Sabahattin Ali- öykü ve Roman Yazarı

**Şengül Şirin** · 01-03-2010

Sabahattin Ali- öykü ve Roman Yazarı

Sabahattin Ali (1907-1948), öykü ve roman yazarı olarak yapıtlarında toplum sorunlarını tüm çıplaklığıyla yansıtan ve cumhuriyetin ilk yıllarında filizlenen Gerçekçilik Akımı'nın öncülerinden sayılan bir yazarımızdır

Ağaların, jandarmanın ve zaman zaman yöneticilerin baskısı altında ezilen yoksul köylüleri, sıradan insanları, halktan kopuk memur ve aydınları konu alır

Yapıtlarında insan sevgisi egemendir

Sabahattin Ali, o dönemlerde Osmanlı Devleti sınırlarının içinde bulunan Gümülci-ne'nin Eğridere köyünde doğdu

Babası yüzbaşı Ali Selahattin Bey döneminin önde gelen düşün ve sanat adamlarından Prens Sabahed-din ile Tevfik Fikret'in yakın dostuydu

İlk öğrenimini, babasının görevi gereği sık sık yer değiştirmesi nedeniyle çeşitli kentlerde yaptı

I

Dünya Savaşı süresince bulunduğu Çanakkale'de yaşadıkları kişiliğinde derin izler bırakmıştı

Aile daha sonra Edremit'e göç etti

Emekli olan babasının aylık alamaması nedeniyle aile zor günler yaşamaktaydı

İlkokulu burada bitiren Sabahattin Ali, Balıkesir Öğretmen Okulu'nda başladığı öğrenimini 1927'da İstanbul Öğretmen Okulu'nda bitirdi

Bir yıl Yozgat'ta ilkokul öğretmenliği yaptıktan sonra Milli Eğitim Bakanlığı'nın açtığı sınavı kazanarak 1928'de gittiği Almanya'da iki yıl eğitim gördü

Ülkeye döndükten sonra Aydın ve Konya ortaokullarında Almanca öğretmenliği yaptı

Bu sırada öyküleri Resimli Ay dergisinde yayımlanmaya başlamıştı

Konya'da öğretmenliği sırasında bir dost toplantısında okuduğu, Atatürk'ü yeren bir şiirinin ihbar edilmesi üzerine 1932'de bir yıl hapse mahkûm edildi

Konya ve Sinop cezaevlerinde yattı

Cezasının bitmesine daha birkaç ay varken cumhuriyetin 10

yılı nedeniyle 1933'te çıkarılan af yasasıyla serbest bırakıldı

Yeniden öğretmenlik yapmak için bakanlığa başvurduğunda kendisinden yönetim karşıtı görüşlerini değiştirmesi istendi

Bunun üzerine 1934'te Atatürk'ü öven "Benim Aşkım" adlı şiirini yayımlayınca bir yıl sonra Milli Eğitim Bakanlığı Yayın Müdürlü-ğü'nde işe başladı

Daha sonra Ankara II

Ortaokulu'nda ve Devlet Konservatuvarı'nda öğretmenlik yaptı

1945'te, kendisine karşı Milliyetçi-Turancı kesimden yöneltilen eleştiriler üzerine bakanlık emrine alındı

Bunun üzerine görevden ayrılarak İstanbul'a gitti ve gazeteciliğe başladı

Aynı yıl Yeni Dünya, Aziz Nesin ile birlikte Markopaşa, Merhum-paşa ve Alibaba dergilerini çıkardı

Markopaşa'da yayımlanan bir yazısı nedeniyle üç ay hapis yattı

Daha sonra bir kamyon satın alarak 1948'de taşımacılığa başladı

Bu arada Zincirli Hürriyet dergisinde yazmayı sürdürüyordu

Sürekli izlenmekten ve baskı altında tutulmaktan duyduğu tedirginlik nedeniyle Bulgaristan'a geçmek isterken kendisine kılavuzluk eden kişi tarafından öldürüldü

Sabahattin Ali'nin gelişmesinde savaşlar ve siyasal dalgalarımalar içinde geçirdiği çocukluğunun, sanata ve düşünce dünyasına açık olan babasının önemli bir yeri vardı

Duyarlı, atak ve coşkulu kişiliği özellikle ilk öykü ve şiirlerinde kendini gösterir

Duygu yüklü ilk şiir ve öyküleri 1926'da Balıkesir'de yayımlanan dergilerde basıldı

Daha sonra Yedi Meşale, Güneş, Servet-i Fünun dergilerinde yazmayı sürdürdü

Hece ölçüsüyle yazdığı ve halk şairlerinden etkilendiği bu şiirlerini 1934'te Dağlar ve Rüzgâr adlı kitapta topladı

Şiirleri ilgi görmesine karşın, Sabahattin Ali öykü ve roman alanını seçti

Yazdıkları arasında toplumsal konulu öyküler ağırlık taşır

Değirmen (1935) adlı yapıtında topladığı ilk öykülerinin büyük bölümü romantik öykülerdir

Öykülerde kişileri toplumsal sorunların içinde yansıtmış, insana özgü durumları çarpıtmadan ve abartmadan gerçeğe uygun olarak vermiştir

Yazarın, kendine özgü kimliği ile belirginleşen öykücülüğünün 1936'da yayımlanan ikinci kitabı Kağnı ve bir yıl sonra yayımladığı Ses ile başladığını söyleyebiliriz

Bu kitaplarındaki öykülerin konularını Konya ve Orta Anadolu kentlerindeki öğretmenlik günlerinin anıları ile hapishanede gözlemledikleri oluşturur

1943'te yayımladığı üçüncü kitabı Yeni Dünya'daki öykülerin tümü gözlem ve yaşantılara dayanır

Öykülerinin kahramanları her gün rastladığımız, konuştuğumuz kişilerdir

Sabahattin Ali onların durumlarını öykülerken bizi toplumun yapısını düşünmeye, irdelemeye ve araştırmaya yöneltir

Ölümünden bir yıl önce yayımladığı Sırça Köşk'teki (1947) öykülerinde çarpıcı bir biçimde eleştirici Toplumsal Gerçekçilik görülür

Kişilerin dış özelliklerini kesin çizgilerle verirken doğa betimlemelerinde özgün benzetmeler yapar

Sabahattin Ali'nin Kuyucaklı Yusuf (1937), İçimizdeki Şeytan (1940) ve Kürk Mantolu Madonna (1943) adlı üç romanı vardır

Bunlardan sonuncusu uzun öykü olarak kabul edilir

Sabahattin Ali Türk edebiyatında köyü ve köylüyü belli bir bakış açısı altında inceleyen ilk yazardır

Ondan önce de Reşat Nuri Güntekin, Refik Halit Karay, Sadri Ertem gibi, Anadolu insanını konu alan yazarlar vardı

Ama bunlann tümü yapıtlannın merkezine aydın kişiyi yerleştirmiş ve aydın-halk karşıtlığını sergilemiştir

Sabahattin Ali'nin yapıtlannın merkezinde ise köy ve köylü vardır

Onlann toplumsal ve ekonomik du-rumlannı, doğayla mücadelelerini, devlete, aydınlara ve yöneticilere duyduklan güvensizlikleri, ürünlerini satmakta çektikleri güçlükleri anlatır

Sayılan çok olmamakla birlikte, bazı öykülerinde işçileri de konu almıştır

Kötü çalışma koşullannın, ücretlerin düşüklüğünün, işçi-işveren ilişkilerinin irdelendiği bu öyküler köy ve köylüyle ilişkili öyküler kadar aynntılı değildir

Orta sınıftan kişileri de öykülerine konu alan yazar, aydınlan da olumlu ve olumsuz yanlanyla, tedirginlikleriyle ya da düzene uyum sağlamanın verdiği rahatlık içindeki yaşayışlanyla anlatır

Yapıtlannda aydınlara eleştirel bir yaklaşımı vardır

Bunlar köylü ve işçiyi hiçbir zaman anlamayan, Anadolu insanının karşısına yönetici olarak çıkan olumsuz kişilerdir

Yazar Türk aydınının halktan kopukluğunu, halkla ilişkilerindeki içtenlikten yoksunluklannı alaycı bir dille eleştirir

Aydınlarla birlikte yöneticilerin durumlannı da sergiler

Yöneticilerin halktan kopuk oluşlan-m, kendi çıkarlannı gözeterek zenginlerin yanında yer alışlanm anlatır

Sabahattin Ali bu yaklaşımlan belirli toplumsal koşulları gözeterek ortaya koyar

Böylece yazarın eleştirel tavn dönemin yönetim biçimini hedef alır

Gördüklerini ve duyduklarını yönetime ters düşecek biçimde dile getirdiği için birçok sorunla karşılaşmıştır

Yazdıklannın halk tarafından okunmasını amaçlayan Sabahattin Ali öykü ve romanlarında yalın bir dil ve anlatım kullanmıştır

01-03-2010	#1
Şengül Şirin	Sabahattin Ali- öykü ve Roman Yazarı Sabahattin Ali- öykü ve Roman Yazarı Sabahattin Ali (1907-1948), öykü ve roman yazarı olarak yapıtlarında toplum sorunlarını tüm çıplaklığıyla yansıtan ve cumhuriyetin ilk yıllarında filizlenen Gerçekçilik Akımı'nın öncülerinden sayılan bir yazarımızdır Ağaların, jandarmanın ve zaman zaman yöneticilerin baskısı altında ezilen yoksul köylüleri, sıradan insanları, halktan kopuk memur ve aydınları konu alır Yapıtlarında insan sevgisi egemendir Sabahattin Ali, o dönemlerde Osmanlı Devleti sınırlarının içinde bulunan Gümülci-ne'nin Eğridere köyünde doğdu Babası yüzbaşı Ali Selahattin Bey döneminin önde gelen düşün ve sanat adamlarından Prens Sabahed-din ile Tevfik Fikret'in yakın dostuydu İlk öğrenimini, babasının görevi gereği sık sık yer değiştirmesi nedeniyle çeşitli kentlerde yaptı I Dünya Savaşı süresince bulunduğu Çanakkale'de yaşadıkları kişiliğinde derin izler bırakmıştı Aile daha sonra Edremit'e göç etti Emekli olan babasının aylık alamaması nedeniyle aile zor günler yaşamaktaydı İlkokulu burada bitiren Sabahattin Ali, Balıkesir Öğretmen Okulu'nda başladığı öğrenimini 1927'da İstanbul Öğretmen Okulu'nda bitirdi Bir yıl Yozgat'ta ilkokul öğretmenliği yaptıktan sonra Milli Eğitim Bakanlığı'nın açtığı sınavı kazanarak 1928'de gittiği Almanya'da iki yıl eğitim gördü Ülkeye döndükten sonra Aydın ve Konya ortaokullarında Almanca öğretmenliği yaptı Bu sırada öyküleri Resimli Ay dergisinde yayımlanmaya başlamıştı Konya'da öğretmenliği sırasında bir dost toplantısında okuduğu, Atatürk'ü yeren bir şiirinin ihbar edilmesi üzerine 1932'de bir yıl hapse mahkûm edildi Konya ve Sinop cezaevlerinde yattı Cezasının bitmesine daha birkaç ay varken cumhuriyetin 10 yılı nedeniyle 1933'te çıkarılan af yasasıyla serbest bırakıldı Yeniden öğretmenlik yapmak için bakanlığa başvurduğunda kendisinden yönetim karşıtı görüşlerini değiştirmesi istendi Bunun üzerine 1934'te Atatürk'ü öven "Benim Aşkım" adlı şiirini yayımlayınca bir yıl sonra Milli Eğitim Bakanlığı Yayın Müdürlü-ğü'nde işe başladı Daha sonra Ankara II Ortaokulu'nda ve Devlet Konservatuvarı'nda öğretmenlik yaptı 1945'te, kendisine karşı Milliyetçi-Turancı kesimden yöneltilen eleştiriler üzerine bakanlık emrine alındı Bunun üzerine görevden ayrılarak İstanbul'a gitti ve gazeteciliğe başladı Aynı yıl Yeni Dünya, Aziz Nesin ile birlikte Markopaşa, Merhum-paşa ve Alibaba dergilerini çıkardı Markopaşa'da yayımlanan bir yazısı nedeniyle üç ay hapis yattı Daha sonra bir kamyon satın alarak 1948'de taşımacılığa başladı Bu arada Zincirli Hürriyet dergisinde yazmayı sürdürüyordu Sürekli izlenmekten ve baskı altında tutulmaktan duyduğu tedirginlik nedeniyle Bulgaristan'a geçmek isterken kendisine kılavuzluk eden kişi tarafından öldürüldü Sabahattin Ali'nin gelişmesinde savaşlar ve siyasal dalgalarımalar içinde geçirdiği çocukluğunun, sanata ve düşünce dünyasına açık olan babasının önemli bir yeri vardı Duyarlı, atak ve coşkulu kişiliği özellikle ilk öykü ve şiirlerinde kendini gösterir Duygu yüklü ilk şiir ve öyküleri 1926'da Balıkesir'de yayımlanan dergilerde basıldı Daha sonra Yedi Meşale, Güneş, Servet-i Fünun dergilerinde yazmayı sürdürdü Hece ölçüsüyle yazdığı ve halk şairlerinden etkilendiği bu şiirlerini 1934'te Dağlar ve Rüzgâr adlı kitapta topladı Şiirleri ilgi görmesine karşın, Sabahattin Ali öykü ve roman alanını seçti Yazdıkları arasında toplumsal konulu öyküler ağırlık taşır Değirmen (1935) adlı yapıtında topladığı ilk öykülerinin büyük bölümü romantik öykülerdir Öykülerde kişileri toplumsal sorunların içinde yansıtmış, insana özgü durumları çarpıtmadan ve abartmadan gerçeğe uygun olarak vermiştir Yazarın, kendine özgü kimliği ile belirginleşen öykücülüğünün 1936'da yayımlanan ikinci kitabı Kağnı ve bir yıl sonra yayımladığı Ses ile başladığını söyleyebiliriz Bu kitaplarındaki öykülerin konularını Konya ve Orta Anadolu kentlerindeki öğretmenlik günlerinin anıları ile hapishanede gözlemledikleri oluşturur 1943'te yayımladığı üçüncü kitabı Yeni Dünya'daki öykülerin tümü gözlem ve yaşantılara dayanır Öykülerinin kahramanları her gün rastladığımız, konuştuğumuz kişilerdir Sabahattin Ali onların durumlarını öykülerken bizi toplumun yapısını düşünmeye, irdelemeye ve araştırmaya yöneltir Ölümünden bir yıl önce yayımladığı Sırça Köşk'teki (1947) öykülerinde çarpıcı bir biçimde eleştirici Toplumsal Gerçekçilik görülür Kişilerin dış özelliklerini kesin çizgilerle verirken doğa betimlemelerinde özgün benzetmeler yapar Sabahattin Ali'nin Kuyucaklı Yusuf (1937), İçimizdeki Şeytan (1940) ve Kürk Mantolu Madonna (1943) adlı üç romanı vardır Bunlardan sonuncusu uzun öykü olarak kabul edilir Sabahattin Ali Türk edebiyatında köyü ve köylüyü belli bir bakış açısı altında inceleyen ilk yazardır Ondan önce de Reşat Nuri Güntekin, Refik Halit Karay, Sadri Ertem gibi, Anadolu insanını konu alan yazarlar vardı Ama bunlann tümü yapıtlannın merkezine aydın kişiyi yerleştirmiş ve aydın-halk karşıtlığını sergilemiştir Sabahattin Ali'nin yapıtlannın merkezinde ise köy ve köylü vardır Onlann toplumsal ve ekonomik du-rumlannı, doğayla mücadelelerini, devlete, aydınlara ve yöneticilere duyduklan güvensizlikleri, ürünlerini satmakta çektikleri güçlükleri anlatır Sayılan çok olmamakla birlikte, bazı öykülerinde işçileri de konu almıştır Kötü çalışma koşullannın, ücretlerin düşüklüğünün, işçi-işveren ilişkilerinin irdelendiği bu öyküler köy ve köylüyle ilişkili öyküler kadar aynntılı değildir Orta sınıftan kişileri de öykülerine konu alan yazar, aydınlan da olumlu ve olumsuz yanlanyla, tedirginlikleriyle ya da düzene uyum sağlamanın verdiği rahatlık içindeki yaşayışlanyla anlatır Yapıtlannda aydınlara eleştirel bir yaklaşımı vardır Bunlar köylü ve işçiyi hiçbir zaman anlamayan, Anadolu insanının karşısına yönetici olarak çıkan olumsuz kişilerdir Yazar Türk aydınının halktan kopukluğunu, halkla ilişkilerindeki içtenlikten yoksunluklannı alaycı bir dille eleştirir Aydınlarla birlikte yöneticilerin durumlannı da sergiler Yöneticilerin halktan kopuk oluşlan-m, kendi çıkarlannı gözeterek zenginlerin yanında yer alışlanm anlatır Sabahattin Ali bu yaklaşımlan belirli toplumsal koşulları gözeterek ortaya koyar Böylece yazarın eleştirel tavn dönemin yönetim biçimini hedef alır Gördüklerini ve duyduklarını yönetime ters düşecek biçimde dile getirdiği için birçok sorunla karşılaşmıştır Yazdıklannın halk tarafından okunmasını amaçlayan Sabahattin Ali öykü ve romanlarında yalın bir dil ve anlatım kullanmıştır __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır