Gemi

GEMİ a 1 Açık denizde ya da iç denizde seyretmek için yapılmış güverteli, büyük tonajlı yüzer deniz yapılarına verilen genel ad: Ticaret gemisi Savaş gemisi Yelkenli, motorlu, buharlı gemi (Bk ansikl böl)

—2 Gemi aslanı, kalıbı kıyafeti, gösterişi yerinde olan, ama hiçbir işe yaramayan değersiz adam: Bakma öyle olduğuna, tam bir gemi aslanıdır o

|| Gemi karaya oturmak, denizin sığ bir yerine saplanarak yoluna devam edememek

|| Gemisi şapa oturmak, bir kimsenin beklentileri, umutları gerçekleşmeyip boşa çıkmak, işleri düzelemeyecek ölçüde bozulmak

|| Gemisini kurtaran kaptan, sıkıntılı ve güç bir durumdan ne yapıp edip sıyrılan ve İşlerini yürütmesini bilen kimselere övgü yollu söylenir || Gemisini yürütmek, işlerini her yola başvurarak sürdürmek

|| Karadeniz'de gemilerin mi battı?, üzgün, sıkıntılı, karamsar görünen bir kimseye söylenir

—Ask denize Gemi subayı, askeri bir gemide yetkili olduğu bölümdeki eratın disiplininden ve çalışmasından sorumlu ve doğrudan geminin en kıdemli subayına (gemi kaptanı) bağlı olan subay: güverte subayı, makine subayı, telsiz subayı vb

|| Ağır savaş gemisi, ağır silahlarla ve güçlü zırhlarla donatılmış büyük tonajlı savaş gemisi

|| Filo sancak gemisi, filoya komuta eden subayın (amiral) bulunduğu gemi

|| Hafif gemi, manevra yeteneği ve vurucu gücü yüksek olan süratli gemi (avi-zo, refakat muhribi) || Hedef gemisi, atışlarda hedef olarak kullanılan gemi

— Herhangi bir hedefi yedekte çeken gemi || Helikopter gemisi, üzerinde helikopterlerin inişi ve kalışı için bir pist bulunan ve açık denizde yapılan harekâtlarda helikopterlere yakıt ikmali yapan gemi |j Muharebe gemisi, donanmanın en ağır silahlarıyla donatılmış, vuruş gücü çok yüksek gemi (Bu gemiler düşmanın her tip gemisiyle savaşacak güçte olduğu gibi düşman kıyılarının bombardımanında da çok yüksek ateş gücüyle etkili olur Deplasmanı 45 000 t olan bu gemilerin güverteleri ve top taretleri kalın çelik zırhlarla pekiştirilmiştir)

|| Savaş gemisi, donanmaların genelde temel gemilerini oluşturan, hücum ve savunma için özel silahlarla donatılmış gemi (Bk ansikl böl) || Yardımcı gemi, savaş halindeki bir donanmaya lojistik destek (teçhizat, akaryakıt, cephane, gıda maddeleri, sağlık malzemeleri, yedek parça, personel vb) sağlayan gemi: tanker, kuru yük gemisi, cephane gemisi, onarım gemisi vb

—Ask tar ve Esk denize Gemi azapları -> azar || Gemi azapları bölük başıları, azapların başındaki subaya verilen ad || Gemi imamı, savaş gemilerinde dinsel törenleri yönetmek, askerlere dinsel öğütler vermekle görevli din adamı

—Atç Gemi azıya almak, attan söz ederken, gemi azıların arasına alarak binici ya da sürücünün yönetiminden çıkmak

—Deniz huk Kullanılması denizde hareket etme olanağına bağlı olan ve çok küçük olmayan her tür tekne |j Denizde kürekten başka bir aletle yola çıkabilen her tür araç (Bk ansikl böl)

|| Gemi adamları — ADAM || Gemi alacaklısı hakkı, geminin işletilmesiyle ilgili alacaklarda gemi ve navlun üzerinde alacaklılar lehine doğan yasal rehin hakkı || Gemi borda evrakı — BORDA' EVRAKI

|| Gemi ipoteği, bir gemi ya da gemi payı üzerinde kurulan ve alacaklıya o gemi ya da payı üzerinden alacağını öncelikle alma yetkisi veren aynı hak (Bk ansikl böl) || Gemi jurnali, geminin her yola çıkışında yolculuk boyunca geçen önemli olayların yazıldığı defter (Gemi jurnali günü gününe tutulur, kaptan ve İkinci kaptan tarafından imzalanır Jurnale şunlar yazılır: hava durumu; geminin rotası, bulunduğu enlem ve boylam dairesi; sintinelerdeki su yüksekliği; iskandil edilen su derinliği; kılavuz alınması, kılavuzun gemiye girdiği ve gemiden ayrıldığı saatler; gemi adamlarındaki değişiklikler; ^emi meclisinin aldığı kararlar; gemi ya da yükün uğradığı kazalar; gemide işlenen suçlar, doğum ve ölüm olayları)

|| Gemi sicili, gemilerin nitelikleri ve üzerlerindeki hakların yazıldığı resmi sicil (Bk ansikl böl)|| Gemi tasdiknamesi, geminin sicile yazılmış olduğunu gösteren, gemi sicili memurluğunca düzenlenmiş belge (Gemi tasdiknamesi gemi sicilindeki kayıtları ya da bunların özetini içerir ve özellikle geminin türk bayrağını çekme hakkını gösterir)

|| Gemi tonajı, geminin hacmini ve taşıma kapasitesini belirten ölçü (Türkiye'de gemilerin tonajı 14 nisan 1966 tarih ve 6/6125 sayılı Bakanlar kurulu kararı'yla yürürlüğe konan tüzüğe göre saptanır Tescil, liman, vb harçların saptanmasında gemilerin tonajı dikkate alınır)

—Denize Gemi adamı, bir geminin sevk ve idaresini sağlayan kaptan, gemi zabiti, lostromo, tayfa, miço vb, || Gemi beşiği, gemiyi denize indirmekte kullanılan kızak || Gemi jurnali, sefer sırasında gemiyle ilgili tüm işlerin ve belli başlı olayların kaydedildiği defter (manevralar, işaretleme vb)

|| Gemi reisi, yelkenli gemilerde birinci kaptana verilen ad


|| Gemiyi terk etmek, bir yangın ya da bir kaza sonucu batma tehlikesi bulunan gemiden ayrılmak

|| Açık deniz gemisi, açık denizde seyretmeye elverişli gemi || Balıkçı ana gemisi, filoda bulunan balıkçı gemilerinin avladığı balıkları ambarlarında depolayan, bu gemilere yakıt İkmali yapan, filo gemilerinde ortaya çıkan belli arızaları onaran ve gerektiğinde diğer balıkçı gemilerinin mürettebatına yardım eden geniş soğuk hava depolu gemi || Harita gemisi, deniz haritaları çıkarmak için özel olarak yapılmış ve donatılmış gemi

|| Hizmet gemileri, seyre elverişli sularda ve limanlarda çalışmaya yönelik mekanik donanımlar taşıyan yüzer yapı (tarak gemisi, elevatör, ma-I çuna vb) || İtfaiye gemisi, yangında kullanılan ve en güçlü itfaiye araçlarınınkin-den çok üstün bir hidrolik sistem içeren gemi (itfaiye gemilerinden liman bölgelerinde, hem su üzerindeki hem de rıhtım kenarındaki yangınlarda yararlanılır; ayrıca bu gemiler, kimi kez uzak bölgelere giden itfaiye araçlarını beslemek için yüzer pompalama istasyonları olarak da kullanılır) || Motorlu gemi, itme aracı olarak motor kullanan gemi

(Ana motor dışında, küçük manevraları yapmak ya da yedekte çekilirken geminin yüzebilirliğini artırmak için yardımcı motorlar da vardır) || Onarım gemisi, tersane ya da liman tesisleri bulunmayan açık denizlerde görevli suüs-tü ya da sualtı gemilerinin bakım ve onarım işlerinde kullanılan gemi (Onarım gemisinde genel makine, motor, elektrik, kaynak, elektronik vb atölyeleri bulunur)

|| Ticaret gemisi, yolcu ve yük taşıyan ge-Imi Yolcu gemisi, yolcu taşımak için düzenlenmiş motorlu büyük gemi (Bk ansikl böl) |! Yük gemisi, yük taşımak İçin düzenlenmiş gemi

♦ ünl Denize Gemiyi terk eti, batma tehlikesi bulunan bir gemide, yolcuların ve mürettebatın gemiden ayrılması için verilen komut

—Mim Bir bina yüksekliğinin en büyük bölümünü ya da en azından birçok katın yüksekliğini işgal eden, genellikle uzunlamasına iç mekân (Latin haçı planlı kiliselerin sahnı, çaprazsahnı, hatta koroye-ri bir ya da birçok gemiden oluşur) [Bk ansikl böl]
—Uz havc Uzay gemisi, özellikle İnsanların uzay uçuşlarında kullanılan büyük boyutlu uzay taşıtı

—ANSİKL Motorlu gemiler Gemiler inşa sistemlerine göre enine inşalı gemiler ve boyuna inşalı gemiler biçiminde ikiye ayrılır; birinci halde enine gemi çerçeveleri (postalar) ikinci halde ise boyuna gemi çerçeveleri (boy takviyeleri) gemi iskeletinin ana öğelerini oluşturur

Ayrıca gemilerin seyir alanlarına, yani açık denizde, kıyı sularında ve korunaklı sularda seyretmelerine göre de bir ayırım yapılabilir Bütün sularda seyretmeye elverişli gemilere "açık deniz gemisi", korunaklı bir yere en çok altı saatlik uzaklıkta seyreden gemilere de "kıyı gemisi" denir; "korunaklı su gemisi" terimi de limanlarda, koylarda ya da haliçlerde seyreden gemileri belirtir

Gemiler kullanılış amaçlarına göre de sınıflandırılabilir:

1 yolcu gemileri, 1974'te kabul edilen denizde insan hayatını kurtarma anlaşmasına göre on ikiden çok yolcu taşıyan teknelerdir Bu kategoride okyanusaşırı ya da kıyı yolcu gemileri ile feribotlar ve araba vapurları yer alır
XVIII yy'da posta hizmeti gören ve yolcu taşıyan küçük gemilere de "yolcu gemisi" deniyordu

Daha sonra "yolcu gemisi" adı, yalnız yük taşıyan kargo gemilerinin tersine, posta hizmeti dışında yolcu taşıyan ve düzenli seferler yapan buharlı gemiler için kullanıldı
Gerçek anlamıyla yolcu gemisi hem belli bir yol izleyen bir hat gemisi, hem bir gezi gemisi, hem de yolcu ve yük taşıyan karma gemi olabilir Atlas okyanusu'nu aşan ilk yolcu gemisi, 71,9 m boyunda yandan çarklı Great Wesfem'dir; Bristol' den New York'a 15 gün 5 saatte ulaştı (1838) Bunu Great Britain (1843) ve Great" Eastern (1858) izledi Daha sonra yolcu gemileri uluslararası uzak hatlarda ve özellikle Kuzey Atlas okyanusu'nda bir yüzyıl boyunca kullanıldı Bu gemiler İçinde en ünlüleri Normandie", Queen Mary, United States ve 35,6 deniz millik ortalama hızla mavi kurdelayı ele geçiren France"tır Uçakla girdiği rekabeti sürdüremeyen bu yolcu gemisi tipi ortadan kalkma yolundadır; yalnız Queen Eliza-beth II Kuzey Atlas okyanusu'nda hizmettedir

Günümüzde denizcilik şirketleri, saatte yaklaşık 21 deniz mili hız yapan ve 400 ile 1 000 yolcu taşıyan 15 000 ile 20 000 grostonluk gezi sınıfı yolcu gemilerine doğru yönelmiştir;

2 yük gemileri ya da kargolar çok değişik yükler taşır ve klasik kargolar, çoka-maçlı kargolar, konteyner gemileri, dökme yük gemileri, cevher gemileri, kuru yük gemileri vb olarak sınıflandırılır Okyanusaşırı yük barçları da bu kategoride yer alır

3 tankerler içinde petrol tankerleri, metan gemileri, sıvı yağ ve kimyasal madde taşıyan gemiler sayılabilir

4 liman hizmet gemileri ise, yüzer havuzlar, römorkörler, tarak gemileri ve diğer hizmet araçlarından oluşur

5 deniz çalışmalarında dinamik konum-landırmalı kuyu açma gemileri, dalış gemileri, kaldırma barçları kullanılır

Kargo alanında, günümüzde, limanlardaki bekleme sürelerini en aza indiren konteyner gemilerini ve roroları kullanma eğilimi vardır

• Gemi inşaatı Gemi inşaatında çeşitli uygarlıklarca çok değişik malzemeler kullanılmış olmasına rağmen, bu inşaatın uzun süre hemen hemen yalnız ağaç işleme tekniklerine dayandığı görülür Geçen yüzyılın sonuna doğru metal gemi inşaatı ağaç gemi inşaatının yerini aldı ve günümüzde, özellikle gezinti tekneleri alanında, plastik malzemeden (poliester) inşaat önemli bir gelişme gösterdi

• Ağaç gemi inşaatı, ilk ağaç gemiler sallar ve piragualardır Kaburgalı gemilerin ortaya çıkışı büyük bir gelişmenin belirtisini oluşturdu Eğriler, baş ve kıç bodoslamalarına sıkıca bağlı omurga üzerine önce tamamen sezgiye dayanan yöntemlerle yerleştiriliyordu; daha sonra yavaş yavaş bilimsel hesaplara başvuruldu XVIII yy başında, inşaata başlamadan önce geminin planları çiziliyor ve malzeme boyutları hesaplanıyordu Yerine oturtulan eğriler iç omurgaya tutturulmakta ve postaları kemerelere bağlanmaktaydı Kaburga yapıldıktan sonra dış borda kaplaması yerleştiriliyordu Günümüzde de ağaç gemi inşa eden küçük tersaneler vardır Çeşitli parçalar blok halinde İnşa edilir (baş ve kıç bodoslamaları, postalar vb) ve değişmez bir sürece göre birleştirilir işe, omurgayı son konumunda birleştirme ve düzenlemeyle başlanır, sonra endaze kalıpları monte edilir ve bunların üzerine aralıklı borda kaplamaları ile postalar oturtulur Takviye kuşakları yerleştirilir, döşekler, postalar ve omurga cıvatalanır, ardından boşluklar doldurularak borda kaplaması tamamlanır Borda kaplaması armoz yerine bindirme inşaat biçiminde yapılıyorsa, kaplama tahtaları aşağıdan yukarı doğru çakılır

1960'a doğru soğuk su tutkallarının ortaya çıkışı, kalıplanmış ağaç gemi inşaatın gelişmesini sağladı Endaze kalıpları, bükülmez bir kalıp oluşturacak şekilde tekne biçimine göre birleştirilir Genellikle tekne tersine çevrili olarak, yani omurga üstte kalacak biçimde inşa edilir Esnek boy takviyeleri ve postalar yerlerine oturtulduktan sonra tutkallanır Ağaç şeritler halindeki tabakalar birbirine yapıştırılarak elde edilen borda kaplaması yerleştirildikten sonra teknenin omurgayla bağlantı yeri bir ek doblinle kaplanır On günlük kurumadan sonra endaze kalıpları sökülür, tekne parlatılır, uzun süre sulanıp kurutulduktan sonra yeniden parlatılır Nihayet tekne döndürülerek iç takviyeler ve güverte döşenerek inşaat tamamlanır

Kontrplak gemi teknesi, genellikle omurga üstte teılacak biçimde endaze kalıpları üzerinde inşa edilir Bu tür inşaatta borda kaplaması çok çabuk gelişir Çünkü kontrplak parçaları, tekne kaburgasını baş bodaslamasından kıç aynalığa kadar kaplayabilecek büyüklüktedir Böylece yalnız dört öğeden oluşan basit sintine dönümlü bir tekne elde edilir Ayrıca kontrplak kıt halindeki inşaatta amatörler-ce yeğlenir

• Metal gemi inşaatı Çelik gemi inşaatı XIX yy'ın başında başladı; ağaç gemi inşaatından esinlenen bu inşaat türünde, özellikle baş ve kıç bodoslamalarıyla uzatılmış bir omurga oluşturulur; buna enine gemi çerçeveleri bağlandıktan sonra borda kaplamaları yerleştirilir, ilk dönemlerde çelik gemiler parça parça İnşa edilir, bu parçalar perçinle birleştirilirdi Bu yöntem 1940 ile 1945 arasında, özellikle kaynağın kullanılması sonucu gelişti Bu dönemde ABD'de kaynak ve belli ölçüde blok inşaat yönteminden yararlanarak //-berty ship denilen yük gemilerini inşa etti Bugün bir gemi teknesinin inşaatı, tersanenin sanayisel olanakları temel alınarak belirlenir ve aşağıdaki aşamalardan geçer: gereç sağlama ve depolama, endaze çizimi, işleme, blok inşaat, montaj, donatım ve teslimden önce deneme Atölyelerin malzeme gereksinimini gecikmeden karşılamak için gerekil sac ve profiller parklarda depolanır Araştırma bölümü geminin gerçek karinasını belirleyen planların çizimini yapar ve gereğinde düzeltir

Bu işlemler büyük modern tersanelerde bilgisayarlarla otomatik olarak gerçekleştirilir inşa planları tamamlandıktan sonra parçaların işlenmesine (kesme ve biçimlendirme) geçilir; bu işlemler saclara ya da profillere istenilen boyutları ve biçimleri vermeye dayanır Sonra elde edilen metal parçalar blok inşaat atölyesine gönderilir Burada saclar ve gemi çerçeveleri az ya da çok büyük levhalar ya da bloklar halinde birleştirilir Atölyelerde blokların yapımını, büyük tersanelerde inşa havuzuna yakın bir alanda uygulanan bir ön montaj evresi izler

Bu evrede atölyelerden gelen bloklar birleştirilerek ağırlığı 800 t'a ulaşan büyük bloklar oluşturulur Bu blokların son montajında, kaldırma gücü 1 000 t'a yaklaşan modern kaldırma araçları kullanılır Nitekim bir geminin üst yapılarının ön montajı bir ya da iki blok halinde yapılabilir Son montaj işlemi modern tersanelerde, yatay tabanlı inşa havuzlarında ya da klasik tersanelerde, indirme kızağı üzerinde uygulanır Bu işlem teknenin montajı ve geminin donatımı biçiminde ikiye ayrılır Tekne indirme kızağı üzerinde monte edilmişse, donanım gemi suya indirildikten sonra döşenir Tekne, havuzda monte edildiğinde, donanımın yerleştirilmesi daha kısa sürede tamamlanabilir; bir yandan geminin yapım sırasında yatay konumda oluşu, öte yandan çok büyük önüretim bloklarını taşıyan kaldırma araçlarının gücü, bu işlemin hızla gelişmesini sağlayan etkenlerdir Ayrıca ağır donanımlar (örneğin turboreaktör grubunun tamamı) tek bir blok halinde yerleştirilebilir Dolayısıyla bu montaj tipinde donatımın tamamlanması denizde donatımdan çok az zaman alır Gemi armatöre teslim edilmeden önce çeşitli denetimlerden ve denemelerden geçirilir

Ticaret gemilerinin tekneleri iki ana sisteme göre inşa edilir; boyuna ya da enine
Boyuna sistem tüm büyük boyutlu gemilerde kullanılır; bu sistemde borda kaplama, güverte kaplama ve karina kaplama sacları 600 ile 900 mm aralıklı boyuna gemi çerçeveleriyle ya da boy takviyelerime desteklenir Kemereler, derin postalar ya da döşekler gibi bu boy takviyeleri de, 3 ile 5 m aralıklı birincil enine gemi çerçevelerine dayanır Ambar mezar-naları, iç omurgalar ya da destekler gibi birincil boyuna gemi çerçeveleri de kuvvetlerin enine gemi çerçeveleri arasında dağılmasını sağlar Petrol tankerleri dışında, bu gemilerde genellikle çiftdip vardır

Enine sistem küçük boyutlu gemilerde kullanılır; bu sistemde borda kaplama sacı 600 ile 900 mm aralıklı enine gemi çerçeveleriyle ya da postalarla desteklenir Bu postalar karinada döşeklerle ya da boş döşeklerle, güverte düzeyinde de kemerelerle tutturulur Birincil boyuna gemi çerçeveleri, ambar mezarnaları, iç döşekler ya da stringerler, yüklerin enine öğeler arasında daha iyi dağılmasını sağlar

Bir tekne karma bir sistemle, yani hem boyuna hem enine sistem kullanılarak inşa edildiğinde, teknenin dayanımının, iki sistemin bağlantı yerlerinde özel olarak incelenmesi gerekir

Savaş gemileri iki evrede inşa edilir: havuzda inşaat ve denizde donatım Bu gemilerde, yaşam yerlerinin genellikle çok kısıtlı olması ve yerleştirilecek donanımın karmaşıklığı göz önüne alınarak donatım evresi titizlikle düzenlenir Gezinti gemilerinde, çelik yerine alüminyum alaşımı kullanılabilir Çünkü önemli ağırlık kazançları sağlar (yaklaşık % 40), ancak maliyeti daha yüksektir

• Plastik malzemeden gemi inşaatı Plastik malzemeden İlk tekneler 1960'a doğru ortaya çıktı Laboratuvarda yapılan incelemeler bu yeni malzemenin güvenirliğini gösterdi; nitekim yalnız gezinti gemilerinin yapımında değil hücumbotların, balıkçı teknelerinin ve küçük ticaret gemilerinin yapımında da kullanılmaya başlandı Dökme kalıplamaya çok elverişli olan poliesterin ve pekiştirilmiş plastiğin kullanılması, gezinti teknesi inşa eden kimi tersanelerin seri üretime geçmesini sağladı

• Çelik hasırlı beton gemi inşaatı'nda çok güvenli bir teknik kullanılmasına rağmen, malzemenin homojenliğini ve sızdırmaz-lığını sağlamak için aşırı özen gerektirmesi, tekne biçimi ve duyarlı boyutlar gibi kimi alanlarda karşılaşılan güçlükler bu yöntemin geleneksel tersanelerce benimsenmesini önledi

—Coğ Gemi inşaatı, gemilerin kullanımına göre farklılaşan dört büyük pazarın istemini karşılar: gezi (su sporları sanayisi), balıkçılık, askeri denizcilik, ticaret filoları (ticaret ve hizmet gemileri: römorkörler, tarak gemileri, bilimsel araştırma gemileri vb) 1960'tan bu yana ise, gemi inşaatı, yeni yapım alanlarına, özellikle denizde kuyu açma platformlarının yapımına yöneldi, hatta bu alanı benimsedi Bununla birlikte gemi inşa tersaneleri düzeyinde, pazar türleri arasında kesin bir ayrım yapmak güçtür Gezinti tekneleri inşa eden tersanelerin birçoğu önceleri balıkçı gemileri yaptı Askeri tersaneler kimi kez ticaret gemileri üzerinde çalışırken sivil tersaneler, özellikle ABD'de ve ingiltere'de, mali yüklerini askeri siparişlerle dengelediler

Her tür gemi inşaatında göz önüne alınan boyutlara göre çeşitli ölçeklerde tersaneler kurmak gerekir Yalnız karayoluyla ya da demiryoluyla taşınabilen çok küçük tekneler denizden uzak bölgelerde yapılabilir Bu tür kuruluşlar özellikle büyük kentlerin pazarına yönelir ve bir ölçüde küçük gezinti gemileri inşaatıyla sınırlıdır Temel gemi inşa sanayisi çoğunlukla kıyılarda ya da derinliği elverişli su yollarında kurulur

__________________