memler;yeni işleyiciler

MEMLER: YENİ EŞLEYİCİLER

Buraya kadar insandan özellikle söz etmedim ancak kasıtlı olarak dışarıda da bırakmadım "Yaşamkalım makinesi" terimini kullanmamın nedeni, kısmen "hayvanlar" sözcüğünün bitkileri ve bazılarının kafasında da insanları konu dışı bırakacağı İlk bakışta, öne sürdüğüm savlar, evrimle şmiş herhangi bir varlığa uygulanabilir nitelikte Eğer bir tür dışarıda bırakılacaksa, bunun çok iyi nedenleri olmalı Kendi türümüzün eşsiz olduğunu düşünmek için iyi nedenlerimiz var mı? Yanıtın evet olduğuna inanıyorum

İnsanın sıra dışı olan yönleri tek bir sözcükle özetlenebilir: "Kültür" Bu kelimeyi züppece değil, bir bilim adamının kullandığı anlamda kullanıyorum

Ateşli bir Darwin taraftarıyım, ancak Darwinciliğin bir genin dar kapsamı ile sınırlandırılamayacak denli büyük bir kuram ol duğunu düşünüyorum Öne süreceğim sava gen sadece bir analoji olarak girecek

Peki, sonuç olarak, nedir genleri böylesine özel yapan? Yanıt, eşleyici olmaları

Fizik yasaları, tüm erişilebilir evrende geçerlidir Biyolojide de, benzer evrensel geçerliliği olan ilkeler var mı? Astronotlar uzak gezegenlere yol aldıkları ve yaşam aradıklarında, düşünemeyeceğimiz kadar tuhaf ve dünya-dışı yaratıklar bulmayı bekleyebilirler Fakat, nerede bulunursa bulunsun ve kimyasının temelleri ne olursa olsun, tüm canl ılar için doğru olacak bir şeyler var mı? Kimyası karbon yerine silisyum veya su yerine amonyak üzerine temellenmiş yaşam biçimleri varsa, -100 derece santigratta kaynayıp ölen yaratıklar bulunursa, kimya ile ilişkisi olmayıp, elektronik yankılamalı devreler üzerine temellenmiş bir yaşam biçimi keşfedilirse, hala tüm canlılar için doğru olacak genel ilkeler olabilir mi? Bilmiyorum, ancak bu konuda bahse girecek olsaydım Paramı tek bir temel ilkeye yatırırdım

Bu, tüm canlıların, eşlenebilen varlıkların ayrımsal biçimde yaşamda kalabilmesiyle evrimleştiği ilkesi Gen -DNA molekülü- kendi gezegenimizdeki eşlenebilen varlık

Başkaları da olabilir Eğer varsa, belirli bazı koşulların sağlanması şartıyla, kaçınılmaz olarak evrimsel bir sürece temel oluşturacaklardır Başka eşleyici türleri ya da buna bağlı başka evrim çeşitleri bulmak için uzak dünyalara mı gitmemiz gerekiyor? Ben, bizim gezegenimizde, son zamanlarda, yeni bir tür eşleyici ortaya çıktığını düşünüyorum Hemen yanımızda, yüzümüze bakıyor Henüz çocukluk çağında, ilksel çorbasının içinde çalkalan ıp sürükleniyor; yine de soluk soluğa olan eski genimizi arkada bırakan bir evrimsel değişim hızına ulaştı bile

Bu yeni çorba, insan kültürü nün çorbası Yeni eşleyici içinse bir ad bulmamız gerek; bir kültürel iletim birimi ya da bir taklit birimi düşüncesini taşıyan bir isim "Mimeme" bu iş için uygun bir Yunanca kök Fakat ben, bir parça "gen" sözcüğüne benzeyen tek heceli bir sözcük istiyorum Mimeme sözcüğünü mem olarak kısaltacağım için klasikçi dostlarımın beni affedeceğini umuyorum Eğer bir teselli
olabilecekse, "bellek" ile ya da Fransızca meme (kendi) ile bağlantılı olduğu düşünülebilir "Cream" sözcüğü ile uyumlu olacak biçimde okunmalıdır

Ezgiler, fikirler, sloganlar, giyside moda, çanak çömlek yapım yolları, kemer yapımı mem örnekleridir Tıpkı genlerin sperm ya da yumurtalar yoluyla bir bedenden diğerine atlayarak gen havuzunda çoğalmaları gibi, memler de, geniş anlamda taklit denilebilecek bir süreç yoluyla, bir beyinden diğerine zıplayarak kendilerini gen havuzunda çoğaltırlar Bir bilim adamı güzel bir düşünce duyduğunda ya da okuduğunda, bunu arkadaşlarına ve öğrencilerine aktarır Yazılarında ve derslerinde bundan söz eder Bu düşünce tutunursa, beyinden beyine yayılarak kendini çoğalttığı söylenebilir

Çalışma arkadaşım NK Humprey bu bölümün ilk taslaklarından birini okudu ğunda gayet güzel bir özet yaptı:
Memlere canlı yapılar olarak bakılmalıdır; yalnızca eğretileme olarak de ğil, teknik olarak da Benim kafama üretken bir fikir sokarsan, beynimi konukçu olarak kullanmış olur ve onu memin çoğalması için bir araç haline getirmiş olursun Tıpkı bir virüsün konukçu hücrenin genetik mekanizmasını kullanması gibi Bu yalnızca bir konuşma tarzı değil Bir mem -diyelim ki, "ölümden sonraki ya şama inanma' memi, milyonlarca kez, tüm dünyadaki bireyl erin sinir sisteminde bir yapı olarak, fiziksel olarak gerçekleşir "

Temelde, biyolojik olguları gen avantajı ile açıklamaya çalışmanın bizim için iyi bir politika olmasının nedeni, genlerin eşleyiciler olması İlksel çorba moleküllerin kendi kopyalarını yapabileceği koşulları sağlar sağlamaz, eşleyiciler yönetimi ele al ır Üç bin milyon yıldan beri, DNA, dünya üzerindeki sözünü etmeye değer tek eşleyici oldu Ancak bu, hep tekel olacağı anlamına gelmiyor Yeni bir cins eşleyicinin kendi kopyalarını yapabileceği koşullar oluşur oluşmaz, yeni eşleyiciler yönetimi ellerine alırlar ve kendi evrimlerini başlatırlar Bu yeni evrim bir kez başladıktan sonra, hiçbir biçimde eskisine bağlı olmayacaktır Eski gen-seçmeli evrim, beyinleri yaparak ilk memlerin doğacağı "çorbayı" sağladı Kendini kopyalayan memler bir kez oluştuktan sonra, çok daha hızlı gerçekleşen kendi evrimleri başladı

Biz biyologlar genetik evrim dü şüncesini öylesine benimsemişiz ki, bunun olas ı evrim türlerinden yalnızca bir tanesi oldu ğunu unutuyoruz Dünya kültürüne bir katkıda bulunursanız; iyi bir fikriniz varsa; bir ezgi bestelerseniz; bir ateşleme bujisi icat ederseniz; bir şiir yazarsanız İşte, genleriniz ortak havuzda eriyip gittikten çok sonra bile, bunlar bozulmaksızın yaşamaya devam edecektir GC Williams'ın dediği gibi, günümüzde, Socrates'tan bir veya iki gen kalmıştır, ya da hiç kalmam ıştır; kimin umurunda ki? Socrates'ın, Leonardo'nun, Copernicus 'in ve Markoni'nin mem kompleksleri güçlerini kaybetmeksizin hala yaşıyor

İnsanoğlunun bir başka özelliği de -büyük olasılıkla- has, çıkarsız, gerçek özverisi Böyle olduğunu umuyorum ama bunu tartışmayacağım ve olası memsel evrimi üzerine spekülasyonlar yapmayaca ğım Vurgulayacağım nokta şu: İşe karanlık tarafından baksak da, insan bireylerinin temelde bencil olduğunu varsaysak da, bilinçli öngörümüz -geleceği düşsel olarak öykünme yeteneğimiz- bizi kör eşleyicilerin bencil aşırılıkların en kötüsünden kurtaracaktır En azından bizim, yalnızca kısa-dönemli
bencil çıkarlar yerine uzun-dönemli çıkarları yeğleyebilecek beyinsel donanımımız var Biz, bir "güvercinler arası anlaşmanın" uzun-dönemli yararlarını görebiliriz Biz, bir araya gelip, bu anlaşmaya işlerlik kazandıracak yöntemleri tartışabiliriz Bizim doğumda devraldığımız bencil genleri yenebilecek gücümüz var Ve gerekirse, bize aşılanmış olan bencil memleri de yenebiliriz

Has, çıkarsız özveriyi bilinçli olarak büyütecek, besleyecek yolları bile tartışabiliriz biz; doğada asla yeri olmasa, tüm dünya tarihin de asla varolmamış bile olsa

Çünkü gen makineleri olarak yapılmış ve mem makineleri ile yetiştirilmiş olsak da, bizim yaratıcılarımıza karşı çıkacak gücümüz var

Biz, dünya üzerinde yalnızca biz, bencil eşleyicilerin tiranlığına karşı isyan edebiliriz

Makale Yazarı
Richard Dawkins

__________________