Şengül Şirin
|
Bulgaristan Çarlık'tan Cumhuriyet'e
Çarlık'tan Cumhuriyet'e
Stambolov başbakan iken bir diktatör siyaseti izledi Rusya'ya düşman bir tutum içine girdi ve ülkeyi kalkındırdı Ama modern tipte bir sanayinin ortaya çıkması, işçi sorununun doğmasına yol açtı 1891 mayısında Dimitır Blagoev'in (1856-1924) yönetiminde bir Bulgar gizli sosyal demokrat partisi kuruldu Bu parti çok geçmeden iki farklı eğilime bölündü: Blago-ev'e bağlı devrimci sol, reformcu sağ Stambolov'un 1894'te görevinden çekilmesinden sonra (bir yıl sonra da öldürüldü), Ferdinand Rusya ile yakınlaşma içine girip iç bölünmelerin büyük zarar verdiği ülkeyi bir baskı rejimiyle yönetti
1899'da Aleksandır Stamboliyski'nin (1879-1923) önderliğini yaptığı çiftçi partisi, çok geçmeden köylü yığınlarını etrafında topladı Balkanlar'da hâlâ Osmanlı imparatorluğu'na ait olan topraklara göz diken Bulgaristan, Sırbistan ve Yunanistan, bir Balkan birliği kurarak, 1912 ekiminde Türkiye'ye savaş açtılar Bulgar ordusu Kırkkilise'de, Lüleburgaz'da, Bolayır'da başarılar kazandı ve Edirne'yi ele geçirdi
Çatalca'ya kadar ilerledi Türkiye ile Londra barışı'nın (mayıs 1913) imzalanmasından sonra, ele geçirilen toprakların bölüşülmesi, Birlik üyelerini çok geçmeden birbirine düşürdü Bulgaristan krallığı'nın çok geniş toprakları ele geçirmesi Sırbistan'ın, ardından da Yunanistan'ın Bulgaristan'a saldırmasına yol açtı Romanya da kuzeyden harekete geçti Bu arada türk ordusu da Edirne'yi geri aldı Bulgar orduları dört cephede de yenilgiye uğradı 10 ağustos 1913'te imzalanan Bükreş barışı ile Bulgaristan, ele geçirmiş olduğu toprakların büyük bölümünü geri vermek zorunda kaldı ve Ege denizi'ne ancak dar bir kıyıyla açılabildi
1915 ekiminde Ferdinand, uzun süren bir kararsızlık döneminden sonra, Merkez devletleriyle ittifaka girdi Sırbistan'a saldırıp, bozguna uğratarak, Selanik'te yunan ordusunu uzun süre zorladı Ama Franchet d'Esperay komutasındaki itilaf devletleri ordusunun saldırısı, Bulgarlar'ı 28 eylülde Selanik antlaşması'nı imzalamak zorunda bıraktı Halkın hoşnutsuzluğunun artması üzerine, Ferdinand tahttan çekilerek yerini oğlu Boris lll'e bıraktı (3 ekim) Başbakanlığa getirilen Stamboliyski, sol sosyalistlerin gelişmesini önlemeye çalıştıysa da 27 mayıs 1919'da sol sosyalistler Bulgar komünist partisi'ni kurdular
Neuilly antlaşması ile (kasım 1919) Bulgarlar, Ege denizi'ne açıldıkları kapı dahil, ele geçirmiş oldukları bütün toprakları yitirdiler Ağır tazminat ödemek zorunda kaldılar ve orduları 33 000 kişiye indirildi Büyük bölümü Makedonya'dan gelen çok sayıda mülteci, sonradan ciddi sorunlara yol açtı 1920 martındaki seçimleri ezici bir çoğunlukla kazanan Stambo-liyski, bir köylü demokrasisi kurmaya çalıştı ve komünistler ile üyelerini mültecilerin oluşturduğu Uluslararası Makedonya devrim örgütü üzerinde sert bir baskı uyguladı Ayrıca Yugoslavya ile yakın ilişkiler kurmaya çalıştı Ama, haziran 1923'te Aleksandır Tsankov'un yönettiği sağcılar koalisyonu üyelerinin yaptığı bir darbeyle devrildi ve öldürüldü
Tsankov, Mussolini İtalyasf ndan esinlenen bir diktatörlük rejimi kurup, çiftçiler ve komünistlerin bir ayaklanma girişimini bastırdı ve ülkede, 20 000 kişinin ölmesiyle sonuçlanan bir beyaz terör uyguladı 1931 haziranındaki seçimleri muhalefetin kazanması, kısa süreli bir demokrasi yönetimi sağladı, ama bu dönemde, tutucu gruplar durumlarını sağlamlaştırmaktan geri kalmadılar: Tsankov'un kurduğu Toplumsal halk hareketi ve subaylar ile aydınları kapsayan Zveno ("halka") grubu 1934 nisanında, bir hükümet darbesi düzenledi Çok geçmeden kral, kişisel diktatörlüğünü kurarak, Yugoslavya'ya yaklaştı ve Alman ya ile İtalya'nın, gün geçtikçe daha çok etkisine girdi
İkinci Dünya savaşı'nın patlak verdiği sırada, kral 1940 şubatında, başbakanlığa, Hitler hayranı Bodgan Filov'u atadı Reich ile yakınlaşması Bulgaristan'a Romanya'dan Güney Dobruca' yi geri alma fırsatını verdi (Craiova anlaşması, eylül 1940) Viyana antlaşması'ndan (1 mart 1941) sonra Alman lar ülkeyi işgal edip, kaynaklarını işletmeye başladılar Bulgar birlikleri SSCB topraklarının istilasına katılmadılarsa da Yugoslavya'nın bozguna uğramasından sonra Hitler, Boris IH'ün sırp ve yunan Makedonyaları'nı işgaline izin verdi 28 ağustos 1943'te kral Boris III esrarengiz bir şekilde öldü Anti-komintern paktı'na katılan Bulgaristan, SSCB'ye karşı yansız kaldı, ama 5 eylül 1944'te, Romanya'ya giren Sovyetler Bulgaristan'a savaş açtılar Muraviev hükümeti hemen barış istedi ve Kızılordu ülkeyi işgal etti Ama dört gün sonra, direnişçiler ayaklandılar
1942 haziranından sonra Komünist partisi'nin çağrısıyla, nazi yanlısı rejimin bütün muhaliflerini bir araya toplayan bir Vatan cephesi (Otetçestven Front) kuruldu Bu cephe, 9 eylül akşamı yönetimi ele alıp, başkanlığını Zveno'nun lideri albay Kimon Georgiev'in yaptığı, komünist, çiftçi ve radikal bakanlardan oluşan bir hükümet kurdu Bu hükümet Reich'a savaş açtı; bulgar birlikleri cephede görev alarak çarpıştılar Georgiev ayrıca, acımasız bir ayıklama hareketine girişti Aralarında naiplerin, Boris' in kardeşi Filov'un ve Kiril'in de bulunduğu 2 680 kişi ölüm cezasına çarptırıldı
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|