Toprak Nedir? Toprağın Bölümleri

**Şengül Şirin** · 01-17-2010

Toprak Nedir? Toprağın Bölümleri

Dünya yüzeyinin, bitkilerin yetiştiği en üst katmanına toprak denir

Ilıman bölgelerde toprak kalınlığı genellikle 15 ile 25 cm arasında değişir

Bunun altında ise, genellikle renk ve doku bakımından farklı bir toprakaltı katmanı yer alır

(Bir toprağın dokusu, ona dokunulduğunda algılanan yumuşaklık ya da kumlu olma gibi özellikleri ifade eder

) Toprakaltı katmanının altında ise kay aç katmanı uzanır

Tarım uzmanları toprakları, inceliklerine (yani tane iriliklerine) göre, kumlu, killi ve milli olarak sınıflandınrlar

Kumlu topraklar büyük tanecikler içerir; çakıllı toprakların içerdiği parçacıklar ise daha da büyüktür

Kumlar ve çakıllar rüzgârda ve güneşte çabucak kurur

Killi topraklar çok küçük taneciklerden oluşur, ıslaklıklarını ya da nemlerini uzun süre korur; bu yüzden genellikle ağır ve yapışkandır, kuruduğunda ise son derece sert bir yapı kazanır

Çok zengin topraklar olan milli topraklar kum, kil ve çürümüş bitki artıklarının bir karışımıdır

Jeologlar ise (Dünya'nın oluşumunu inceleyen bilim adamları), toprakları kökenlerine göre sınıflandırırlar

Buna göre, yatak değiştiren ırmaklardan artakalan taneciklerden oluşan topraklara alüvyonlu (lığlı) topraklar, buzullardan artakalan topraklara ise buzul sürüntüsü (sürüntü kili ya da til) denir

Los, rüzgârla taşınmış topraktır

Tortul topraklar ise tabandaki kayaçlardan türemiştir

Topraklar üç bölümden oluşur: 1) Mineral kırıntıları, 2) ölü bitki artıkları ile daha önce yaşamış olan canlıların kalıntıları, 3) halen yaşamakta olan canlılarınbulunduğu topraklar

Mineral kırıntıları, yağmur, don, güneş ve rüzgânn etkisiyle kayaçlardan kopan taneciklerden oluşur

Bu taneciklerden kuvars ya da kumtaşı kökenli olanlar çok serttir

Bunlar genellikle çakıl, kum ve mil halinde bulunur; çakıl ve kum en iri toprak tanecikleridir, mil ise daha ince taneciklidir

Öbür mineral kırıntıları çok daha küçüktür ve bunlara kil denir

Çapı 0,002 mm ya da daha küçük olan bütün tanecikler kil tanımına girer

Daha büyük çaptakiler ise mil olarak tanımlanır

En güçlü büyüteçlerle bile görülemeyecek kadar küçük kil tanecikleri vardır

Ölü bitki ve hayvan kalıntıları son derece önemlidir, çünkü toprak ile bir kum yığını arasındaki fark buradan kaynaklarıır

Bitkiler canlıyken enerjilerini güneş ışığından sağlar ve bu enerjiyi şeker, nişasta, selüloz gibi çeşitli maddeler (bütün bunlara "organik madde" denir) halinde dokularında depolar (bak

BİTKİ)

Öldükleri zaman bu enerji, ölü bitkilerle beslenen ve bunların bir bölümünü de humus denen koyu renkli, yapışkan bir maddeye dönüştüren milyonlarca canlı tarafından kullanılır; humus toprağın verimini artırır

Gene bu canlılar ölü bitkilerin bazı bölümlerinden de nitratları, fosfatlan ve bitkilerin öbür besin maddelerini oluştururlar

Toprakta yaşayan çok miktarda canlı vardır

Bunların en küçükleri, sayılarla ifade edilemeyecek kadar çok olan bakterilerdir

Bir avuç toprakta bütün dünyadaki erkekler, kadınlar ve çocuklardan daha çok bakteri bulunabilir

Aynı toprakta, bakterilerden başka, uç uca eklense kilometrelerce uzanacak mantar iplikçikleri ile tekhücreli başka canlı türleri de var olabilir

Bu canlıların bir bölümünü mikroskobik bitkiler, bir bölümünü hayvanlar, bir başka bölümünü de bitkiler ile hayvanlar arasında yer alan canlı türleri oluşturur

Hayvanlar genellikle başka hayvan ve bitkilerle beslenir; ama bazı bitkiler, bazı canlılar üzerinde zehirleyici etkiler yaratan, bazı canlılar üzerinde ise bu tür etkileri olmayan ilginç maddeler üretebilir

Örneğin mantarlarca üretilen penisilin ve streptomisin, insanda hastalığa yol açan bazı mikroplar ve başka mikroorganizmalar için son derece zehirlidir, ama insanın kendisi için zararsızdır

Bu nedenle bu tür maddeler tıpta kullanılabilmektedir

Toprakta, bu mikroskobik canlı türlerinin dışında düşlenebilecek herhangi bir şeyden tamamen farklı türden, son derece garip canlı toplulukları da bulunur

Bunlardan bazıları, milyonlarca yıldır hemen hemen hiçbir değişime uğramamış olan en eski canlı türleridir; bazıları ise yalnızca karanlıkta yaşayabilir ve ışığa çıkınca ölür

Toprak sürekli bir değişim içindedir

Canlılar sürekli olarak ölü bitki tüketir ve böylece toprağın organik madde birikimini kullanıp bitirir

Ama bu birikim gene kesintisiz olarak yenilenir

Yere düşen yapraklar ve toprağın içinde kopup ayrılan kök parçalan, canlıların ölü bitki kalıntılan tüketimini aynı hızla karşılar

Bitki kökleri ayrıca, mineral tanecikleri ile bitki artıklarının, ekmek kınntısına ya da çok küçük sünger parçalanna benzer biçimde birleşmesine yol açar

Bu kırıntıların su tutabilen küçük gözenekleri vardır; gözenekler-deki su kendiliğinden süzülüp gitmez ve bitki köklerince emilinceye kadar saklı kalır

Kınn

-tılar, aralanndan hava ve su geçebilecek kadar gevşek bir toprak yapısı oluşturur

Eğer gereğinden çok su varsa bu su süzülüp top-rakaltı katmanına geçer

01-17-2010	#2
Şengül Şirin	Toprak Nedir? Toprağın Bölümleri Toprak Nedir? Toprağın Bölümleri Dünya yüzeyinin, bitkilerin yetiştiği en üst katmanına toprak denir Ilıman bölgelerde toprak kalınlığı genellikle 15 ile 25 cm arasında değişir Bunun altında ise, genellikle renk ve doku bakımından farklı bir toprakaltı katmanı yer alır (Bir toprağın dokusu, ona dokunulduğunda algılanan yumuşaklık ya da kumlu olma gibi özellikleri ifade eder) Toprakaltı katmanının altında ise kay aç katmanı uzanır Tarım uzmanları toprakları, inceliklerine (yani tane iriliklerine) göre, kumlu, killi ve milli olarak sınıflandınrlar Kumlu topraklar büyük tanecikler içerir; çakıllı toprakların içerdiği parçacıklar ise daha da büyüktür Kumlar ve çakıllar rüzgârda ve güneşte çabucak kurur Killi topraklar çok küçük taneciklerden oluşur, ıslaklıklarını ya da nemlerini uzun süre korur; bu yüzden genellikle ağır ve yapışkandır, kuruduğunda ise son derece sert bir yapı kazanır Çok zengin topraklar olan milli topraklar kum, kil ve çürümüş bitki artıklarının bir karışımıdır Jeologlar ise (Dünya'nın oluşumunu inceleyen bilim adamları), toprakları kökenlerine göre sınıflandırırlar Buna göre, yatak değiştiren ırmaklardan artakalan taneciklerden oluşan topraklara alüvyonlu (lığlı) topraklar, buzullardan artakalan topraklara ise buzul sürüntüsü (sürüntü kili ya da til) denir Los, rüzgârla taşınmış topraktır Tortul topraklar ise tabandaki kayaçlardan türemiştir Topraklar üç bölümden oluşur: 1) Mineral kırıntıları, 2) ölü bitki artıkları ile daha önce yaşamış olan canlıların kalıntıları, 3) halen yaşamakta olan canlılarınbulunduğu topraklar Mineral kırıntıları, yağmur, don, güneş ve rüzgânn etkisiyle kayaçlardan kopan taneciklerden oluşur Bu taneciklerden kuvars ya da kumtaşı kökenli olanlar çok serttir Bunlar genellikle çakıl, kum ve mil halinde bulunur; çakıl ve kum en iri toprak tanecikleridir, mil ise daha ince taneciklidir Öbür mineral kırıntıları çok daha küçüktür ve bunlara kil denir Çapı 0,002 mm ya da daha küçük olan bütün tanecikler kil tanımına girer Daha büyük çaptakiler ise mil olarak tanımlanır En güçlü büyüteçlerle bile görülemeyecek kadar küçük kil tanecikleri vardır Ölü bitki ve hayvan kalıntıları son derece önemlidir, çünkü toprak ile bir kum yığını arasındaki fark buradan kaynaklarıır Bitkiler canlıyken enerjilerini güneş ışığından sağlar ve bu enerjiyi şeker, nişasta, selüloz gibi çeşitli maddeler (bütün bunlara "organik madde" denir) halinde dokularında depolar (bak BİTKİ) Öldükleri zaman bu enerji, ölü bitkilerle beslenen ve bunların bir bölümünü de humus denen koyu renkli, yapışkan bir maddeye dönüştüren milyonlarca canlı tarafından kullanılır; humus toprağın verimini artırır Gene bu canlılar ölü bitkilerin bazı bölümlerinden de nitratları, fosfatlan ve bitkilerin öbür besin maddelerini oluştururlar Toprakta yaşayan çok miktarda canlı vardır Bunların en küçükleri, sayılarla ifade edilemeyecek kadar çok olan bakterilerdir Bir avuç toprakta bütün dünyadaki erkekler, kadınlar ve çocuklardan daha çok bakteri bulunabilir Aynı toprakta, bakterilerden başka, uç uca eklense kilometrelerce uzanacak mantar iplikçikleri ile tekhücreli başka canlı türleri de var olabilir Bu canlıların bir bölümünü mikroskobik bitkiler, bir bölümünü hayvanlar, bir başka bölümünü de bitkiler ile hayvanlar arasında yer alan canlı türleri oluşturur Hayvanlar genellikle başka hayvan ve bitkilerle beslenir; ama bazı bitkiler, bazı canlılar üzerinde zehirleyici etkiler yaratan, bazı canlılar üzerinde ise bu tür etkileri olmayan ilginç maddeler üretebilir Örneğin mantarlarca üretilen penisilin ve streptomisin, insanda hastalığa yol açan bazı mikroplar ve başka mikroorganizmalar için son derece zehirlidir, ama insanın kendisi için zararsızdır Bu nedenle bu tür maddeler tıpta kullanılabilmektedir Toprakta, bu mikroskobik canlı türlerinin dışında düşlenebilecek herhangi bir şeyden tamamen farklı türden, son derece garip canlı toplulukları da bulunur Bunlardan bazıları, milyonlarca yıldır hemen hemen hiçbir değişime uğramamış olan en eski canlı türleridir; bazıları ise yalnızca karanlıkta yaşayabilir ve ışığa çıkınca ölür Toprak sürekli bir değişim içindedir Canlılar sürekli olarak ölü bitki tüketir ve böylece toprağın organik madde birikimini kullanıp bitirir Ama bu birikim gene kesintisiz olarak yenilenir Yere düşen yapraklar ve toprağın içinde kopup ayrılan kök parçalan, canlıların ölü bitki kalıntılan tüketimini aynı hızla karşılar Bitki kökleri ayrıca, mineral tanecikleri ile bitki artıklarının, ekmek kınntısına ya da çok küçük sünger parçalanna benzer biçimde birleşmesine yol açar Bu kırıntıların su tutabilen küçük gözenekleri vardır; gözenekler-deki su kendiliğinden süzülüp gitmez ve bitki köklerince emilinceye kadar saklı kalır Kınn-tılar, aralanndan hava ve su geçebilecek kadar gevşek bir toprak yapısı oluşturur Eğer gereğinden çok su varsa bu su süzülüp top-rakaltı katmanına geçer __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır