Cevap : Halkçılık

HALKÇILIK a

11870'li yıllarda Rusya' da gelişen ve sosyalizm için özgün bir yol öngören ideoloji ve siyasal hareket (Bk ansikl böl Tar)

—2 Sınıf mücadelesine başvurmadan halkı kurtarmayı amaçlayan bazı ulusal kurtuluş hareketlerinin siyasal ideolojisi (Halkçılık Mustafa Kemal'in reformları için esin kaynağı oldu ve Latin Amerika'da büyük ölçüde gelişti) [Bk an-sikl böl Tarj

—3 Halkın yaşamını ve duygularını İfade etmeye yönelik sanatsal ve özellikle edebi akım (Bk ansikl böl Ed) —ansikl Ed Halkçılık akımının kurucuları Léon Lemonnler ve André Thérive'dlr CE-uvre dergisinde (1929) yayımlanan manifestoya göre, yapay ya da zorlama bir edebi gerçekçiliği ve psikolojiyi benimsemesi beklenen rahatı yerinde burjuvaziyi değil de, halktan İnsanları betimlemek gerekiyordu Halkçılar Poulallle'in savunduğu proleter edebiyatına, ayrıca natürallzmin ve İzleyicilerinin bayağılığı renkli bir üslupla yansıtmalarına karşı çıktılar; buna karşılık bir gelenek ve sadelik duygusunu gözlemin kesinliğine de yer veren bir biçimde kabul ettiler Halkçı yazarlardan, roman ve şiirde edebiyat ödülleri alanlar oldu Bu ödülleri kazananlar arasında Eugène Dablt ve Jean-Paul Sartre'dan Armand Lanoux'ya değin bir dizi yazar, halk çevrelerini tüm çıplaklığıyla ele aldılar ve bu çevrelerin tasvirinin gerektirdiği sade bir üslup kullandılar Halkçılık hareketi, toplumca kabul edilen değerler aşaması dışında edebiyata yeni gündelik öğeler katma yeteneğiyle değer kazandı (yazarın seçkinciliğl ya da halktan bir kahramana mal edilmiş bile olsa güzel ruh kaygısı burjuva dünya görüşünü yansıtır)

—Tar Rus halkçılığı Herzen ve Çernl-şevskiy'in düşüncelerinin mirasçısı olan halkçılık, kırsal komünlerde (mir) değişiklik yaparak Rusya'da bir tarım sosyalizmi kurmaya çalıştı Rusya'nın iktisadi gerikalmış-lığı, bu ülkeye kapitalizm aşamasından geçmeden sosyalizme ulaşma olanağı verecekti ve kırsal kesimde sosyalist devrim aydınların rehberliğinde halkın eseri olmalıydı Bakunin köylü yığınlarının devrimci kendillğindencillğine İnanırken, Lavrov ve Tkatçev köylülüğün devrim için henüz hazır olmadığı görüşündeydiler Bakunin aydınları köylülüğü eğitmekle görevlendirirken, öbürleri devrimci bir örgütün yönetiminde bir darbe öngörüyorlardı; daha sonra iktidarı bu örgüt koruyacaktı

Halkçı düşüncelerden etkilenen bazı öğrenci çevreleri, 1874 yazında bir "halka yürüyüş" düzenlediler; bu eylem tam bir başarısızlıkla sonuçlandı ve "193'ler davası" başladı, 1876'da halkçıların kırsal kesimdeki çalışmasını düzenlemek üzere kurulan Toprak ve Özgürlük örgütü, 1879'da terörizme başvuran Halkın özgürlüğü ve halk arasında propaganda çalışması öngören Kara bölüşüm olmak üzere ikiye bölündü

Köylülükle sıkı bağlar kuramayan ve çarlık rejimine karşı terörde başarısızlığa uğrayan halkçılık, devrimci niteliğini yitirdi 1880'll yılların ortasında, N F Danlelson ya da N K Mlhayilovskly gibi iktisatçılara ya da yazarlara esin kaynağı oldu Halkçı İdeoloji, sosyal-devrimcl hareketin de temelini oluşturuyordu,

• Latin Amerika'da halkçı hareketler XX yy'da ilk halkçı hareket perulu Víctor Raúl Haya de la Torrénin Alianza* Popular Revolucionarla Americana'sı (APRA) oldu Bunu 20'l¡ yıllarda Devrimci ulusal hareket (Bolivya), Colorado partisi (Uruguay), Demokratik eylem (Venezuela), Juan BosctV un Dominik devrimci partisi, A C Sandi-no'nun Vatan ve Özgürlük (Nikaragua), L C Prestes'in prestismo'su (Brezilya), vb İzledi Bu hareketler, Latin Amerika halkının sesini duyurdular; kapitalizme, özellikle ABD kapitalizmine karşı çıktılar ve kendilerini "antlemperyallst" olarak İlan ettiler; buna bağlı olarak da bir dizi millileştirme öngördüler 30 ve 40'lı yıl larda başka halkçı hareketler de oluştu; bunların bazıları iktidarı ele geçirdi: Ekvador devrimci hareketi, Meksikalı başkan L Cárdenas'in car-denismo'su, Brezilya'da G Vargas'ın getu-lismo'su, Arjantin'de J Perön'un peronismo'su, vb

• Türkiye'de halkçılık hareketi, XIX yy da Rusya'da yaygınlaşan rus halkçılığı (narod-niçetsvo) ile fransız dayanışmacılığının devlet felsefesi olan halkçılıktan esinlendi Rusya'dan gelen Hüseyinzade AH ve Yusuf Ak-çura gibi Türkler, orada gördükleri halkçılık modelinde, halka gitmeyi, halka inmeyi, halkı uyarmayı amaçlayan osmanlı halkçılarının sözcüsü oldular Öte yandan fransız dayanışmacılığından esinlenen Ziya Gökalp, Tekin Alp, Necmettin Sadak, M Zekeriya (Sertel) gibi ittihatçılar halkçılığı, toplumsal, siyasi ve iktisadi içerikleriyle işlediler Halkçılık, Meşrutiyet döneminin milli iktisat siyasetini, toplumsal dayanışma ilkesini kapsayan bir ideoloji oldu ittihat ve Terakki cemiyeti'nln Osmanlıcı, islamcı, kısmen ademi merkeziyetçi ideolojisi, Balkan savaşı yenilgisinden (1912) sonra değişim geçirince, türkçü, batıcı ve merkeziyetçi bir nitelik kazandı Halkçılık akımı da bu değişimden etkilendi ve Rusya'daki toplumcu İçeriğini yitirdi Ziya Gökaip, halkçılığa türkçü bir içerik kazandırdı; onu sınıfsal içeriği olmayan ulusalcılığa indirgedi Gökalp'e göre, halkçılık siyasal boyutta halkın yönetime katılmasını gerektiriyordu Kültürel boyutta toplumun kültürünü geliştirme yolları aranacak, toplumsal boyutta da toplumsal iş bölümünün organik bir bütün haline getirdiği bir dayanışma modeli kurulacaktı Sınıf farkının yadsındığı toplumda kişilerin yasalar karşısında eşitliği kabul edilecek, iktisadi sistem olarak devletçilik benimsenecekti

Kurtuluş savaşı sırasında halkçılık, geçerli İdeoloji olarak işlevini yerine getirdi Farklı sınıfların temsil edildikleri TBMM'yle halk yığınlarını birleştirdi Mustafa Kemal Paşa kongreler toplayarak, harekete halkın desteğini sağladı TBMM'ye sunduğu "Halkçılık beyannamesi"nde, TBMM'nin halkı, kendi irade ve hâkimiyetinin sahibi kılacağını açıklıyordu Kurtuluş savaşindan sonra halkçılık ideolojisine yeni bir yorum getirildi Mustafa Kemal Paşa Balıkesir söylevinde (8 şubat 1923), ülkede farklı sınıflar olmadığını, toplumun her kesiminin devletçe desteklenmesi gerektiğini savundu Konya söylevinde (mart 1923) aydınların batı uygarlığını halka götürmekle yükümlü olduklarını belirtti Kurduğu Halk fırkası da halkçılık İlkesine dayanıyordu Halkevleri, batı uygarlığını halka götürme İşlevini üstlendiler "Halka rağmen halk için" İlkesi halkçılık görüşünü özetliyordu

__________________