Yattı-Kalktı Oyunu - Vız Vız Oyunu

**Şengül Şirin** · 06-30-2010

Yattı-Kalktı Oyunu

Yattı-kalktı oyunu, uzun kış gecelerinde gençler arasında, özellikle de "çetnevir" olarak bilinen düğün eğlencelerinde oynanan, erkeklere mahsus, evlerde ya da köy odalarında oynanan oyunlardandır

Oyuncuların belirlenmiş bir sayısı olmamakla birlikte, genellikle yüzük oyununu kaybeden tarafın oyuncularına ceza olarak verilir

Ancak bu her zaman böyle olmak zorunda değildir

Oyuna katılmak isteyen herkes katılabilir

Günümüzde diğer pek çok oyun gibi artık oynanmayan bu oyun, Akşehir'de yaren toplantılarında hâla oynanmaktadır (Cenikoğlu, 1998: 100)

Kısaca, oyuna katılan sekiz-on kişiden oluşan oyuncuların her birine delikanlıbaşı ya da oyunun lideri tarafından sebze ya da meyve adları verilir

Örneğin; vişne, kabak, patlıcan, kiraz, şeftali, armut, domates

vb

Oyuncular odanın ortasında karşılıklı (yüz yüze), eşit iki grup hâlinde, diz üstü otururlar

Oyunu yöneten delikanlıbaşı, isim verdiği cezalı yarenlerden birisinin sırtına topuz ile vurarak: Örneğin, "kabak yattı-kalktı!" der

Kabak adlı cezalı oyuncu, namaz kılarken secdeye yatar gibi iki elinin üzerinde başını yere koyar ve kendi adıyla birlikte bir başka oyuncunun adını söyler

Örneğin, "kabak yattı-kalktı patlıcan!" deyip hemen kalkar

Kalkamazsa sırtına topuzu yer

Patlıcan isimli oyuncu da aynen bir önceki oyuncu gibi yere yatar ve bir başka oyuncunun ismini söyler

Oyun bu şekilde ismini şaşırıp hemen yatamayan ya da kalkmakta geciken oyunculara verilen cezalara gülüşerek sürer gider

Yattı-kalktı oyununun bir benzeri de şu şekilde oynanır: Oyuncular yine iki eşit gruba bölünür, bir tarafa "ibibik" diğer tarafa "guguguk" adı verilir

Delikanlıbaşı hangi tarafın adını söylerse, o grubun oyuncuları yukarıda belirtildiği gibi yatarlar

Grubunun adını şaşırıp yatamayan olursa sırtına şaka yollu vurulur (Cenikoğlu, 1998: 100)

Konya'nın farklı yörelerinde yüzük oyununun oynanışı ile ilgili olarak bkz

Caferoğlu, 1994; Cenikoğlu, 1998

Vız Vız Oyunu

Vız vız oyunu da tıpkı "yüzük oyunu" ve "yattı - kalktı" oyununda olduğu gibi, uzun kış gecelerinde gençler arasında ve çetnevirlerde oynanan, erkeklere mahsus, evlerde ya da köy odalarında oynanan oyunlardandır

Oyun ayakta durarak oynanır

Ebe seçilen oyuncu ayaklarını yanlara iyice açar, sağında ve solunda bulunan oyuncular da kıpırdamaması için ebenin ayaklarına basarlar

Ayakta duran ebe bir elinin tersi ile kulağını ve yüzünün yarısını kapatırken, öteki elini de koltuğunun altına koyar

Ebenin arkasında duran oyuncular avuçlarını sıkıp, işaret parmaklarını havada sallayarak, tıpkı bir arı gibi "vız vız" diye bağırırlar

Bu sırada oyunculardan biri belli etmeden ebenin kulağını kapatmış olduğu eline vuruverir

Ebeye kimin vurduğu sorulur, eğer ebe kendisine vuranı bilebilirse dayak yemekten kurtulur ve vuran kişi onun yerine ebe olur

Bilemezse oyun bu şekilde devam eder gider (Cenikoğlu,
1998: 101)

06-30-2010	#7
Şengül Şirin	Yattı-Kalktı Oyunu - Vız Vız Oyunu Yattı-Kalktı Oyunu Yattı-kalktı oyunu, uzun kış gecelerinde gençler arasında, özellikle de "çetnevir" olarak bilinen düğün eğlencelerinde oynanan, erkeklere mahsus, evlerde ya da köy odalarında oynanan oyunlardandır Oyuncuların belirlenmiş bir sayısı olmamakla birlikte, genellikle yüzük oyununu kaybeden tarafın oyuncularına ceza olarak verilir Ancak bu her zaman böyle olmak zorunda değildir Oyuna katılmak isteyen herkes katılabilir Günümüzde diğer pek çok oyun gibi artık oynanmayan bu oyun, Akşehir'de yaren toplantılarında hâla oynanmaktadır (Cenikoğlu, 1998: 100) Kısaca, oyuna katılan sekiz-on kişiden oluşan oyuncuların her birine delikanlıbaşı ya da oyunun lideri tarafından sebze ya da meyve adları verilir Örneğin; vişne, kabak, patlıcan, kiraz, şeftali, armut, domates vb Oyuncular odanın ortasında karşılıklı (yüz yüze), eşit iki grup hâlinde, diz üstü otururlar Oyunu yöneten delikanlıbaşı, isim verdiği cezalı yarenlerden birisinin sırtına topuz ile vurarak: Örneğin, "kabak yattı-kalktı!" der Kabak adlı cezalı oyuncu, namaz kılarken secdeye yatar gibi iki elinin üzerinde başını yere koyar ve kendi adıyla birlikte bir başka oyuncunun adını söyler Örneğin, "kabak yattı-kalktı patlıcan!" deyip hemen kalkar Kalkamazsa sırtına topuzu yer Patlıcan isimli oyuncu da aynen bir önceki oyuncu gibi yere yatar ve bir başka oyuncunun ismini söyler Oyun bu şekilde ismini şaşırıp hemen yatamayan ya da kalkmakta geciken oyunculara verilen cezalara gülüşerek sürer gider Yattı-kalktı oyununun bir benzeri de şu şekilde oynanır: Oyuncular yine iki eşit gruba bölünür, bir tarafa "ibibik" diğer tarafa "guguguk" adı verilir Delikanlıbaşı hangi tarafın adını söylerse, o grubun oyuncuları yukarıda belirtildiği gibi yatarlar Grubunun adını şaşırıp yatamayan olursa sırtına şaka yollu vurulur (Cenikoğlu, 1998: 100) Konya'nın farklı yörelerinde yüzük oyununun oynanışı ile ilgili olarak bkz Caferoğlu, 1994; Cenikoğlu, 1998 Vız Vız Oyunu Vız vız oyunu da tıpkı "yüzük oyunu" ve "yattı - kalktı" oyununda olduğu gibi, uzun kış gecelerinde gençler arasında ve çetnevirlerde oynanan, erkeklere mahsus, evlerde ya da köy odalarında oynanan oyunlardandır Oyun ayakta durarak oynanır Ebe seçilen oyuncu ayaklarını yanlara iyice açar, sağında ve solunda bulunan oyuncular da kıpırdamaması için ebenin ayaklarına basarlar Ayakta duran ebe bir elinin tersi ile kulağını ve yüzünün yarısını kapatırken, öteki elini de koltuğunun altına koyar Ebenin arkasında duran oyuncular avuçlarını sıkıp, işaret parmaklarını havada sallayarak, tıpkı bir arı gibi "vız vız" diye bağırırlar Bu sırada oyunculardan biri belli etmeden ebenin kulağını kapatmış olduğu eline vuruverir Ebeye kimin vurduğu sorulur, eğer ebe kendisine vuranı bilebilirse dayak yemekten kurtulur ve vuran kişi onun yerine ebe olur Bilemezse oyun bu şekilde devam eder gider (Cenikoğlu, 1998: 101) __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır