Şengül Şirin
|
Cevap : Gine-Bissau Cumhuriyeti
GİNE-BİSSAU, esk Portekiz Ginesi,
Batı Afrika'da devlet, Senegal İle Gine arasında, Atlas okyanusu kıyısında; 36 125 km2 (Bissagos takımadasıyla birlikte); 826 bin nüf Başkenti Bissau Resmi dili Portekizce
COĞRAFYA
Ülke 12° K enlemindedir Kıyıdaki ovalar, ırmakların (Cacheu, Geba) geniş ha-llçleriyle parçalanır Bataklıkların killi kesimleri, özellikle nüfusun üçte birini oluşturan Balantlar sayesinde, pirinç tarlalarına dönüştürülmüştür Platolarda ve iç kesimin (burada savanlar geniş yer kaplar) ağaçlı yüksek tepelerinde, hayvancılıkla uğraşan Pöller ve Mandeler (müslüman çiftçilerdir) yaşar Beslenmede ön sırayı alan tahıllar arasında pirinç (sulamalı ve yağmura dayalı), darı, hintdarısı ve mısır sayılabilir Tarımın temel biçimi, besin maddeleri yetiştiriciliğine dayalı köy iktisadına dayanır Tek dışsatım (değer bakımından dışalımların çok altındadır) malları, yerfıstığı (50 000 t) ve biraz da palmiye yağı ve kopradır Bağımsızlığa kavu-şulduğu (1974) sırada sanayi, GSMH'nın yalnızca % 2'sini oluşturuyordu Ülkeden kaçanların geri dönmesi ve yeniden yerleştirilmeleri, sanayinin düzene konması ve geliştirilmesi sağlık ve eğitim kadrolarının İyileştirilmesi, 1974'ten bu yana uygulanan siyasetin başlıca özelliğidir Nüfusun büyük bölümü okuma yazma bilmez ve kişi başına düşen yıllık gelirin 200 doların altında olduğu tahmin edilmektedir
TARİH
Bölge, 1446'da, rio Geba halicine ulaşan Nuno Tristâo tarafından bulundu Portekizlilerin İlk yerleşme girişimlerinin başarısızlığına karşın, XVII yy'da bölgeyle daha sıkı ilişkiler kuruldu ve birkaç ticaret acentası açıldı: Cacheu, Farim, Bissau, Zlguinchor'daki bu kuruluşların amacı Brezilya ya da Cabo Verde adalarıyla zenci ticareti yapmaktı Ülke içinde manding kökenli Gabu devleti XVI yy'da en parlak dönemini yaşadı; bu devlet rio Geba nin D'sundaki topraklar üzerine yayılmıştı (daha küçük olan Olo ve Braço devletleri Geba'nın B'sındaydı) XIII yy'da Sundlata*'nın torunlarından biri tarafından Mandlngler'in arasında kurulduğu sanılan bu devletin başkenti Kansala'ydı
Çevre bölgelerde göçebe bir yaşam süren Pöller XVIII yy sonuna doğru bu ülkeye sızmaya başladılar Maslna*'dan da başka toplulüklar geldi Labe'nin yönetimindeki Pöller, sürekli saldırılar düzenleyerek 1867'de ülkeyi işgal ettiler Portekiz Glnesi, 1879'da idari bakımdan Cabo Verde' den ayrıldı, 1941'e değin Bolama adacığı başkent, Bissau yönetim merkezi oldu Sınırlar 1886'da belirlendi; buna göre Senegal Zlguinchor'u geri aldı Yönetimle pöl önderleri arasında anlaşma sağlanmasına karşın anlmist kabilelerin boyun eğmesi güç oldu 1927'ye kadar eyalet, 1927-1951 arasında sömürge (1930'da Salazar sömürge yasasını İlan etti), sonra yeniden eyalet olan Portekiz Ginesi yalnızca Portekiz'in çıkarlarına hizmet ediyordu
1956'da Amllcar Cabral, Portekiz Glnesi ve Cabo Verde'nin bağımsızlığı için Afrika partlsi'ni kurdu Fransız Ginesl'nin bağımsızlığına kavuşması üzerine Conakry' de bir yönetici okulu açtı 1963'ten başlayarak giriştiği silahlı eylemler Portekiz'i bu ülkeye birlikler göndermek zorunda bırakırken, yönetimde merkeziyetçilikten vazgeçildi ve bir Yürütme konseyi kuruldu Gerilla savaşını sürdüren parti, İdari bir örgüt oluşturdu: eylül 1973'te Ulusal halk meclisi ve bölge konseyleri seçildi Meclis ülkenin bağımsızlığını ilan etti; ama Cabral ocak ayında Conakry'de öldürüldü
Portekiz tarafından tanınmamasına karşın, Afrika ülkelerinin çoğu ve Birleşmiş milletler örgütü'nce tanınan yeni devlet Gıne-Bissau adını aldı Yürütme organı olan Devlet konseyi başkanlığına, Amil-car'ın üvey kardeşi Luis de Almeida Cab-ral getirildi 1974'te, Portekiz'deki rejim değişikliğinden sonra, mayıstan başlayarak Lizbon'la görüşmelere geçildi Portekiz, 26 ağustos'ta Cezayir antlaşmasıyla Gine -Bissau'nun bağımsızlığını tanıdı 10 eylülde cumhuriyet ilan edildi Rejimin marxçı-lenlnci çizgisi 1977'de iyice belir-glnleşti 14 kasım 1980'de Luis de Almeida Cabral askeri bir darbeyle devrildi Komutan Joâo Bernardo Vleira'nın başkanlığında bir devrim konseyi kuruldu
Yeni yönetim Cabo Verde'yle birleşmeye karşı çıktı Vitor Saüde Marla, bir darbe girişimine katıldığı gerekçesiyle başbakanlıktan uzaklaştırıldı (10 mart 1984) 16 mayıs 1984'te yeni anayasa mecliste kabul edildi Devlet başkanı Vieira, anayasa gereği, bakanlar kurulu başkanlığını da üstlendi
SANAT
Bissagos takımadalarında yaşayan Bid-yogolar olsun, Bağalar, Nalular, Landu-manlar olsun, bütün bu halklar arasında kesin bir birlik vardır ve sanatları benzeşir: deniz-kara ve kıyı-bozkır karşıtlıkları, denizcilerin, pirinç ve meyve üreticilerinin ve bunların dışında kalan özgür insanların sanatlarını çeşitli küçük öbeklere ayırmıştır Bunların her birinde sanatçılar, her zaman koruyucu cinlerini, yer tanrıçalarını, soyut güçleri ve geçmişteki büyüklerini çeşitli biçimlerde betimlemişlerdir
• Bidyogolar'ırı sanatı Bidyogolar'da atalara tapınmaya verilen önem, üzerlerine boyayla ayrıntıların işlendiği birçok açık renk ahşap heykelciğin üretilmesine yol açtı Çoğunlukla genç kadınları betimleyen bu heykelcikler, yalnızca anaerkil düzenin geçerli olduğu bu topluluklarda kadına verilen öneme tanıklık eder Hacimlerin vurgulanmasındaki, başlık süsleri ve giysi ayrıntılarındaki gerçekçilik özellikle dikkat çekicidir Kâhinlik ve büyücülükle ilgili törenlerde ruhları clsimleştiren hey-kelciklerse bambaşka bir anlayışın ürünüdür Küp biçiminde küçük bir yapının tepesine oturtulan kadın büstleri çok şematik olarak işlenmiştir
Bidyogolar'ın en özgün plastik yaratıcı-ığının kökeninde, bir ikonografi teması olarak yaban öküzü yer alır
Kral piragu-aiarının baş bodoslamalarını çatal boynuzlu, güçlü kuvvetli bir öküz başı süsler Yetişkinliğe geçiş ayinlerinde kullanılan dans maskeleri de öküz başı biçimindedir Duvar resimlerinde de öküz başı, başlıca motiflerden biri olarak, yılan, piragua ve köpekbalığının yanı sıra yer alır, arada, yalnızca geometrik motiflere ya da modern mekanik dünyaya ilişkin betimlere de rastlanır; bu yapıtlardaki renkler çok canlıdır ve renk tonları Afrika'nın başka yörelerinde, kullanılanlardan çok daha zengindir
• Bagalar'ın sanatı Yılın büyük bir bölümünde taşkınlar nedeniyle ulaşılamayan baga köylerinde, kadın erkek ve çocuklar neredeyse bütün bir yıl boyunca tarım, palmiye cevizi toplayıcılığı, balıkçılık ve denizden tuz çıkarma işleriyle uğraşırlar Kurak mevsimin iki ayı ocak ve şubat boyunca pirinç hasadı ve dövümünü izleyen şenliklere yer verilir Bu sırada Simo topluluğuna yeni kabul edilmiş maskeli üyeler bir Elek (bir tür kaide oluşturan silindir biçiminde bir kutunun üzerindeki uzun bir desteğin tepesine oturtulmuş kuş-kadın) tarafından korunan aile kutsal emanetleri çevresinde dans ederler Yatay olarak takılan banda adındaki büyük maskelerle zengin renkleriyle ayırt edilen tepe süsle-meli tuğlu maskelerin gelenek ve mitlerin koruyucusu olan Simo topluluğuyla bağlantısı vardır
Piton yılanını andıran bük-lümlü profilli, boyalı ve süslemeli uzun direkler olan basony/'lerin ortaya çıkarak karşı karşıya gelmeleriyle sünnet töreni büyük bir coşku ve hararetle kutlanır
Bagalar'ın olduğu gibi, komşuları Na-lular'ın ve Landumanlar'ın da haklı olarak en çok ün yaptıkları sanat yapıtları Bereket tanrıçası nimba'dır Koyu renkli sert ahşaptan yapılmış, dev bir büst olan nimba, iri, yassı memelidir, koca kafasında kavisli bir burnu vardır Dört ayağını örten bitki liflerinden giysinin altına, dev büstü taşıyan kişi girer Nimbaların yapımında çok-renkliliğe yer verilmemiş olması geleneksel Afrika heykelciliğinde az rastlanan anıt-sallıktan kaynaklanmakta ve yapıtın görkemini artırmaktadır
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|