Cevap : İspanya

İspanya'nın Tarihi,Halkı,Kentler,İklim,Bitki Örtüsü,Hayvan Varlığı,Tarım,Sanayi,Sanat

Tarih

İber Yarımadası'nda, İÖ yaklaşık 25-10 bin yıl öncesinden kalan Altamira Mağarası gibi mağaralarda, duvarlara çizilmiş bizon ve at resimlerine rastlanmıştır (bak Mağara SANATI) İÖ 1100'lerde Fenikeliler İspanya kıyılarında balıkçılığa ve ticarete dayalı koloniler kurdular İÖ 9 yüzyıldan sonra Yunanlılar'ın kurduğu koloniler ise Doğu Akdeniz'le ticaretin gelişmesini sağladı Daha sonra bu kolonileri Kartacalılar ele geçirdi İspanya, İÖ 8 yüzyılda, Pireneler üzerinden gelen Keltler'in istilasına uğradı

İÖ yaklaşık 6-5 yüzyıllarda İberler adı verilen halk İspanya' nın güney ve doğu kesimlerine yerleşti Yunanlılar'ın etkisiyle özgün bir uygarlık geliştiren İberler'in bir yazı sistemleri vardı Tarım ve hayvancılıkla uğraşıyorlardı El sanatlarında çok ileri gitmişlerdi Keltler'in İberler'le karışarak kaynaşmasından Kelti-berler olarak bilinen halk ortaya çıktı (bak Keltler)
I Kartaca Savaşı'ndan sonra (bak KARTA-CA Savaşlari) Kartacahlar'ın İber Yarımadası üzerindeki egemenliği sona erdi İÖ 19'da tüm yarımada Roma İmparatorluğu'nun denetimine girdi Yaklaşık 400 yıl süren Roma egemenliği sırasında İber Yanmadası, Roma uygarlığının etkisiyle gelişti İber ve Kelt dilleri yerini Latince'ye bıraktı

Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonra İspanya, Germen halklarının istilasına uğradı Vizigotlar yarımadanın büyük bir bölümünü kapsayan güçlü bir krallık kurdular İS 711'de, Kuzey Afrika'daki Emevi valisinin komutanlarından Tarık bin Ziyad, Cebelitarık Boğazı'nı geçerek, İspanya'nın nerdeyse tamamını ele geçirdi {bak ENDÜLÜS Emevîlerİ) Müslümanlar'ın kendi aralarındaki çatışmalardan yararlanan Vizigotlar 8 yüzyılda kuzeyde Asturias Krallığı'nı, ardından güneye doğru yayılarak Leön, Kastilya, Navarra ve Aragon krallıklarını kurdular

13 yüzyıl başlarında kentlerin önem kazanmasıyla Cortes adı verilen meclisler ortaya çıktı Bu meclisler soylulardan, din adamlarından ve kent temsilcilerinden oluşuyordu Kral canı istediği zaman bu meclisleri toplantıya çağırırdı
Hıristiyan krallıkların Müslümanlar'la savaşı yaklaşık 700 yıl sürdü Müslümanlar yarımadadan çıkarıldıktan sonra Aragon ve Kastilya'nın Katolik kralları dinsel ve siyasal birliği güçlendirmek gerekçesiyle Yahudi-ler'e, Müslümanlar'a ve başka dinsel gruplara baskı uygulamak için 1478'de papanın izniyle İspanyol Engizisyonu'nu kurdular Böylece on binlerce insana işkence edildi Binlercesi yakılarak öldürüldü

1479'da Aragon Kralı Fernando'nun Kastilya Kraliçesi Isabella ile evlenmesiyle, İspanya'nın en güçlü iki krallığı birleşti 1492'de Kastilya ve Aragon orduları Gırnata'yı ele geçirerek Magripliler'i denetim altına aldı Aynı yıl Kraliçe Isabella'nın desteğiyle denize açılan Kristof Kolomb'un Amerika'yı keşfiyle İspanyol sömürgeciliği başlamış oldu

İspanya, Fernando ve Isabella'dan sonraki dönemlerde de Avrupa'daki güçlü konumunu korudu Daha sonraki yıllarda Felemenk topraklarını, İtalya'yı ve Portekiz'i egemenliği altına aldı Aynı zamanda denizaşırı yayılmacılığını da sürdürerek Meksika'yı, Orta ve Güney Amerika'nın büyük bir bölümünü ve Filipinler'i imparatorluk topraklarına kattı

Bundan sonra İspanya'nın gücü giderek azalmaya başladı Bunun nedenlerinden biri imparatorluğun değerli kaynaklannm büyük ölçüde denizaşırı topraklarda siyasal üstünlük kurmak amacıyla kullanılmış olmasıydı 1588'de İspanyol Armadası, İngilizler karşısında ağır bir yenilgiye uğradı {bak Armada) Hollandalılar İspanyol egemenliğine başkaldırdı Çok geçmeden Portekiz'i de yitiren İspanya, Osmanlılar'la ve Fransızlar'la yaptığı savaşlarda gücünü iyice yitirdi

İspanya Kralı II Carlos ölüm döşeğinde tahtı Fransa Kralı XIV Louis'nin torununa bıraktı Yeni kral 1701'de V Felipe adıyla tahta geçti Böylece İspanya'da Bourbon kralları dönemi başlamış oldu V Felipe etkili bir yönetim kurdu ve birtakım reformlara girişti Bask ve Navarra dışında bütün topraklar doğrudan krallık yönetimine bağlandı Ne var ki, Hollanda ve İtalya toprakları yitirildikten başka Cebelitarık da İngiltere'ye bağlandı

Fransız Devrimi'nden sonra Fransız orduları İspanya'ya girdi 1805'teki Trafalgar Sava-şı'nda İspanyol donanması yok edildi Bunu fırsat bilen Fransa İmparatoru Napolyon, kardeşi Joseph Bonapart'ı İspanya tahtına oturttu 1808'de İspanyollar Fransa'ya karşı ayaklandılar Yanmada Savaşı (1808-14) olarak da bilinen İspanya Bağımsızlık Savaşı'nda Fran-sızlar'ı ülkelerinden sürdüler Bu gelişmelerin ardından İspanyol Amerika'sında ayaklanmalar başladı 1824'te İspanyol birliklerinin Peru'da yenilgiye uğramasıyla, sömürgelerin çoğu bağımsızlığını ilan etti

Bourbon kralları döneminde belirli bir ekonomik canlanma olduysa da bu uzun sürmedi 1812'de Câdiz'de toplanan Cortes ilk liberal anayasayı kabul etti Bu sırada alınan önemli kararlardan biri de engizisyonun kaldırılması oldu

İspanya 19 yüzyıl boyunca yeteneksiz yöneticilerden ve iç savaşlardan çok zarar gördü 1898'de İspanya-Amerika Savaşı büyük bir yenilgiyle sona erdi İspanya, Küba, Porto Riko ve Filipinler'i yitirdi {bak İSPANYA-Ame-RİKA Savaşi) Bu olay İspanya tarihinde önemli bir dönüm noktası oldu

İspanya, I Dünya Savaşı'nda (1914-18) tarafsız kaldı 1923'te General Primo de Rivera bir darbeyle yönetime el koydu İspanya'nın çeşitli halklardan oluşan yapısına duyarlı olmayan Rivera, baskıcı bir yönetim kurdu Buna karşı gerek halktan, gerek ordudan gelen tepkiler üzerine 1930'da istifa etti Yapılan seçimlerde cumhuriyet yanlıları büyük bir çoğunluk sağladı Yeni cumhuriyetçi hükümet ilerici bir anayasa çıkarttı İşçi hakları başta olmak üzere bir dizi reform yürürlüğe kondu Ne var ki, Cumhuriyetçiler'in Katolik kurumlan karşılarına almaları ve çıkarcı çevrelerin öngörülen toplumsal değişmelerden tedirginlik duyması, gerici çevreleri harekete geçirdi

Silahlı faşist bir örgüt olan Falanj, Francisco Franco önderliğinde Cumhuriyetçiler'e karşı çıktı Yaklaşık 1 milyon kişinin öldüğü İspanya İç Savaşı'nın (1936-39) ardından Franco devlet başkanı oldu (bak Franco, Francisco)
II Dünya Savaşı'nda (1939-45) Franco, tarafsızlık siyaseti izlediğini söylemekle birlikte, iç savaş sırasında Franco'ya yardım etmiş olan Hitler ve Mussolini'yi destekledi Bu yüzden batılı ülkelerce dışlanarak 1955'e kadar Birleşmiş Milletler'e alınmadı Franco 1975'te öldü Juan Carlos kral oldu 1976'da başbakanlığa getirilen Adolfo Suarez Gonzales'in kurduğu hükümet yeni yasal düzenlemeler yaptı Falanj'in kapatılmasından ve İspanya Komünist Partisi'nin yasallaşmasından sonra 1979'da yapılan serbest seçimlerle demokrasiye geçildi

İspanya'nın demokratik yönetime dönüşü 1986'da Avrupa Ekonomik Topluluğu'na kabul edilmesini sağladı Bugün İber Yarımada
sı dışında İspanya'ya ait olan topraklar yalnızca Kanarya ve Balear adalarıdır

İspanyol Sanatı

Ortaçağda doğu ve batı kültürlerinin buluştuğu bir kavşak olan İspanya, yüzyıllardan beri sanata beşiklik etmiş bir ülkedir Roma egemenliğinden kalma çok sayıda heykelin yanı sıra 8 yüzyılda başlayan İslam istilası, İspan-yol-Magrip sanatının doğmasına yol açmıştır Bu sanattan günümüze Kurtuba Camisi ve El-hamra Sarayı gibi eşsiz yapılar ile ustalıkla işlenmiş fildişi eşya, ahşap oyma panolar, kabzaları işlemeli silahlar ve seramikler kalmıştır Tuğla duvar örmekte, oymalı alçıdan ve sırlı topraktan mozaik duvar süslemeleri yapmakta usta olan Müslüman işçiler yapı işlerinde çalışarak, yeni yapılara damgalarını vurdular Bunlardan başka yontma taştan yapılma ve anıtsal heykellerle bezeli yapılar da ortaya çıktı İspanyol sanatçılar ahşap oymacılıkta ve kuyumculukta da çok zarif ürünler verdiler 12 yüzyılın ikinci yansından sonra İspanya'ya yerleşen gotik üslup Hıristiyanlık'la bütünleşerek katedral ve kilise yapımında uzun süre etkisini gösterdi İtalyan Rönesans'ının etkisiyle İspanya'da resim, heykel ve mimarlıkta önemli gelişmeler oldu

İspanya yetiştirdiği büyük ressamlarla, dünya resim sanatının zenginleşmesine katkıda bulundu Çarpıcı üslupları ve yetkin teknikleriyle önde gelen İspanyol sanatçıları arasında El Greco, Jose de Ribera, Francisco de Zurbaran, Diego Velazquez ve Goya sayılabilir 16 ve 17 yüzyıllarda İspanya sanat, edebiyat, bilim ve felsefede çok ileri gitmişti "Altın Çağ" olarak nitelenen bu dönemden sonra ülke dinsel bağnazlığın ve hoşgörüsüzlüğün egemen olduğu engizisyonun pençesine düştü (bak Engizisyon) Büyük acıların yaşandığı 18 ve 19 yüzyıllarda İspanya, Avrupa kültüründen uzaklaşarak kendi içine kapandı

20 yüzyılın ilk yarısında ise faşizmin sanat ve kültür üzerindeki baskıları gelişmeyi yavaşlatmakla birlikte yeni akımların ortaya çıkmasını ve dünya çapında ünlü sanatçıların yetişmesini önleyemedi

Resimde Joan Miro, Pablo Picasso ve Salvador Dali; müzikte Antonio de Cabezön, Domenico Scarlatti ve Manuel de Falla bunlar arasındadır Usta piyanist Jose Iturbi, gitarcı Andres Segovia ve soprano Victoria de los Angeles de İspanya'nın yetiştirdiği değerli sanatçılardır (Ayrıca bak MİMARLIK; RESİM SANATI)

__________________