Kahve Ağacı - Kahve Bitkisi - Caffea - Kahve Üretimi - Kahve Tarımı

**Şengül Şirin** · 01-11-2010

Etimolojisi

Kahve ağacının ilk bulunduğu yer olan Habeşistan'ın Kaffa yöresinin Arapça karşılığı "qahwah " dır

Araplar bugün bilinen kahveyi henüz tanımıyorken kelime keyif veren içki Kaffee şekline gelmiştir

Coffea ağacı

Kahve ağacıÇiçekleri beyaz ve hoş kokulu kahve ağacının düzenli yağışın olduğu tropik bölgelerde yetiştirilmesi gerekir

Doğada pek çok yetişen türü olmasına rağmen yalnızca coffea arabica ve coffea robusta adındaki türlerin tarımı yapılmaktadır

Kahve çiçeği

Kahve çiçeği ve meyvesiBol yağışların ardından kahve ağacı dallarında bir yılda toplam 20-30 bin çiçek taşır

Kahve çiçekleri açtıktan birkaç saat sonra solmaya başlar ve yavaşça meyve olmak için hazırlanırlar

Kahve meyvesi ve çekirdeği

Kavrulmuş kahve çekirdeğiKahve çiçeği beyaz renktedir ve yasemin gibi kokar

Kahve meyvesi; büyüklüğü Besidokusunun dış tabakası ince bir zarla kaplıdır

Zarın dışında ise daha sert bir kabuk vardır

Eğer kahve çekirdeği daha sonra tohum olarak kullanılacaksa çekirdek kabuktan ayrılmaz

Bazı kahve ağaçlarının meyvesinden iki yerine bir tane çekirdek çıkar

Bu çekirdek (peaberry) diğerlerinden ayrılarak üretim sürecinden geçirilir

Genellikle fiyatları da normal kahveye göre çok daha pahalıdır

Kahve meyvelerinin çok düzenli kontrol edilmeleri gerekir çünkü olgunlaştıktan sonra 14 gün içinde çürümeye başlarlar

Tarımı

Dünya kahve tarımı haritasıYengeç ve Oğlak dönencesi arasında tropikal iklime bölgelerde ağırlıklı olarak tarımı yapılmaktadır

Toprak nem kahvenin tadını ve aromasını değiştirmektedir

Eğer kahve yanardağın eteğinde yetiştiriliyorsa kül kokuyor

Muz ağaçlarının gölgesinde yetişiyorsa daha aromatik bir tadı oluyor

Brezilya kahve üretiminde dünya birincisidir

Onu Vietnam ve Kolombiya takip eder

Kahve üreticileri ilk on — Ton(2008) bin paket (2007)

Ülke Ton (1) Paket (2) Dipnot

Brezilya 17070

Vietnam 15000 *

Kolombiya 9400 F

Endonezya 2446 *

Etiyopya 1733 *

Meksika 962500 F

Hindistan 954367 F

Peru 677250 tah

2008

Guatemala 568000 F

Honduras 370833 F

Dünya 7920 T

No symbol = official figure yarı resmi veya tahmini)

Kaynak (1): Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü: Ekonomik ve Sosyal Dairesi: İstatistikal Veriler Kaynak (2):Uluslararaı Kahve Örgütü

Coffea Arabica (Arap kahvesi)

Etiyopya'da keşfedilen ilk kahve bitkisinden türemiş olan Coffea Arabica bir yılda yaklaşık 5 kg meyve verir ve bu meyvelerden 1 kg kahve çekirdeği elde edilir

Yeşilimsi sarı renkteki oval Arabica çekirdeklerinden üretilen kahve Robusta'ya göre daha az kafein içerir

Ayrıca daha lezzetli ve tatlı bir aromaya sahiptir

Arabica kahvesi dünya kahve üretiminin %70'ini oluşturur

Ancak hastalıklara ve iklim koşullarına çok dirençli olmadığından yetiştirilmesi daha zordur ve daha pahalıdır

En çok bilinen çeşitleri; Brezilya Caturra ve San Ramon izler

Arabica türünün asit oranı Robusta'ya göre daha az ve aromalıdır

Bu yüzden damak tadı için en çok bu türü tercih edilir

Ülkemizde ise yanlızca Mersin ve Anamurda deneme dikimleri iyi sonuç vermiştir

Hali hazırda 16 hektar alanda kahve tarımı yapılmaktadır

Coffea Canephora (Robusta)

Coffea robusta 0-600 metre arasında yetişir

Arabica'nın tersine düzensiz olarak çiçek açar ve meyvelerinin olgunlaşması için yaklaşık 10-11 ay gerekir

Sarımsı kahverengindeki yuvarlak Robusta çekirdeklerinden üretilen kahve Arabica'ya göre yaklaşık iki kat daha fazla kafein içerir

Odunsu lezzeti nedeniyle kaliteli kahve üreticilerinin tercih etmediği bir türdür

Ancak ucuz olmasından dolayı maalesef bazı üreticiler tarafından kahve harmanlarına katılmaktadır

Robusta kahvesi dünya kahve üretiminin yaklaşık %30'unu oluşturur

Hastalıklara ve iklim koşullarına çok dirençli olduğundan yetiştirilmesi çok daha kolay ve ucuzdur

En çok bilinen çeşitleri; Java-Ineac Kouliou ve Congensis'tir

Vücuda etkileri

Kahve içerdiği kafein maddesinin uyarıcı niteliği yüzünden dikkat artırıcı ve stimülan özelliğe sahiptir

Ağrı kesicilerin etkisini %40 artırmaktadır

Tarihi

Filistin'de bir kahvehane 1900

Filistin'de eski usüllerle kahve öğüten kadınlar 1510’da Kahire’de 1511’de Mekke ‘de görülmüştür

Yavuz Sultan Selim döneminde Yemen'de içtiği ve çok sevdiği kahveyi İstanbul'a getirmiştir

Kahve sadık ve sır tutmasını bilenler arasından seçilirdi

Osmanlı tarihinde kahvecibaşılıktan sadrazamlığa yükselenlere bile rastlandı

Saraydan konaklara ardından evlere giren kahve dibeklerde dövüldükten sonra cezvelerde pişiriliyordu

1544 yılında İstanbul’da Tahtakale’de iki Suriyeli Arap ilk kahvehaneyi açmışlardır

İstanbul'a gelen Venedikli tacirler Londra’ya 1651’de ulaştı

Avrupalılar dünyanın çeşitli yerlerinde kahve plantasyonları kurdular

Endonezya-Cava’da 1712 yılında kahve tarımı başladı

Hollanda Cava ve Doğu Hint Adaları’nda Fransa Antiller'de kahve yetiştirdi

Kahveye dair rivayetler

Kaldi adındaki çoban 8

yüzyıl ortalarında Habeşistan Kaffa'da yaşayan Khaldi adındaki bir çobanın bir çalıya ait kırmızı meyveleri yemesinin ardından hayvanlarının daha hareketli oldukları dikkatini çekmiş ve kendisi de bu meyveyi denemiştir

Verdiği hissi ve keyfi sevince diğerlerine de haber vermiş ve kahve bugünlere kadar gelmiş

Yemenli Şeyh Şazili Şeyh Şazili 14

yüzyıl sonlarında Yemen’de yaşamış olması muhtemel bir Sufi Şeyhi’dir

Kahveyi ilk içtiği rivayet edilen kişilerden biridir

Anadolu’da kahve falı için kahve fincanı kapatılırken Şeyh Şazili ruhuna fatiha okunurmuş

ez-Zebhani 16

yüzyılın Arap yazarı Ceziri’ye göre kahve’yi ilk içen kişi ez-Zebhani olarak bilinen Yemenli Cemalleddin Ebu Abdullah Muhammed İbn Said’dir

Bir olay yüzünden Aden’i terkederek Etiyopya’ya giden Zebhani orada kahve içen insanlarla karşılaşmış; Aden’e döndüğünde hastalanmış ve aklına kahve içmek gelmiş

Kahve onu iyileştirmiş

Kahve’nin yorgunluk ve uyuşukluk giderme canlılık ve dinçlik kazandırma özelliklerini keşfetmiş

Süleyman peygamber

16

yüzyıl rivayetlere göre de kahveyi içen ilk kişi Süleyman'dır

Süleyman yolculukları sırasında uğradığı bir şehirde şehrin sakinlerinin bilinmeyen bir hastalığa yakalandığını görür ve Cebrail’in buyruğu üzerine Yemen’den gelen kahve çekirdeklerini kavurarak bundan hazırladığı içeceği hastalara verir

Bunu içen hastalar iyileşir

[kaynak belirtilmeli]

Ticareti

Dünya’da petrol’den sonra en büyük ticaret alanını oluşturan üründür

Türkiye’deki ticareti

İlk kez 1727 yılında Brezilya’dan kahve ithal edilmeye başlanmıştır

Türkiye’deki en yaşlı kahve 1871 yılında kurulmuş Kurukahveci Mehmet Efendidir

Anadolu’da kahve ekimi ile ilgili çalışmalar yapılmış fakat başarılı olunamamıştır

2

Dünya Savaşı sırasında Tekel kapsamına alınmıştır

1980’li yıllarda Nestle firması Nescafe’yi piyasaya sürmüştür

2004'ten beri Ülkemizde sadece Mersin ve Anamur'da 16 hektarlık bir alanda kahve tarımı yapılmaktadır

Çeşitleri

Türk Kahvesi – Telvesi ile servis yapılan tek kahve çeşidi

Espresso - Makine ile hazırlanan İtalya'ya özgü bir kahve türüdür

Mırra - Şanlıurfa'ya özgü birkaç kez demlenerek hazırlanan acı kahve

Cappuccino – Espresso ve su buharı ile köpük haline getirilmiş süt eklenen kahve (köpük 2 santim kadar)

Americano – Espresso’nun sıcak su eklenerek yumuşatılmış şekli

Cafe au lait – Fransızların sütlü filtre kahvesi

Ethiopian Yirgacheff – Şarabımsı buruk tadı olan Etiyopya kahvesi

Latte – Espresso’ya az köpürtülmüş sütün eklendiği kahve (köpük 1 santim kadar)

Macchiato – Espresso’ya süt köpüğü eklenerek hazırlanan kahve

Mocha – Latte’ye çikolata tozu veya şeker eklenmesiyle yapılan kahve

Santos – Brezilya’da bir liman adıdırkahve yetişmez

Sumatran – Düşük asit dengesine sahip Endonezya kahvesi

Supremo – Kolombiya'da en kaliteli kahve kategorisine verilen ad'dır

Viennese – Espresso’ya çikolata ve krema katılarak hazırlanan Viyana usulü kahve

01-11-2010	#1
Şengül Şirin	Kahve Ağacı - Kahve Bitkisi - Caffea - Kahve Üretimi - Kahve Tarımı Kahve Ağacı - Kahve Bitkisi - Caffea - Kahve Üretimi - Kahve Tarımı Etimolojisi Kahve ağacının ilk bulunduğu yer olan Habeşistan'ın Kaffa yöresinin Arapça karşılığı "qahwah " dır Araplar bugün bilinen kahveyi henüz tanımıyorken kelime keyif veren içki Kaffee şekline gelmiştir Coffea ağacı Kahve ağacıÇiçekleri beyaz ve hoş kokulu kahve ağacının düzenli yağışın olduğu tropik bölgelerde yetiştirilmesi gerekir Doğada pek çok yetişen türü olmasına rağmen yalnızca coffea arabica ve coffea robusta adındaki türlerin tarımı yapılmaktadır Kahve çiçeği Kahve çiçeği ve meyvesiBol yağışların ardından kahve ağacı dallarında bir yılda toplam 20-30 bin çiçek taşır Kahve çiçekleri açtıktan birkaç saat sonra solmaya başlar ve yavaşça meyve olmak için hazırlanırlar Kahve meyvesi ve çekirdeği Kavrulmuş kahve çekirdeğiKahve çiçeği beyaz renktedir ve yasemin gibi kokar Kahve meyvesi; büyüklüğü Besidokusunun dış tabakası ince bir zarla kaplıdır Zarın dışında ise daha sert bir kabuk vardır Eğer kahve çekirdeği daha sonra tohum olarak kullanılacaksa çekirdek kabuktan ayrılmaz Bazı kahve ağaçlarının meyvesinden iki yerine bir tane çekirdek çıkar Bu çekirdek (peaberry) diğerlerinden ayrılarak üretim sürecinden geçirilir Genellikle fiyatları da normal kahveye göre çok daha pahalıdır Kahve meyvelerinin çok düzenli kontrol edilmeleri gerekir çünkü olgunlaştıktan sonra 14 gün içinde çürümeye başlarlar Tarımı Dünya kahve tarımı haritasıYengeç ve Oğlak dönencesi arasında tropikal iklime bölgelerde ağırlıklı olarak tarımı yapılmaktadır Toprak nem kahvenin tadını ve aromasını değiştirmektedir Eğer kahve yanardağın eteğinde yetiştiriliyorsa kül kokuyor Muz ağaçlarının gölgesinde yetişiyorsa daha aromatik bir tadı oluyor Brezilya kahve üretiminde dünya birincisidir Onu Vietnam ve Kolombiya takip eder Kahve üreticileri ilk on — Ton(2008) bin paket (2007) Ülke Ton (1) Paket (2) Dipnot Brezilya 17070 Vietnam 15000 * Kolombiya 9400 F Endonezya 2446 * Etiyopya 1733 * Meksika 962500 F Hindistan 954367 F Peru 677250 tah 2008 Guatemala 568000 F Honduras 370833 F Dünya 7920 T No symbol = official figure yarı resmi veya tahmini) Kaynak (1): Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü: Ekonomik ve Sosyal Dairesi: İstatistikal Veriler Kaynak (2):Uluslararaı Kahve Örgütü Coffea Arabica (Arap kahvesi) Etiyopya'da keşfedilen ilk kahve bitkisinden türemiş olan Coffea Arabica bir yılda yaklaşık 5 kg meyve verir ve bu meyvelerden 1 kg kahve çekirdeği elde edilir Yeşilimsi sarı renkteki oval Arabica çekirdeklerinden üretilen kahve Robusta'ya göre daha az kafein içerir Ayrıca daha lezzetli ve tatlı bir aromaya sahiptir Arabica kahvesi dünya kahve üretiminin %70'ini oluşturur Ancak hastalıklara ve iklim koşullarına çok dirençli olmadığından yetiştirilmesi daha zordur ve daha pahalıdır En çok bilinen çeşitleri; Brezilya Caturra ve San Ramon izler Arabica türünün asit oranı Robusta'ya göre daha az ve aromalıdır Bu yüzden damak tadı için en çok bu türü tercih edilir Ülkemizde ise yanlızca Mersin ve Anamurda deneme dikimleri iyi sonuç vermiştir Hali hazırda 16 hektar alanda kahve tarımı yapılmaktadır Coffea Canephora (Robusta) Coffea robusta 0-600 metre arasında yetişir Arabica'nın tersine düzensiz olarak çiçek açar ve meyvelerinin olgunlaşması için yaklaşık 10-11 ay gerekir Sarımsı kahverengindeki yuvarlak Robusta çekirdeklerinden üretilen kahve Arabica'ya göre yaklaşık iki kat daha fazla kafein içerir Odunsu lezzeti nedeniyle kaliteli kahve üreticilerinin tercih etmediği bir türdür Ancak ucuz olmasından dolayı maalesef bazı üreticiler tarafından kahve harmanlarına katılmaktadır Robusta kahvesi dünya kahve üretiminin yaklaşık %30'unu oluşturur Hastalıklara ve iklim koşullarına çok dirençli olduğundan yetiştirilmesi çok daha kolay ve ucuzdur En çok bilinen çeşitleri; Java-Ineac Kouliou ve Congensis'tir Vücuda etkileri Kahve içerdiği kafein maddesinin uyarıcı niteliği yüzünden dikkat artırıcı ve stimülan özelliğe sahiptir Ağrı kesicilerin etkisini %40 artırmaktadır Tarihi Filistin'de bir kahvehane 1900 Filistin'de eski usüllerle kahve öğüten kadınlar 1510’da Kahire’de 1511’de Mekke ‘de görülmüştür Yavuz Sultan Selim döneminde Yemen'de içtiği ve çok sevdiği kahveyi İstanbul'a getirmiştir Kahve sadık ve sır tutmasını bilenler arasından seçilirdi Osmanlı tarihinde kahvecibaşılıktan sadrazamlığa yükselenlere bile rastlandı Saraydan konaklara ardından evlere giren kahve dibeklerde dövüldükten sonra cezvelerde pişiriliyordu 1544 yılında İstanbul’da Tahtakale’de iki Suriyeli Arap ilk kahvehaneyi açmışlardır İstanbul'a gelen Venedikli tacirler Londra’ya 1651’de ulaştı Avrupalılar dünyanın çeşitli yerlerinde kahve plantasyonları kurdular Endonezya-Cava’da 1712 yılında kahve tarımı başladı Hollanda Cava ve Doğu Hint Adaları’nda Fransa Antiller'de kahve yetiştirdi Kahveye dair rivayetler Kaldi adındaki çoban 8 yüzyıl ortalarında Habeşistan Kaffa'da yaşayan Khaldi adındaki bir çobanın bir çalıya ait kırmızı meyveleri yemesinin ardından hayvanlarının daha hareketli oldukları dikkatini çekmiş ve kendisi de bu meyveyi denemiştir Verdiği hissi ve keyfi sevince diğerlerine de haber vermiş ve kahve bugünlere kadar gelmiş Yemenli Şeyh Şazili Şeyh Şazili 14 yüzyıl sonlarında Yemen’de yaşamış olması muhtemel bir Sufi Şeyhi’dir Kahveyi ilk içtiği rivayet edilen kişilerden biridir Anadolu’da kahve falı için kahve fincanı kapatılırken Şeyh Şazili ruhuna fatiha okunurmuş ez-Zebhani 16 yüzyılın Arap yazarı Ceziri’ye göre kahve’yi ilk içen kişi ez-Zebhani olarak bilinen Yemenli Cemalleddin Ebu Abdullah Muhammed İbn Said’dir Bir olay yüzünden Aden’i terkederek Etiyopya’ya giden Zebhani orada kahve içen insanlarla karşılaşmış; Aden’e döndüğünde hastalanmış ve aklına kahve içmek gelmiş Kahve onu iyileştirmiş Kahve’nin yorgunluk ve uyuşukluk giderme canlılık ve dinçlik kazandırma özelliklerini keşfetmiş Süleyman peygamber 16 yüzyıl rivayetlere göre de kahveyi içen ilk kişi Süleyman'dır Süleyman yolculukları sırasında uğradığı bir şehirde şehrin sakinlerinin bilinmeyen bir hastalığa yakalandığını görür ve Cebrail’in buyruğu üzerine Yemen’den gelen kahve çekirdeklerini kavurarak bundan hazırladığı içeceği hastalara verir Bunu içen hastalar iyileşir [kaynak belirtilmeli] Ticareti Dünya’da petrol’den sonra en büyük ticaret alanını oluşturan üründür Türkiye’deki ticareti İlk kez 1727 yılında Brezilya’dan kahve ithal edilmeye başlanmıştır Türkiye’deki en yaşlı kahve 1871 yılında kurulmuş Kurukahveci Mehmet Efendidir Anadolu’da kahve ekimi ile ilgili çalışmalar yapılmış fakat başarılı olunamamıştır 2Dünya Savaşı sırasında Tekel kapsamına alınmıştır 1980’li yıllarda Nestle firması Nescafe’yi piyasaya sürmüştür 2004'ten beri Ülkemizde sadece Mersin ve Anamur'da 16 hektarlık bir alanda kahve tarımı yapılmaktadır Çeşitleri Türk Kahvesi – Telvesi ile servis yapılan tek kahve çeşidi Espresso - Makine ile hazırlanan İtalya'ya özgü bir kahve türüdür Mırra - Şanlıurfa'ya özgü birkaç kez demlenerek hazırlanan acı kahve Cappuccino – Espresso ve su buharı ile köpük haline getirilmiş süt eklenen kahve (köpük 2 santim kadar) Americano – Espresso’nun sıcak su eklenerek yumuşatılmış şekli Cafe au lait – Fransızların sütlü filtre kahvesi Ethiopian Yirgacheff – Şarabımsı buruk tadı olan Etiyopya kahvesi Latte – Espresso’ya az köpürtülmüş sütün eklendiği kahve (köpük 1 santim kadar) Macchiato – Espresso’ya süt köpüğü eklenerek hazırlanan kahve Mocha – Latte’ye çikolata tozu veya şeker eklenmesiyle yapılan kahve Santos – Brezilya’da bir liman adıdırkahve yetişmez Sumatran – Düşük asit dengesine sahip Endonezya kahvesi Supremo – Kolombiya'da en kaliteli kahve kategorisine verilen ad'dır Viennese – Espresso’ya çikolata ve krema katılarak hazırlanan Viyana usulü kahve __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır