Şengül Şirin
|
Cevap : Güneydoğu Anadolu Bölgesi/genel özellikler
GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ,
Türkiye'de coğrafi bölgelerin en küçüğü ve en az nüfuslusu Yaklaşık 58 600 km2; 4,3 milyon nüfus
Bir yay çizen G-D Toroslar'ın eteklerinden G'de Suriye ve Irak ile sınırımıza kadar uzanan, "Verimli Hilal" adı İle anılan ve çok eski tarihöncesi kültürlerin gelişme alanı olan bölge, aynı zamanda Yukarı Mezopotamya olarak da bilinir Yer şekilleri bakımından G-D Anadolu, Arabistan platformu ile K'deki kıvrımlı ve şaryajlı dağlar arasında platoların en geniş yeri kapladığı bir geçiş alanıdır K'de 1 000 m dolayında olan plato yükseltisi, G'de 500-600 m dolayına iner K'de plato üzerinde, Arabistan platformunun örtü tabakalarından oluşan ve Türkiye'nin başlıca petrol yataklarını içeren kenar kıvrımlar To-ros yayına kabaca paralel olarak uzanır Bölgenin D yarısında kenar kıvrımlarla G'deki Mardin eşiği kabartısı ve B'daçok genç bir bazaltlk volkan yapısı olan Kara-cadağ (1 919 m) arasında bir çanaklaşma ve çökelme alanı olan Diyarbakır havzası yer alır Bölgenin B bölümü ise, çoğunlukla kireçtaşlarından yapılmış Şanlıurfa ve Gaziantep platoları ile kaplıdır
Mezopotamya'nın 2 büyük akarsuyu Fırat ve Dicle İle kolları bu platolar İçine gömülmüştür Bölge D'ya gidildikçe şiddetlenen ve G'e gidildikçe kuraklaşan, ama genel olarak Akdenlzsel özellikler gösteren karasal bir İklimin etkisindedir Yazlar kurak ve çok sıcak geçer (temmuz ort sıcaklığı B'da Gaziantep'te 27,1°C, ortada Şanlıurfa'da 31,5°C, D'da Diyarbakır'da 31°C); Türkiye'de en yüksek sıcaklıkların ölçüldüğü yerler buradadır (Şanlıurfa 46,5°C, Diyarbakır 46,2°C) Kışlar yağışlı ve bulunulan enleme göre oldukça soğuktur (Ocak ort, Gaziantep 2,3°C, Şanlıurfa 4,9°C, Diyarbakır 1,5°C); sıcaklık - 20°C dolayına düşebilir Yağışlar K'den G'e ve B'dan D'ya azalır (yıllık ortalama yağış tutarı Siirt 737 mm, Diyarbakır 497 mm, Gaziantep 574 mm) G'de yer alan bazı yüksek yerler, daha yağışlıdır (Mardin 688 mm) G-D Anadolu yurdumuzun orman bakımından en fakir bölgelerinden biridir K'deki dağlık kesimde ve Mardin eşiği üzerinde görülen çoğu bozuk meşe ormanları, bölgenin ancak % 3 kadarını kaplar Bunun dışındaki alanlar G'e gidildikçe fakirleşen bozkırlar halindedir
G-D Anadolu km2'ye 73 kişiyi aşan yoğunluğu ile Türkiye ortalamasının üstünde nüfuslanmış bir bölgemizdir Ama bu bakımdan iklim şartlarına, su ve tarım olanaklarına bağlı olarak çeşitli yöreleri arasında büyük farklar vardır Bu nedenle nüfus, özellikle, bölgenin daha elverişli olan B kesimi ile Toros eteklerinde ve Mardin eşiği alanında toplanmıştır Elverişli topraklarına karşın, susuz ve kurak bazı platolar çok tenhadır Başlıca kentler de (Gaziantep, Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin ve Siirt) doğal koşulların belirlediği yörelerde, tarihi yollar üzerinde kurulmuştur
Kentleşme ve nüfus yoğunluğu üzerinde rol oynayan yeni bir etken de petrol ve petrol sanayisidir (Batman) G-D Anadolu'nun bir başka özelliği de, yıllık nüfus artış oranının Türkiye ortalamasının üstünde oluşudur Tarım bakımından dünyanın en eski kültür odakları arasındadır Zamanımızdan 9-10 bin yıl kadar önce birçok yabani bitki ve hayvan burada evcilleştlrilmiştir Günümüzde de tarım bölge ekonomisinde en önemli yeri tutar Bu bakımdan tarla ürünleri başta gelir ve bölge tarımsal gelirinin % 70 kadarını sağlar Türkiye yüzölçümünün ancak °/o 7 kadarına eşit yer kaplayan bu bölge alanına ve nüfusuna (Türkiye nüfusunun % 8,5'i kadar) oranla tarımsal üretim fazlalığı İle dikkati çeker Türkiye'de üretilen baklagiller ve sebzelerin °/o 28,7'si, üzümün % 33,7'si, buğdayın °/o 12,2'si, zeytinin % 13,2'si, antepfıstığının % 94,7'si, mercimeğin yarıdan fazlası bu bölgenin payına düşer
Makineli tarıma elverişli geniş ve verimli topraklarına karşın, tarımı kısıtlayan başlıca etken, uzun yaz aylarındaki kuraklık ve su kıtlığıdır GAP'ın tamamlanmasıyla bölgenin Türkiye ekonomisinde zaten önemli olan bu payı çok büyük ölçüde artacak ve bu gelişme dolaylı etkileriyle bölgenin yapısını ve görünümünü değiştirecektir Tarla tarımının yanında, hayvancılık ve hayvan ürünleri de bölgenin geleneksel ve hatta bazı yörelerde başta gelen gelir kaynağıdır En çok koyun ve keçi gibi yarı kurak koşullara uyan küçükbaş hayvan beslenir Türkiye'de beslenen koyunların % 10 kadarı bölgenin payına düşer Bir kısım halk göçebe hayvancılıkla uğraşır Canlı hayvan satışı ve hayvan ürünleri tarımsal üretim değerinin % 30 kadarını sağlar G-D Anadolu'nun en büyük yeraltı zenginliği, çoğu Diyarbakır ve Siirt çevresinde yer alan petrol yataklarıdır Ayrıca, Irak'ta Kerkük petrol bölgesinden başlayan, her biri yaklaşık 900 km uzunlukta iki boru hattı Irak petrolünü bölgeden geçerek Yumurtalık limanına taşır
Bu bakımlardan bölgenin Türkiye ekonomisinde özel bir yeri vardır Krom, manganez, demir, asfaltit, perili ve fosfat öteki önemli yeraltı kaynaklarıdır Geleneksel sanayi kollan son zamanlarda yeni dalların katılmasıyla büyük ölçüde çeşitlenmiştir (çimento, dokuma, besin, kimya, madeni eşya ve tarım aletleri, yem) Başlıca sanayi merkezleri Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır ve Mardin ile petrol sanayisi sayesinde büyük kent durumuna gelen Bat-man'dır Bölgenin Verimli Hilal'ln alanında, Anadolu'yu arap âlemine bağlayan kara ve demiryolları üzerindeki konumu, bütün tarih boyunca olduğu gibi, bugün de önemini korumaktadır Havayolu ile de yurdun öteki bölgelerine bağlı olan G-D Anadolu, aynı zamanda türk kültür tarihinin birçok ünlü bilim adamını yetiştirmiş geleneksel odaklarını kapsar
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|