Toroslar,Toros Dağları

Toroslar,Toros Dağları





Anadolu' nun güney, doğu ve güneydoğu kesimlerini engebelendiren dağ dizilerinin genel adıdır Alp-Himalaya sistemine bağlı olan Toroslar, yer yer içbükey ve dışbükey sıralar oluşturarak iki dizi halinde uzanır Batıda Rodos ve Girit adaları, Yunanistan'daki Pindus Dağları, Yugoslavya'daki Dinar Alpleri aracılığıyla Alpler'e, doğuda da İran'daki dağlar üzerinden Pamirler'de Himalayalar'a bağlanır Toroslar'ı oluşturan iç sıralar Anadolu'nun güneybatı kesimindeki Teke Yarımadasından doğu kesimindeki Ağrı Dağı'na kadar, yer yer kesintiye uğrayan diziler halinde uzanır

İç sıralar Batı Toroslar, Orta Toroslar ve Doğu Toroslar olmak üzere üç bölümdür Kıbns'taki dağlann doğu uzantısı olarak Amanos Dağları'yla başlayan dış sıralar, Güneydoğu Toroslar adıyla bir yay oluşturarak ülkemizin güneydoğu köşesine kadar ulaşır Akdeniz Bölgesi'nin batı kesimindeki Teke Yarımadasından başlayarak Antalya Körfe-zi'nin çevresini kalınca bir kuşak biçiminde kuşattıktan sonra doğudaki Taşeli Yaylası'n-da silikleşerek sona eren dağ sıralanna Batı Toroslar adı verilir Göller Yöresi'nde Karakuş ve Sultan dağlarının kesiştiği köşeden güneydeki Antalya Körfezi'nin kıyısına doğru yelpaze biçiminde açılan Batı Toroslar ters bir "V" harfini andırır

Batı Toroslar'ı oluşturan başlıca yükseltiler Akdağ ve Bey Dağları ile Oyuklu, Barla, Davras ve Dedegöl (Dedegül) dağlandır Bu sırada yer alan en yüksek nokta Bey Dağlan'ndaki Akdağ'ın 3069 metreye erişen Kızlarsivrisi Doruğu'dur Akdeniz Bölgesi'nin orta kesiminde yer alan Taşeli Yaylası ile İç Anadolu Bölgesi'nin doğu kesimindeki Uzunyayla arasında uzanan dağlar Orta Toroslar adıyla anılır





Bu sırada Bolkar Dağları, Aladağlar, Tahtalı Dağlar ve Binboğa Dağları yer alır Bu sıradaki dağların yüksekliği Batı Toroslar'ı oluşturan dağlardan daha fazladır Bolkar Dağları Medetsiz Tepesi'nde 3524 metreye, Aladağlar Demirazık Tepesi'nde 3756 metreye, Tahtalı Dağlar ise Beydağ'ın doruğunda 3075 metreye erişir Uzunyayla'nın doğusunda başlayan Doğu Toroslar, Doğu Anadolu Bölgesi boyunca batı-doğu doğrultusunda Ağn Dağı'na kadar uzanır Kuzeyde Erzincan-Tercan-Erzurum-Pasinler-Iğdır, güneyde Elazığ-Palu-Muş çöküntü alanlan tarafından sınırlandırılan bu sıra Munzur ve Karasu-Araş dağlarından oluşur

Birçok harita ve kaynakta Doğu Toroslar yerine bu adlarla anılan dağ sırasınırı en doğusunda, sönmüş bir yanardağ olan Ağn Dağı {bak AĞRI Daği) yer alır Ağrı Dağı'ndan başka Doğu Toroslar sırasında yer alan en yüksek noktaların başhcalan, Munzur Dağları'ndan Mercan Dağları'nda 3463 metreye erişen Akbaba Doruğu ile Karasu-Aras Dağlan'ndaki, 3293 metreye erişen Bağırpaşa Dağı'nın doruğudur Dış sıraları oluşturan başlıca dağ dizisi, bir yayı andıran biçimiyle Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerini birbirinden ayıran Güneydoğu Toroslar'dır

Malatya Dağları'ndan güneydoğudaki Hakkâri dağlık yöresine kadar uzanan Güneydoğu Toroslar, Fırat Irmağı ve Bitlis Çayı tarafından iki noktada derin bir biçimde yarılmıştır 4135 metreye erişen doruğu (Reşko Tepesi) Güneydoğu Toroslar'ın en yüksek noktasını oluşturan Cilo Dağı {bak HAKKÂRİ) aynı zamanda ülkemizdeki yanardağ kökenli olmayan en yüksek kütledir Jeolojik açıdan çok uzun ve karmaşık oluşum aşamaları ile aşınım evreleri geçiren Toroslar'ın yapısına genel olarak kalkerler egemendir




Bu dağlar tarafından engebelen-dirilen alanlarda çok sayıda mağara, yeraltı ırmağı, dolin ve polye gibi çukurluklara rastlanmasınırı nedeni yapısındaki kalkerlerdir Toroslar'ın ilgi çekici yanlarından biri de son jeolojik dönemde oluşan buzullaşmadan arta kalan izlerdir Toroslar'ın 2500 metreden daha yüksek olan kesimlerinde sirk de denen buzyalaklanna, buzyalağı göllerine, buzul vadilerine ve buzultaş setlerine sık sık rastlanır Cilo Dağı'nda 20'den çok vadi buzulu vardır

Uludoruk olarak da anılan Reşko Tepesi'nin kuzeydoğusunda yer alan 4 km uzunluğundaki Uludoruk vadi buzulu ülkemizin en uzun buzuludur Kuzey Anadolu kırık kuşağı ile Doğu Anadolu kırık kuşağı, Doğu ve Güneydoğu To-roslar'ın arasında yer alan Varto yöresinde kesişir Bu nedenle özellikle Doğu Toroslar'ı kuzey ve güneyde sınırlayan çöküntü alanları Türkiye'nin en etkin deprem bölgelerindendir Toroslar kolay geçit vermez Karayolu ulaşımının sağlanması amacıyla belirli kesimlerde, özellikle akarsu vadilerinden yararlanılarak bazı geçitler açılmıştır

Bunlardan başlıcaları Batı Toroslar'da Çubuk Boğazı (875 metre), Beyşehir ile Akdeniz kıyısı arasındaki Bademli Geçidi (1390 metre) ve Teke Geçidi (1320 metre); Orta Toroslar'da Sertavul (1630 metre) ve Tekir Beli (1260 m) geçitleridir Doğu Toroslar kuzey-güney doğrultusundaki geçişleri engeller Güneydoğu Toroslar Bitlis Çayı vadisinde yapılmış olan karayoluyla aşılır Toroslar'da Akdeniz ikliminin etkisi altında kalan kesimler doğal bitki örtüsü açısından oldukça zengindir Batı ve Orta Toroslar'ın Akdeniz'e bakan alçak kesimleri makilerle kaplıdır

Daha sonra meşeler ve kızıl çamlar başlar Bazı kesimlerde meşelerle kızıl çamlar başka ağaçlarla birlikte karışık ormanlar oluşturur 1200 metreden daha yükseklerde kara çamlara rastlanır En yüksek kesimlerde ormanın üst sınırı olan 2100 metreye kadar köknar ve sedirler yer alır Adana ilinin kuzey kesimindeki ormanlarda sarı çamlar ve Halep çamlarıyla da karşılaşılır Benzer bitki örtüsüyle kaplı olan Amanos Dağları'nın yüksek kesimlerinde kayınlara rastlanır

Doğu ve Güneydoğu Toroslar doğal bitki örtüsü açısından oldukça yoksuldur Güneydoğu Toroslar'da rastlanan meşe toplulukları Doğu Toroslar'da daha seyrek bir yayılış gösterir Torosiar'daki yüksek yaylalar hayvancılıkla uğraşanlar açısından büyük önem taşır Özellikle Orta Toroslar'da yer alan yaylalar, Adana, Hatay ve İçel illerinin kıyı kesiminde yazın sıcaktan bunalan halkın serinlemek için çıktığı önemli sayfiye alanlarıdır Bunların başlıcaları Bürücek, Namrun (Çamlıyayla), Gözne, Fındıkpınarı ve Belen yaylalarıdır

Doğal ve tarihsel açıdan çok zengin değerlere sahip olan Torosiar'daki bazı kesimler koruma alanı ve ulusal park olarak ayrılmıştır Bu alanlar özellikle yazın çok sayıda yerli ve yabancı turistin ilgisini çeker; gelenler buradaki dinlenme ve eğlenme olanaklarından yararlanır Bunların başlıcaları Olimpos-Beydağları, Güllük Dağı (Termessos), Kovada Gölü, Kızıldağ, Köprülü Kanyon, Karatepe-Aslantaş, Nemrut Dağı ve Munzur Vadisi ulusal parklarıdır Kış sporlarına elverişli olmasına karşın Toroslar'da kurulmuş herhangi bir kayak merkezi yoktur Bolkar Dağlan ve Aladağlar ile Cilo Dağı dağcılık sporuyla ilgilenenler için eskiden beri çekici alanlardır Toroslar'ın yüksek kesimlerinden kaynaklarıarak kazdığı kanyon biçimli derin vadilerde akan Köprü Suyu gibi akarsular kano sporuyla ilgilenenleri bu dağlara çeker Toroslar'da çok sayıda mağara vardır Bu nedenle mağarabilimle (speleoloji) uğraşanlar her yıl Toroslar'daki mağaralarda çeşitli araştırmalar yapmak amacıyla bu dağlara çıkar

__________________