Sivas-Tarihi-Ekonomisi

Sivas-Tarihi-Ekonomisi







Sivas ili topraklan Anadolu'nun orta kesiminde, dağlık ve engebeli bir alanda yer alır Büyük bölümü İç Anadolu Bölgesi'nde olan ilin daha küçük bölümleri Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinin sınırları içinde kalır İlin ve il merkezi kentin adı bazı haritalar ile kaynaklarda Sivas olarak da geçer

Tarihinin çok eskilere dayandığı bilinen bir yörede başlıca yerleşim yeri olan Sivas kenti eskiden beri bir ulaşım ve konaklama merkezidir Anadolu'nun çeşitli yörelerini birbirine bağlayan yollar burada kesişir

SİVAS İLİNE İLİŞKİN BİLGİLER

YÜZÖLÇÜMÜ: 28488 km2

NÜFUSU (1990): 767481

İL MERKEZİ: Sivas

İLÇELER VE NÜFUSLARI (1990): Merkez ilçe (270329), Akıncılar (11085), Altınyayla (15739), Divriği (33105), Doğanşar (8324), Gemerek (48453), Göl-ova (6699), Gürün (31038), Hafik (28280), İmranlı (21530), Kangal (48068), Koyulhisar (21894), Suşehri (46843), Şarkışla (49116), Ulaş (13801), Yıldızeli (74902), Zara (38275)

BAŞLICA KENT VE NÜFUSU (1990): Sivas (221512)

BAŞLICA YÜKSELTİLER: Kızıldağ (3025 metre), Köse Dağı (2812 metre), Çalgan Tepesi (2735 metre), Göktepe (2719 metre)

SICAKLIK: Sivas kentinde en düşük -34,6°C (2011972), en yüksek 38,3 (1971962), ortalama 8,6°C

YAĞiŞ MİKTARI: Sivas kentinde yıllık ortalama 419,9 mm

İL TRAFİK NO: 58

İLGİ ÇEKİCİ YERLER: Fidanlık ve Eğriçimen orman içi dinlenme yerleri; Sıcakçermik, Soğukçermikve Ba-lıklıçermik; Divriği Kalesi;, Sivas Ulucamisi, Divriği Ulucamisi ve Darüşşifası; İzzeddin Keykâvus Darüş-şifası; Gök Medrese (Sahibiye Medresesi), Burueiye Medresesi ve Çifte Minareli Medrese; Meydan, Kale (Sivas), Ali Ağa, Ali Baba ve Kale (Divriği) camileri; Ahi Emir Ahmed, Kadı Burhaneddin ve Abdülvahap Gazi türbeleri, Güdük Minare (Şeyh Hasan Bey Türbesi); Sitte Melik ve Kameriddin kümbetleri; Boğazköprü, Eğriköprü, Kesikköprü ve Şahruh Köprüsü; Behram Paşa Hanı; Meydan Hamamı; Sivas Müzesi, Sivas 4 Eylül Atatürk Müzesi





11 yüzyılın ortalarından sonra doğudan Türkmenler'in gelip yerleşmesi ve Danişmendliler'in yörede etkili olması kentteki toplumsal ve kültürel yapıda bazı değişimlere neden oldu Anadolu Selçuklularının güçlenmesi, tarım ve ticaret etkinliklerinin gelişme göstererek Anadolu' nun zenginleşmesine yol açtı Bundan en çok yararlanan kentlerden biri de Sivas'tı





Bu dönemde Sivas kenti Ceneviz, Rus ve Arap tüccarların buluştuğu önemli bir ticaret merkeziydi Zenginleşmesi, bilim ve kültür yaşamı açısından da gelişmesine yol açtı 1217'de yaptırılan İzzeddin Keykâvus Darüşşifası, bir sağlık kurumu olmasının yanı sıra tıp derslerinin verildiği bir yüksekokuldu Kentte yeni cami, misafirhane ve hanlar yapıldı; medrese, kitaplık, zaviye ve imaretler kuruldu 13 yüzyılda başlayan Moğol saldırılarından kaçan dönemin bazı ünlü bilim adamlarının sığındığı Anadolu kentlerinden biri de Sivas' ti Mevlana'nın {bak Mevlana) babası Baha-eddin Veled'in Konya'ya yerleşmeden önce bir süre Sivas'ta kaldığı bilinir Eretna Beyliği'ne bir süre başkentlik yapan kent, Kadı Burhaneddin Devleti'nin de merkeziydi





Osmanlı döneminde yöre halkı Ermeni, Rum, Kürt ve Türkmenler'den oluşuyordu 19 yüzyıl sonlarına doğru Kafkasya'dan gelen Çerkez göçmenlerin bir bölümü Uzunyayla' ya yerleştirildi Yörede yaşayan Müslüman halkın bir bölümü günümüzde de olduğu gibi Alevi'ydi {bak ALEVİLİK) Eskiden Aleviler başlarına "taç" denen kırmızı bir sarık giydiklerinden, halkın öteki kesimleri tarafından "kızılbaş" adıyla anılırlardı

Doğal Yapı

Sivas ili Anadolu'nun en dağlık ve engebeli kesimlerinden birinde yer alır Yalnızca bazı akarsu vadilerinde 1000 metreden alçak alanlara rastlanır Sivas ili topraklarının yaklaşık yarısı dağlık alanlardan, öteki yarısı da yüksek yaylalardan oluşur Yükseltisi fazla olmayan, ova denebilecek düzlüklerin kapladığı alan ise çok azdır




Sivas ilinin kuzey kesimini Kuzey Anadolu Dağları {bak Kuzey Anadolu Dağlari), doğu kesimini Doğu Toroslar {bak Toroslar), güney kesimini de Orta Toroslar engebelendi-rir Karadeniz Bölgesi sınırlarının içinde kalan kuzey kesimdeki başlıca yükselti, doruğu 2812 metreye erişen Köse Dağı'dır Sivas ilinin güney ve güneydoğusunda yer alan bazı toprakları Doğu Anadolu Bölgesi'nin sınırlan içinde kalır Bu kesimdeki başlıca yükselti Yama Dağı'dır (2735 metre) Bu kütle, Karasu-Aras Dağları adıyla tanınan Doğu Toroslar'ın bir parçasıdır İlin batı kesimini engebelendiren başlıca dağ dizileri Çamlıbel ve İncebel dağları ile Akdağlar'dır Tecer Dağları ilin orta kesiminde, güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda uzanır Sivas ilinin en yüksek noktası, Kızıldağ'da 3025 metreye erişen Peynirlitepe'dir




Kızıldağ, İç Anadolu Bölgesi'nin en doğudaki topraklarını oluşturur İlin önemli bir bölümünde yükselti yaklaşık 1500 metre dolayında olduğundan dağların çoğu fazla yüksekmiş gibi görünmez Kuzey kesimde ise bu görüntü bozulur Dorukları 2800 ve 3000 metreyi aşan yükseltilerin yer aldığı bu kesimdeki dağlık alanlardan biraz kuzeye doğru gidilince 800 metre yükseklikteki Kelkit vadisine inilir





Sivas ilinde hayvancılık açısından büyük önem taşıyan yüksek düzlükler geniş alanları kaplar Bu dalgalı düzlüklerin başlıcaları, doğu kesimi il sınırları içinde yer alan Uzun-yayla ile Sivas kentinin kuzeyindeki Meraküm Yaylası'dır Orman örtüsünden yoksun olduğundan şiddetli bir aşınıma uğrayan bu yaylaların deniz düzeyinden yüksekliği yaklaşık 1500 metre kadardır Üstünde bazı dağlar yükselen Uzunyayla ile Meraküm Yaylasındaki akarsu vadilerinde yükselti daha azdır

Sivas ili topraklarından kaynaklanan sular büyük akarsulara katılarak Karadeniz, Basra Körfezi ve Akdeniz'e ulaşır Kuzey kesiminden doğan suları Karadeniz'e taşıyan başlıca akarsu Yeşilırmak ve bu kesimden aşağı yukarı doğu-batı doğrultusunda geçen Kelkit Irmağı'dır Bu ırmağın genel olarak Çoruh-Kelkit Vadi Oluğu adıyla bilinen vadisi, Doğu Karadeniz Sıradağlarının bir bölümü il sınırlan içinde kalan kıyı dağları ile iç sıralarını birbirinden ayırır Karadeniz'e dökülen Melet Çayı'nın başlangıç kolları da bu kesimden çıkar





Tüm çığırı ülkemiz topraklarında olan Kızılırmak (bak KIZILIRMAK), Kızıldağ'ın yamaçlarından kaynaklanarak Sivas ilinde aşağı yukarı kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda akar Kızılırmak'a il sınırları içinde katılan başlıca akarsular Tavra ve Tecer sularıdır Fırat Irmağı'nın (bak Firat IrmaGi) önemli kollarından biri olan Karasu Irmağı'na katılan Çaltı ve Tohma suları ile Kuruçay il topraklarından kaynaklanır Akdeniz'e dökülen Ceyhan ve Seyhan ırmaklarının bazı başlangıç kolları da il topraklarından çıkar Sivas ilinde yer alan başlıca göller Kızılırmak vadisinin kuzeyinde, Zara ile Hafik arasında yer alır Genellikle Hafik Gölleri adıyla anılan ve alçıtaşından (jips) oluşan arazide yer alan çukurlukların içinde suların birikmesi sonucunda ortaya çıkan bu göllerin suları tuzludur

Kuzey ve güney kesimdeki bazı kuytu alanlarda Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinin yumuşak ikliminin etkileri duyulursa da, Sivas ili genel olarak sert bir kara ikliminin etkisi altında kalır En çok ilkbaharda yağış

alan Sivas'ta il merkezine düşen yağışın yıllık ortalama miktarı 500 milimetreyi bulmaz Sivas ili en az yağışı yazın alır Karla örtülü olduğu süre yılda ortalama iki ayı geçen Sivas'ta kışın � 30°C'nin altına düşen soğuklara, yazın da 35°C'yi aşan sıcaklara rastlanır Sivas orman açısından ülkemizin en yoksul illeri arasında yer alır Ormanları büyük ölçüde yok edilmiş olan Sivas ilinde doğal bitki örtüsü bozkır (step) görünümündedir Kuzey ve batı kesimindeki dağlık alanlarda yer yer sarı çam ve ardıç topluluklarına, akarsu boylarında da kavaklara rastlanır

Tarih

Bu topraklardaki ilk yerleşim yerlerinin günümüzden 7500 yıl önce başlayan Bakır Çağı'n-da (Kalkolitik Çağ) kurulduğu bilinmektedir İÖ 2000'li yılların ortalarında Hattiler'in yurdu olan topraklar arasında yer alan Sivas, İÖ 17 yüzyılda Eski Hitit Devleti'ne (bak HİTİTLER) bağlıydı İÖ 7 yüzyıla kadar Hititler'in hüküm sürdüğü yöre, daha sonra Kimmerler ile İskitler'in saldırısına uğradı İÖ 6 yüzyılda Lidyalılar'la bir antlaşma yapan Medler, Kızıl-ırmak'ın doğusundaki toprakları egemenlikleri altına aldılar Pers yönetimi sırasında Kapadokya Satraphğı'nın sınırları içinde yer alan Sivas yöresi, Büyük İskender'in Anadolu'yu Makedonya Krallığı'na bağladığı sırada kurulan Kapadokya Krallığı'nın (bak KAPADOKYA) yönetimine girdi

Daha sonra Pontos Krallığı ve bir süre de II Dikran'ın denetiminde kalan yöre, İS 17'de Roma İmparatorluğu'na bağlandı Yöre bir süre Romalılar ile Partlar arasında el değiştirdi 11 yüzyılda Bizans İmparatorluğu'nun Seoasteia Theması'nın (yerel yönetim birimi) sınırlan içinde yer alan yöreye bu yüzyılın ortalarında Türkmenler gelmeye başladı 1071'den sonra doğu kesimi Mengücükler, öteki kesimleri Daniş-mendliler tarafından yönetilen yöre, 12 yüzyılda Anadolu Selçuklu Devleti'nin egemenliğine girdi Anadolu Selçukluları yönetiminde önemli bir bölümü bayındır bir yöre haline gelen Sivas, İlhanlı, Eretna Beyliği ve Kadı Burhaneddin Devleti yönetiminden sonra Timur tarafından büyük bir yıkıma uğratıldı; Moğol askerleri binlerce Sivaslı'yı kılıçtan geçirdi 15 yüzyıl başlarında Osmanlı Devleti'nin topraklarına katılan Sivas yöresi, 1472'de bu kez Akkoyunlular tarafından yağmalandı

16 yüzyıl başlarında yöreyi de etkileyen bir ayaklanma Yavuz Sultan Selim tarafından, çoğu Sivaslı olmak üzere 40 bin Alevi'nin katledilmesiyle bastırıldı Celali Ayaklanmaları (bak CELALİ AYAKLANMALARI) ve kıtlıklardan Osmanlı döneminde en çok zarar gören yörelerden biri de Sivas'tı Bugünkü il toprakları 19 yüzyıl sonunda Sivas vilayetinin sınırlan içindeydi O zamanlar Amasya, Tokat ve günümüzde Giresun'a bağlı olan Şebinkarahisar (Karahisar-ı Şarki) bu vilayetin sancaklanydı I Dünya Savaşı'n-dan sonra başlayan işgallere karşı ulusal direnişin ilk adımlarından birinin atıldığı yer olması bakımından Sivas kentinin Kurtuluş Savaşı tarihinde önemli bir yeri vardır (bak Erzurum ve Sîvas Kongreleri)

Ekonomi

Kışlan kar yağışlı, sert ve uzun geçen, bunun yanı sıra topraklarının engebeli olması ve şiddetle aşınıma uğraması nedeniyle ekime elverişli alanları kısıtlı olan Sivas ilinde halkın önemli bir bölümü geçimini hayvancılıktan sağlar Çok miktarda koyun yetiştirilen Sivas' ta sığırcılık da yapılır Elde edilen başlıca hayvansal ürünler et, süt, yün ve deridir Bu ürünler yöredeki bazı işletmelerde işlenerek değerlendirilir Yaygın olarak arıcılık da yapılan Sivas ilinde önemli miktarda bal elde edilir

Yetiştirilen başlıca bitkisel ürünler buğday, şekerpancarı, arpa, patates, çavdar, yulaf, kavun ve karpuzdur Yüzölçümü açısından Konya ve Ankara'dan sonra ülkemizin üçüncü büyük ili olan Sivas'ta toplam ekili alanlar 1985 verilerine göre il topraklannın yüzde 16'sını kaplar Oysa bu oran Konya ilinde yaklaşık yüzde 40, Ankara ilinde de yüzde 38'dir

1987'de üretilen buğday miktarı ise Konya'da 1,8 milyon ton, Ankara'da 1,7 milyon tonken, Sivas'ta 460 bin tonu bile bulmuyordu Başlıca tarımsal kuruluşlar olan Hafik ve Ulaş tanm işletmelerinin yaptığı çalışmalara karşın hayvansal ve bitkisel üretimde yeterli gelişme sağlanamamıştır Bunun yanı sıra sanayi kuruluşlarının da yeterli düzeyde olmaması nedeniyle Sivas ilinde nüfus artış hızı genel olarak çok düşüktür Sivaslılar'ın bir bölümü yeni iş olanakları bulmak umuduyla ya yurtdışına gider ya da büyük kentlerimize göç eder

Sivas ilindeki en önemli sanayi kuruluşu, Devlet Demiryolları İşletmesi'ne (TCDD) bağlı olan ve vagon üretiminin yanı sıra çeşitli dökümler yapan, beton travers üreten fabrikalardır Bundan başka et ve süt ürünleri, un ve unlu ürünler, dokumacılık ürünleri, yem, yedek parça, metal eşya, çimento, tuğla ve kiremit üreten fabrikalar da vardır Küçük sanayi etkinliği ise oldukça yaygın ve canlıdır

Sivas ili yeraltı kaynaklan açısından oldukça zengindir İl topraklarında gümüş, demir, linyit ve manganez cevheri yatakları vardır Ülkemizin demir cevheri gereksiniminin önemli bir bölümü Divriği'deki yataklardan karşılanır
Sivas ülke ulaşımında önemli bir konumu olan illerimizdendir Başlıca yerleşme merkezlerini birbirine bağlayan kara ve demiryolları il topraklarından geçer

Toplum ve Kültür

Eskiden beri ulaşım ve ticaret açısından önemli bir konumda olmasının yanı sıra tarihi boyunca birçok yönden gelen değişik halkların kültüründen etkilenen bir yöre olan Sivas, güçlü devletlerin ele geçirmek için savaştığı başlıca alanlardandı Birçok kez yağmalanarak yıkıma uğramasına karşılık sonradan gene kendisini toparlayan Sivas, Osmanlı döneminde önce eyalet, sonra da vilayet merkezitions */ pMsoNormal, liMsoNormal, divMsoNormal {mso-style-parent:""; margin:0cm; margin-bottom:0001pt; mso-pagination:none; mso-layout-grid-align:none; text-autospace:none; font-size:100pt; font-family:"Times New Roman"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";} @page Section1 {size:6120pt 7920pt; margin:7085pt 7085pt 7085pt 7085pt; mso-header-margin:354pt; mso-footer-margin:354pt; mso-paper-source:0;} divSection1 {page:Section1;} --> olarak önemini korudu




Ama gerek devletin, gerek yerel yöneticilerin halkı ağır bir vergi yükü altında bıraktığı Sivas'ta zaman zaman tüm Anadolu'yu da etkileyen ayaklanmalar çıktı Bazı dönemlerde görülen kıtlıklar nedeniyle büyük güçlükler çeken Sivaslılar din ve mezhep ayrımcılığı nedeniyle uygulanan baskılardan da çok zarar gördü

Aleviler kendilerine özgü bir yaşama biçimi içinde kaldılar ve kendilerine özgü bir kültür geliştirdiler Bu baskılardan çok zarar gören yörenin en acılı günlerinin yaşandığı 16 yüzyılda bu kesimin sözcülüğünü üstlenmiş olan Pir Sultan Abdal'ın {bak PİR Sultan Abdal) şiirleri, günümüzde de canlılığını koruyan Alevi kültürünün başlıca ürünlerindendir Cumhuriyetten sonra laikliğin {bak LAİKLİK) benimsenmesi, Aleviler'in üzerindeki baskıların hafiflemesi açısından da büyük önem taşır 19 yüzyıl sonlarında Sivas yöresinde birçok Müslüman ve Hıristiyan okulu vardı Bu okullarda 20 binden fazla çocuk eğitim görüyordu Bunlardan başka Sivas'ta Amerikalılar' ın ve Fransızlar'ın okulları da vardı Günümüzde Sivas ilinde yüksek düzeyde başlıca eğitim ve kültür kurumu Cumhuriyet Üniversitesi'dir

Sivas ilinin geleneksel el sanatları dokumacılık, bakırcılık, çubukçuluk ve bıçakçılıktır Sivas'ta halı ve kilim dokumacılığının geçmişi Selçuklular'a dayanır Sivas halılannın başlıca özçlliği sık dokulu ve tümüyle yün olmasıdır En az 12 rengin kullanıldığı bu halılar günümüzde de Selçuklu motifleriyle süslenir Daha çok siyah ve kırmızı renklerin egemen olduğu Sivas kilimlerinde geometrik desenler kullanılır Eskiden özellikle Gürün'de gelişme göstermiş olan çorap örücülüğü yaygınlığını yitirmektedir

Bu çoraplarda kullanılan başlıca motifler "yârimi eller aldı", "eli mektuplu", "âşık kirpiği" ve "gönül kilidi" adlarıyla anılır Bakırcılık eski önemini yitirmiş durumdadır Sigara ağızlığı yapımcılığına "çubukçuluk" denir Çubukçuluk günümüzde turistik açıdan değer taşır Eskiden kılıççılığın yaygın olduğu yörede daha sonralan çakı ve bıçak yapımcılığı gelişmiştir Sivas'ın siyah kemik saplı bıçakları ünlüdür
Ünlü halk şairi Âşık Veysel {bak ÂŞIK Veysel) ile tanınmış şairlerden Hasan Hüseyin (Korkmazgil) Sivas ili doğumludur

İl Merkezi: Sivas

Kentin bilinen en eski adı Kaberia ya da Kabeira'dır Daha sonra "tann Zeus'un kenti" anlamında Diopolis ve "büyük kent" anlamında Megalopolis adlanyla anıldı Roma döneminde verilen Sebasteia adının anlamı "imparatorun kenti"ydi Megalopolis-Sebasteia olarak da adlandınlan kentin bugünkü adının Sebasteia'dan kaynaklandığı sanılmaktadır

Stratejik açıdan önemli bir konuma sahip olması nedeniyle eskiden devlet, eyalet ve vilayet merkezi olarak seçilmiş olan Sivas kenti, ilin orta kesiminde yer alır İç Anadolu Bölgesi'nin doğu kesimindeki önemli bir ticaret, hizmet ve kültür merkezi olma özelliğini koruyan kent, Kızılırmak vadisinin kuzey kesiminde, Tavra Suyu'nun iki kıyısında gelişmiştir Karadeniz, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Akdeniz ve İç Anadolu bölgelerindeki başlıca merkezleri birbirine bağlayan kara ve demiryolları kentten geçer Ulaşım açısından en önemli yol, doğuda Gürbulak sınır kapısından gelip batıda Ankara'da E-5 Karayolu'yla kesişen E-23 Karayolu'dur Kentin kuzeybatısında bir havaalanı da vardır Kentin nüfusu 198553'tür (1985)

__________________