenaze alayında? Tören gereğince hüngür hüngür ağlayan Mademoiselle de Gournay den başka herkes konuşuyor:

Ölenden, onun sevimli taraflarından, hayata bu kadar karışan felsefesinden sözediyorlar Herkes kendi kendinden sözediyor Onunla herkesin ortak olduğu taraflar ortaya konuyor Kimse ona olan borcunu unutmuyor; her düşünce onun bir yankısı gibi Korkarım bu alayda dua eden tek adam Pascaldır
(Sainte-Beuve)

- Montaigne'i sevmek kendini sevmek, kendini her şeye tercih etmektir Montaigne'i sevmek yalnız gerçeği değil, doğruluğu ve ödev duygusunu da yalnız kendinden yana çekmektir Montaigne'i sevmek, hayatımızda hazlara, zavallı yaradılışımızın kaldıramayacağı kadar yer vermektir (Brunetiere)

- Montaigne Fransız Rönesansını bitirip Klasik çağı haber veriyor
(Lanson)

- Pilatus'un, devirler boyunca yankısı çınlayan korkunç sorusu karşısında Montaigne, daha insanca, daha din dışı, başka bir anlamda İsa'nın tanrıca cevabını vermiş oluyor:

«Gerçek nedir?
«Gerçek benim!,

Yani Montaigne gerçek olarak sahiden tanıyabileceği tek şeyin kendisi olduğuna inanıyor Onu kendinden sözetmeye götüren budur çünkü kendini bilmeyi ayrıca her şeyden daha önemli sayıyor

İnsanların ve her şeyin yüzünden maskeyi kaldırmalı, diyor Maskesini atmak için kendini anlatıyor Maske insanın kendinden çok ülkesine ve devrine ait olduğu için de insanlar maske yüzünden birbirinden ayrılıyor Böylece, maskesini gerçekten atan insanda hemen kendi benzerimizi buluyoruz
(Andre Gide)

__________________