Tacikistan-Tarihi-Ekonomisi

Tacikistan-Tarihi-Ekonomisi


Orta Asya'da yer alan Tacikistan Cumhuriyeti Sovyetlerin en güneyinde yer alır Batı ve kuzeybatıda Özbekistan, kuzeyde Kırgızistan, doğuda Çin Halk Cumhuriyeti, güneyde ise Afganistan'la çevrilidir Tacikistan'ın yüzölçümü 143100 km2'dir
Dağlık bir ülke olan Tacikistan'ın doğusunda Pamir Dağları yükselir SSCB'nin en yüksek noktası olan 7495 metre yüksekliğindeki Komünizm Doruğu ile 7134 metre yüksekliğindeki Lenin Doruğu buradadır Pamir Dağları'nın dorukları kar ve buzullarla kaplıdır Yaklaşık 77 km boyunca uzanan Fedçenko Buzulu, SSCB'nin en uzun buzulu olduğu gibi, dünyadaki en uzun vadi buzullarından da biridir Dağlarda iklim çok sert, kuru ve aşırı soğuktur Yalnızca batıdaki korunaklı vadilerde çiftçilik yapılabilmektedir

RESMİ ADI: Tacikistan Cumhuriyeti

YÖNETİM BİÇİMİ: Geçici meclisli cumhuriyet

YÜZÖLÇÜMÜ: 143100 km2

NÜFUS (1992): 5568000

BAŞKENT: Duşanbe

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1989): Duşanbe (582400), Hodjent (eskiden Leninabat; 164500), Kulyab (79300), Kurgan-Tyube (58400), Ura-Tyube (47700)

Tacikistan'da yaşayanların yarıdan fazlasını Tacikler oluşturur Ülkenin İran kökenli yerli halkı olan Tacikler Müslüman'dır Tacikler'in başlıca geçim kaynağı tarımdır Ülkedeki en büyük ikinci etnik topluluk olan Özbekler de tarımla uğraşır Nüfusun geri kalanı Rus, Tatar, Alman, Kırgız, Ukraynalı ve Yahudi'dir Halkın çoğu, kışlak adı verilen köylerde yaşar Düz damlı köy evleri çitlerle çevrili bağ ya da meyve bahçeleri arasındadır Yamaçlara kurulmuş olan yerleşimlerde, bir evin damı hemen yukarısındaki evin avlusunu oluşturur

Vadilerde sulamayla yetiştirilen başlıca ürünler pamuk, meyve ve pirinçtir Ülke tarımında ipek de önemli bir yer tutar Dağ yamaçlarında buğday ve arpa yetiştirilir, koyun, keçi, sığır ve at beslenir

Tacikistan'ın sanayisi kentlerde yoğunlaşmıştır Başkent ve en büyük kent olan Duşanbe (1989 nüfusu 595000) ile Leninabat en önemli kentleridir Madenler bakımından zengin olan Tacikistan'da kurşun, çinko, altın, flüorit, arsenik, bizmut ve madeni tuzlar çıkarılır En önemli sanayi kolları madencilik, tarımsal ürünler, yapı gereçleri ve dokuma sanayisidir

Tacikler tarihte sırasıyla Persler'in ve Büyük İskender'in kurduğu imparatorlukların egemenliği altında yaşadılar İS 7-8 yüzyıllarda bölgeyi ele geçiren Araplar'ın etkisiyle Müslüman oldular Sonraki yüzyıllarda Türk kökenli halkların istila ettiği bu bölgede Türk dili ve kültürü yaygınlık kazandı Tacikler 15-18 yüzyıllarda, bugünkü Tacikistan topraklarının büyük bölümünü kapsayan Buhara Hanlığı'na bağlarıdılar Ardından Afganlar'ın egemenliğine girdiler 1860'larda ise bölge Ruslar'ın eline geçti 1917'deki Ekim Devrimi'nden sonra Tacik topraklarının bir bölümü Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlarıdı 1920'de de Buhara Sovyet Halk Cumhuriyeti kuruldu 1922'de yeni yönetime karşı bir ayaklanma baş gösterdi Tam anlamıyla denetim altına alınamayan bu ayaklanma 1931'e kadar etkisini sürdürdü
1924'te Özbekistan'a bağlı Tacikistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu 1929'da "birlik cumhuriyeti" statüsünü kazanan Tacikistan'ın adı, Tacikistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti oldu

Son yıllarda, özellikle de 1990'da, öteki cumhuriyetler gibi Tacikistan'da da güçlü milliyetçi hareketler baş gösterdi
Tacikistan'ın nüfusu 5112000'dir (1989)

SSCB'nin 1991 sonlarında dağılmasıyla bağımsızlığını ilan eden Tacikistan'da 1992'de silahlı gruplar arasında başlayan çatışmalarla iktidar parçalanma sürecine girdi Eski bir komünist olan Cumhurbaşkanı Rahman Nabiyev'e karşı birlikte hareket eden İslamcı ve demokratik gruplar çok partili seçimlere gidilmesini ve yeni bir anayasa hazırlanmasını istediler Nabiyev'in 7 Eylül'de istifaya zorlarımasından sonra bu grupların ağırlıkta olduğu bir hükümet başa geçti ve Yüksek Sovyet'in başkanı Ekberşah İskenderov Nabiyev'in yerini aldı Ama eski komünistlerin darbe girişimleri çatışmaların tırmanmasına ve ülkede bir siyasal karışıklığın belirmesine yol açtı Ekimde başkent Duşanbe kısa bir süre Nabiyev yanlısı güçlerin eline geçti 20 Kasım'da Hocand kentinde toplanan Yüksek Sovyet, İskenderov'un yerine İmamali Rahmanov'u getirdi Ayrıca, Tacikistan'ın parlamenter bir cumhuriyet olduğu ilan edildi Eski komünistlerin denetimindeki yeni hükümet 10 Aralık'ta Duşanbey'i ele geçirdiyse de, 1993'ün ilk yarısında ülkedeki istikrarsızlık hâlâ sürüyordu

__________________