Şengül Şirin
|
Konya'nın Geleneksel Eğlence Kültürü - Traditional Entertainment Culture in Konya
Türkler Anadolu'ya ilk geldiklerinde kendi sayılarının en az on katı daha kalabalık bir halkla karşılaşmış, kendi getirdiklerini orada bulduklarına katarak kaynaşmıştır Selçuklu ve Osmanlı döneminde de bir yandan çok farklı etnik, dinî, tasavvufî ve fikrî grupların etkileşimi sonucu, bir yandan da, farklı ülkelerden; örneğin İran'dan, Orta Asya'dan, Hindistan'dan ve Arap ülkelerinden gelen kültürlerin, yerli Hıristiyan kültürle kaynaşması sonucu Konya'da heterojen bir kültürel yapı oluşmuştur Dolayısıyla 1071 yılından sonra Türk yurdu olan Konya'nın yaşayan kültürü de geçmişte yaşadığı kültürün izlerini taşımaktadır Geleneksel kültür modern kültür etkileşiminde geleneksel kültürün en önemli taşıyıcısı olan eğlence kültüründe de söz konusu kültürün etkilerini görmek mümkündür
Konya'nın bugün yaşayan kültürünün iki temel ayırt edici özelliği bulunmaktadır Bunlardan biri, Konya'yla özdeşleşmiş muhafazakârlık, diğeri de, bu muhafazakârlıkla kısmen önemli zıtlıklar içeren eğlence hayatıdır Muhafazakâr kültürün temelleri, Selçuklu döneminden başlayarak Osmanlı döneminde doruk noktasına ulaşan medreseleşme faaliyetlerine dayanmaktadır Osmanlı'nın çöküş döneminde uzun yıllar süren savaşların, yoksulluğun ve disiplinsizliğin getirdiği başıboşluğun da etkisiyle sosyal hayatta gevşemeler baş göstermiştir Bu dönemde, muhafazakâr kültürün ve ozan kültürünün içinde zaten var olan, ancak mümkün olduğunca eğlence amacıyla kullanılmayan müzik, şiir ve edebiyat eğlenceye dönüşmüştür
Eğlence hayatının geleneksel kuralları da giderek gevşemiş ve en sonunda asayişi zedeleyecek boyuta ulaşmıştır Bu dönem, Konya folklorunun ve halk müziğinin geliştiği, buna bağlı olarak eğlence hayatının dolu dizgin yaşandığı bir kültürel dönem olmuştur Hâlihazırda mevcut bulunan eğlence kültürü, her ne kadar dış etkilere maruz kalmaktaysa da, Cumhuriyet döneminde gelişen geleneksel kültürün izlerini taşımaktadır Şüphesiz yeni kültürlerin, yeni hayat tarzlarının etkisi, eğlence kültürünü olduğu kadar muhafazakâr kültürü de etkilemektedir Ancak, günümüz modern zamanlarında söz konusu eğlence kültürünün örneklerinin bir bir kaybolduğu ya da kaybolmaya yüz tuttuğu da bir gerçektir
Konya'nın geleneksel kültürünü araştıran ve konuyla ilgili derlemeler yapan araştırmacılar, geleneksel eğlence kültürünün kitle iletişim araçlarının, özellikle de televizyonun gelişimine bağlı olarak kaybolmaya yüz tuttuğunu ya da yok olduğunu savunmaktadırlar Kuşkusuz bu durum, salt televizyonun değil, büyüyen ekonomik kalkınmanın, kentleşmenin, küreselleşmenin, toplumun öteki alanlarındaki modernleşme eğilimlerinin de bir sonucudur Ancak unutulmamalıdır ki, televizyon tüm bunların iletişimsel desteğini vererek katalizör görevi görmüştür Elektronik kitle iletişim medyasının ortaya çıkışıyla eğlencenin doğası da değişmiş, eğlence ve oyun bir katılım faaliyetinden görsel bir gösteriye dönüşmüştür ©
KAYNAKLAR
And, Metin (1974), Oyun ve Bügü: Türk Kültüründe Oyun Kavramı, İstanbul, Türkiye İş
Bankası Kültür Yayınları, Sanat Dizisi: 17 Arabacı, Caner (1998), Konya Medreseleri, Konya Ticaret Odası Yayınları, Konya Arabacı, Caner (2003), "Yeşildağ'da Oyun ve Eğlence Kültürü-1", Çalı Kültür Sanat Dergisi,
Ekim-Kasım, S 57, Konya Bayram, Mikail (1999), "Anadolu Selçukluları Zamanında Konya'da Dinî ve Fikrî Hareketler",
Dünden Bugüne Konya'nın Kültür Birikimi ve Selçuk Üniversitesi, Konya, Selçuk
Üniversitesi Yayınları
Caferoğlu, Ahmet (1994), Anadolu Dialektolojisi Üzerine Malzeme II: Oyunlar, Tekerlemeler, Yanıltmaçlar ve Oyun Istılahları: Konya, Isparta, Burdur, Kayseri, Çorum, Niğde Vilayetleri Oyunları, Ankara, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu TDK Yayınları, S 587
Cenikoğlu, G Tarıman (1998), Akşehir'de Sıra Yarenleri, İstanbul, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları
Çay, Abdülhaluk (1993), Türk Ergenokon Bayramı Nevruz, Ankara, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü yayınları, No:128
Genç, Reşat (1995), "Türk Tarihinde ve Kültüründe Nevruz", Türk Kültüründe Nevruz Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Haz Sadık Tural, Ankara, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, S 100, Kongre ve Sempozyum Bildirileri Dizisi, S 5
Gül, Muammer, Bayram, Atilla & Hakkoymaz, Oğuzhan (2003), Selçukludan Günümüze Konya'nın Sosyo-Politik Yapısı, Konya, Konya İl Emniyet müdürlüğü AR-GE Yayınları, No: 1
Güldağ, Ahmet (2002), "Kırklı Yıllardaki Yeşil Meramdan", Baharda Yazda Meram, Meram Belediyesi Dergisi, S 11-12, Mart-Ağustos
Güngör, Harun (1995), "Önasya Kültürlerinde Yeniden Doğuş ve Türklerde Nevruz", Türk Kültüründe Nevruz Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Haz Sadık Tural, Ankara, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, S 100, Kongre ve Sempozyum Bildirileri Dizisi, S 5
Güzel, Abdurrahman (1995), "XIV - XV Yüzyıl Edebiyatında Nevruz ve Nevruziyeler", Türk Kültüründe Nevruz Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Haz S Tural, Ankara, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, S 100, Kongre ve Sempozyum Bildirileri Dizisi, S 5
Güzel, Abdurrahman (1996), "Tür Kültüründe Nevruz ve Milli Birlik-Beraberlik", Nevruz ve Gelenekler: Türk Dünyasında Nevruz İkinci Bilgi Şöleni Bildirileri, Haz Sadık Tural & Elmas Kılıç, Ankara, Atatürk Kültür ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, No: 116, Kongre ve Sempozyum Bildirileri Dizisi, S 7,
Horvath, Bela (1997), Anadolu 1913, Çev Tarık Demirkan, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları
Işık, Ali (2001), "Hıdrellez ve Konya'da Bazı Hıdrellez İnanç ve Gelenekleri", 2 Folklor ve Halk Edebiyatı Kongresi, Haz Feyzi Halıcı, Konya, Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Müdürlüğü Yayınları, No: 42
Kabadayı, Abdülkadir (2003), "Cumhuriyet Devrinde Konya'da Oynanan Çocuk Oyunları ve Bu Oyunların çocuğun Gelişimi ve Eğitimine Katkıları", Konya Kitabı VI, Konya, İpek Yolu Konya Ticaret Odası Dergisi, Özel Sayı, Aralık
Kafalı, Mustafa (1995), "Türk Kültüründe Nevruz ve Takvim", Türk Kültüründe Nevruz Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Haz Sadık Tural, Ankara, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, S 100, Kongre ve Sempozyum Bildirileri Dizisi, S 5
Karpuz, Haşim (1999), "Konya'da Selçuklu, Karamanoğlu ve Osmanlı Medreseleri", Dünden Bugüne Konya'nın Kültür Birikimi ve Selçuk Üniversitesi, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya
Küçükbezirci, Seyit (1960), Issız Yuvalar, Konya, Umut Yayınevi
Küçükdağ, Yusuf (1999), "Osmanlı Dönemi Konya Tekke ve Zaviyeleri", Dünden Bugüne Konya'nın Kültür Birikimi ve Selçuk Üniversitesi, Konya, Selçuk Üniversitesi Yayınları
Küçükdağ, Yusuf ve Arabacı, Caner (1999), "Osmanlı Dönemi Konya Medreseleri", Dünden Bugüne Konya'nın Kültür Birikimi ve Selçuk Üniversitesi, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya
Ocak, A Yaşar (1990), İslâm-Türk İnançlarında Hızır Yahut Hızır-İlyas Kültü, Ankara,
Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları: 113 Odabaşı, A Sefa (1998), 20 Yüzyıl Başlarında Konya'nın Görünümü, Konya, TC Konya
Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları Odabaşı, A Sefa (1999), Geçmişten Günümüze Konya Kültürü, Konya, Selçuklu Belediyesi
Kültür Müdürlüğü Yayınları Odabaşı, A Sefa (2000a), Dünden Bugüne Konya Türküleri, Konya, TC Konya Valiliği İl
Kültür Müdürlüğü Yayınları Odabaşı, A Sefa (2000b), "Konya Nostaljisinden Esintiler, Geçmişten Konya Oturak Alemi Üzerine Bir Yazı ve Düşündürdükleri", Yeni Gazete, 14-16 Şubat Özönder, Hasan (1999), "Selçuklu, Beylik ve Osmanlı Dönemlerinde Konya'da Sanat Hayatı",
Dünden Bugüne Konya'nın Kültür Birikimi ve Selçuk Üniversitesi, Konya, Selçuk
Üniversitesi Yayınları
Sakaoğlu, Saim (1985a), "Yüzük Oyunu", Görgü Ansiklopedisi: Geleneklerimiz, Göreneklerimiz, Tercüman Gazetesi Eki
Sakaoğlu, Saim (1985b), "Şivlilik", Görgü Ansiklopedisi: Geleneklerimiz, Göreneklerimiz, Tercüman Gazetesi Eki
Sakaoğlu, Saim (1985c), "Tekecik Gezme Gecesi", Görgü Ansiklopedisi: Geleneklerimiz, Göreneklerimiz, Tercüman Gazetesi Eki
Sakaoğlu, Saim (1996), "Eski Konya'da Sultan Navrız Gelenek ve İnanmaları", Nevruz ve Gelenekler: Türk Dünyasında Nevruz İkinci Bilgi Şöleni Bildirileri, Haz Sadık Tural ve Elmas Kılıç, Ankara, Atatürk Kültür ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, No: 116, Kongre ve Sempozyum Bildirileri Dizisi, S 7
Sakaoğlu, Saim (2000), Çaybaşı Yazıları, Konya, Meram Belediyesi Kültür Yayınları
Sakman, M Tahir (1999a), Mazhar Sakman, Konya, TC Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları
Sakman, M Tahir (1999b), "Bir Konya Gecesi", Yeni Meram Gazetesi, 18 Şubat Sakman, M Tahir (1999c), "Yeni Nesil Konya Oturağı", Yeni Gazete, 8 Haziran Sakman, M Tahir (2001), Dünden Bugüne Konya Oturakları, İstanbul, Milenyum Yayınları Sural, Mahmut (1975), "50 Yıl Önceden Bu Yana Her Yönüyle Konya", Yeni Konya Gazetesi, 11,17,18 Aralık
Tanpınar, A Hamdi (1988), Beş Şehir, İstanbul, Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları
Tekin, Mehmet (1999), "Nevruz (Yeni Gün) Coğrafyası ve Nevruzun Akdeniz Bölgesine Yansımaları" Türk Dünyasında Nevruz Üçüncü Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri 18-20 Mart 1999 Elazığ, Haz Elmas Kılıç, Atatürk Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını: 207, Kongre ve Sempozyum Bildirileri:17
Tosun, Bekir (2001), Bozkır ve Çevresi Yelbeği, İstanbul, Ekip Matbaası
Ülker, A Ulvi (2003), Kültür Diliyle Bozkır, İstanbul, Bozkır Çevresi ve Köyleri Yardımlaşma Derneği yayını
Yuvalı, Abdülkadir (1995), "Nevruz Bayramı ve Çarşamba Günleri", Türk Kültüründe Nevruz Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Haz Sadık Tural, Ankara, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, S 100, Kongre ve Sempozyum Bildirileri Dizisi, S 5
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|