Şengül Şirin
|
Cevap : Dünden Bugüne Türkler'de Kız ve Kelin Kovuu Oyunu
Orta Asya (Doğu ve Batı Türkistan) ve Kuzey Asya (Sibirya)'da yaşamış ve yaşamakta olan Türkçe konuşan halkların asırlardır at sırtında oynadıkları bir geleneksel binicilik sporu olan "Kız ve Kelin Kovuu", eskiden olduğu gibi günümüzde de aynı coğrafyalarda milli ve dini bayramların, sosyal ve ekonomik merasimlerin ayrılmaz bir parçası olarak sergilenmektedir Kız ve kelin kovuu o coğrafyanın en çok seyirci ve ilgi çeken (5), milli nitelikleri ve tarihi birçok öğeleri üzerinde barındıran, binicilik mahareti gerektiren, kadın ve erkeğin ortak rolle oynadığı bir spordur (6,10,11,12)
Orta Asya Türkçesi'ndeki "Kız ve Kelin Kovuu" kelimelerinin Türkiye Türkçesi'ndeki dar manada karşılığı"Kız ve Gelin Kovalama" anlamına gelmektedir Bekar kız ve erkeğin beraberce oynadıkları bu binicilik sporuna "Kız Kovuu", evli bayan ve evli erkeğin birlikte oynadıkları aynı oyuna da "Kelin Kovuu" denmektedir Müsabıkların medeni halleri dikkate alınarak iki ayrı ad altında oynanan bu oyunlar, müsabakalarda giyilmek zorunda olunan geleneksel/milli kıyafetler dışında her yönüyle (saha ölçüleri, kural ve kaideler, ödüller vs) birbirinin aynısıdır Bunun için her iki oyun yönetmeliği ve isimleri "Kız ve Kelin Kovuu", resmileşen bütün taslaklarda birlikte yer almaktadır (26,29,37,41)
Buradaki "Kovu/Kovala" fiili sözcüğü yerine Orta ve Kuzey Asya Türk halklarında ufak şive farklılıklarıyla "kovmay", "kuumay", "kovuv" ve "kuu" (39,40,41) denilebildiği, Doğu Türkistan (şimdiki Çin'in Sincan bölgesi)'da ise "kovar" (35) olarak aynı anlamda aynı oyunu ifade ettikleri görülür
Eski Sovyetler Birliği (SSCB) ideolojisinin Türkçe konuşan halklarla yeterli bağın ve araştırmaların yapılmasına müsaade etmediği o dönemlerde (19), batılı ve özellikle yerli kaynaklar, Türkiye'de yapılan veya kız ve kelin kovu gibi yapılmayan binicilik sporlarının kökenini, belki de haklı olarak atın ve Türk'ün anavatanı olan Asya steplerinde aramışlardır Fakat bu oyuna ilişkin araştırmalarda, kız ve kelin kovu oyununun, biraz erotik yanı bulunan "kız uynak" oyunuyla, ya da oyun stili biraz farklı olan "kız börü" veya "kız ve kelin carış/yarış" ile karıştırıldığı görülmektedir (24,36,43,44,46) Artık 1991'den sonra bu tür yanılgılar mazeret götüremez duruma gelmiştir Çünkü Orta ve Kuzey Asya'da bulunan tarihi bakiyeleri inceleme, söz konusu sporları yerinde görme ve karakterini keşfetme imkanı doğmuştur
Bu çalışmada, kız ve kelin kovuu oyununun, teorik ve pratik potansiyelinin
yoğun olduğu coğrafyalarda geleneksel tarzına ve resmileşen taslaklar çerçevesinde yapılışına bakılarak; günümüz Türk ve dünya spor literatürüne yarışma adı ve kurallarıyla doğru yansıtmak amaçlanmıştır
Orta Asya Bağımsız Türk Cumhuriyetleri ile Rusya Federasyonu'na bağlı özerk bölgelerde yaşayan Türkçe konuşan halkların 1993, 1996, 1999 ve 2004 yıllarının yaz aylarında kız ve kelin kovuu ile diğer geleneksel binicilik sporları gözlemlendi Söz konusu coğrafyaların üniversiteleri, halk kütüphaneleri ve konuyla ilgili uzmanlarından teorik bilgiler elde edildi Gerek oynanış gözlemlerinden, gerekse tarihi ve teorik bilgilerle elde edilen veriler, tarihi ve kısmen de sosyolojik model çerçevesinde sistematize edilerek rapor haline getirildi
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|