Papua Yeni Gine- Tarihi-Ekonomisi-Halkı

**Şengül Şirin** · 10-13-2009

Papua Yeni Gine- Tarihi-Ekonomisi-Halkı

Okyanusya'da bağımsız devlettir

Avustralya'nın kuzeydoğusu ile ekvator arasında yer alan Yeni Gine Adası'nın doğu yarısını kaplar

Batı İrian olarak bilinen batı yarısı ise Endonezya'ya bağlıdı r

Papua Yeni Gine bir adalar ülkesidir

Bunlar, en önemlileri Admiralty Adaları, Yeni Britanya ve Yeni İrlanda olan Bismarck Takımadaları ile Solomon Adaları'dır

Yeni Gine Adası'nın ortasından geçen yüksek bir dağ dizisi adayı kuzeybatıgüneydoğu yönünde ikiye böler

İklim sıcak ve yağış miktarı yüksektir

Ülkenin büyük bir bölümü ormanlarla kaplıdır

Bu ormanlarda Avustralya'ya özgü kanguru gibi bazı keseliler, uçarkurbağalar ve cennetkuşları yaşar

Ayrıca 70 dolayında zehirsiz yılan türü vardır

Papua Yeni Gine'de 700'ün üstünde değişik etnik grup yaşar

Bunlar başlıca iki ana gruba ayrılabilir: Papualar ve Melanezyahlar

Halkın yaklaşık yüzde 80'ini Papualar, yüzde17'ye yakınını ise Melanezyahlar oluşturur

PAPUA YENİ GİNE'YE İLİŞKİN BİLGİLER

PAPUA YENİ GİNE

RESMİ ADI: Papua Yeni Gine Bağımsız Devleti

YÖNETİM BİÇİMİ: Tek meclisli meşruti monarşi

YÜZÖLÇÜMÜ: 462

840 km2

NÜFUS (1992): 3

834

000

BAŞKENT: Port Moresby

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1990): Port Moresby (193

242), Lae (80

655), Madang (27

057), Wewak (23

224), Goroka (17

855)

İdari bölümler: 20 bölge; Bougainville, Merkez, Chimbu, Doğu Dağlık Bölge, Doğu Yeni Britain, Doğu Sepik, Enga, Körfez, Madang, Manus, Milne Koyu, Morobe, Ulusal Başkent, Yeni İrlanda, Kuzey Bölgesi, Sandaun, Güney Dağlık Bölge, Batı, Batı Dağlık Bölge, Batı Yeni Britain

Bağımsızlık günü: 16 Eylül 1975 (Avustralya yönetiminden)

Milli bayram: Bağımsızlık günü, 16 Eylül (1975)

Anayasa: 16 Eylül 1975

Hukuk sistemi: İngiliz hukuku temel alınmıştır

Geri kalanlar Polinezya, Çin ve Avrupa kökenlidir

Ülkede konuşulan dillerin sayısı 700'ü geçer

Nüfusun yarıya yakını Tok Pisin adı verilen, İngilizce'yle yerel dil karışımı bir karma dil konuşmaktadır

Bu aynı zamanda ortak ticaret ve yazışma dilidir

Ülkenin resmi dili olan İngilizce'yi kullananların oranı yüzde 2'yi geçmez

Kentli nüfus sürekli artış gösteriyorsa da, halkın çoğu hâlâ köylerde yaşar; geçimlerini sebzecilik, hindistancevizi üretimi, domuz besiciliği ve balıkçılıkla sağlar

Hindistancevizi, kauçuk, kahve ve kakao ülke ekonomisinde büyük önem taşır

Madenler yönünden zengin olan Papua Yeni Gine'de petrol ve altın bulunur

Dünyanın en büyük bakır madeni yataklarından biri Bougainville Adası'ndadır

Kereste ve balıkçılık (özellikle orkinos) gelişen sanayi dallan arasındadır

Kara ve demiryollannın azlığı nedeniyle akarsu ve hava ulaşımı önem taşır

Papua Yeni Gine'nin başkenti Port Moresby ülkenin güneydoğusundadır

Bir üniversitesi bulunan başkentin nüfusu 152

110'dur (1987)

Tarih

Güneydoğu Asyalı insanlann Yeni Gine Adası'na 50 bin yıl kadar önce göç ettikleri sanılmaktadır

Adaya ayak basan ilk Avrupalılar ise, 16

yüzyılın başlarında bölgeye gelen Portekizliler ve İspanyollar oldu

Adayı sömürgeleştirme girişimi 1793'te İngilizler'le başladı

1828'de Hollandalılar adanın batı yansını Hollanda Doğu Hint Adaları'na bağladılar

Bu bölüm 1969'da Batı İrian adıyla Endonezya'ya katıldı

Sonradan başkente adı verilen John Moresby, 1870'lerde İngiltere'nin isteği üzerine adanın güneydoğu bölümünün haritasını çıkardı ve İngilizler 1884'te bu bölümü ele geçirdi

Aynı yıl adanın kuzeydoğusu da Alman denetimi altına girdi

İngiliz Yeni Ginesi 1904'te Avustralya'ya bırakıldı ve adı Papua Toprakları oldu

Avustralya I

Dünya Savaşı başlarında Alman Yeni Ginesi'ni de ele geçirdi

1921'de Milletler Cemiyeti Alman Yeni Ginesi'ni Avustralya'nın manda yönetimine bıraktı

1942'de Papua'nın bir bölümü ve Yeni Gine Japonya'nın eline geçti

II

Dünya Savaşı sonlarında Avustralya bölgeyi tümüyle geri aldı

1945'te Birleşmiş Milletler, Yeni Gine ve Papua'nın birleştirilerek Papua ve Yeni Gine Toprakları adıyla Avustralya'nın mandasında kalmasına karar verdi

Papua Yeni Gine 1973'te içişlerinde özerklik kazandı

1975'te de İngiltere'den tam bağımsızlığını alarak İngiliz Uluslar Topluluğu üyesi oldu

Bougainville Adası'ndaki ayrılıkçı hareket yüzünden ciddi güçlüklerle karşılaşan Papua Yeni Gine, Avustralya'nın desteğini almasına ve sabırlı bir politika izlemesine karşm, sorunu çözemedi

Ayaklanmacıların adadaki dev bakır madenlerini kapalı tutması, büyük bir gelir kaynağını keserek ekonomiyi baltalıyordu

Adada askeri üstünlük sağlayan Bougainville Devrim Ordusu'nun 1990'da bağımsızlık ilan etmesinden sonra uygulanan abluka daha sonra geçici bir anlaşmayla kaldırıldı

Ocak 1991'de resmen tanınan ayaklanmacı kuvvetlere karşı Ekim 1992'de yeni bir harekât başladı

Bu arada ekonomik sıkıntılar ve yolsuzluklar, Haziran 1992'deki genel seçimlerden yeni bir hükümetin çıkmasını getirdi

10-13-2009	#1
Şengül Şirin	Papua Yeni Gine- Tarihi-Ekonomisi-Halkı Papua Yeni Gine- Tarihi-Ekonomisi-Halkı Okyanusya'da bağımsız devlettir Avustralya'nın kuzeydoğusu ile ekvator arasında yer alan Yeni Gine Adası'nın doğu yarısını kaplar Batı İrian olarak bilinen batı yarısı ise Endonezya'ya bağlıdı r Papua Yeni Gine bir adalar ülkesidir Bunlar, en önemlileri Admiralty Adaları, Yeni Britanya ve Yeni İrlanda olan Bismarck Takımadaları ile Solomon Adaları'dır Yeni Gine Adası'nın ortasından geçen yüksek bir dağ dizisi adayı kuzeybatıgüneydoğu yönünde ikiye böler İklim sıcak ve yağış miktarı yüksektir Ülkenin büyük bir bölümü ormanlarla kaplıdır Bu ormanlarda Avustralya'ya özgü kanguru gibi bazı keseliler, uçarkurbağalar ve cennetkuşları yaşar Ayrıca 70 dolayında zehirsiz yılan türü vardır Papua Yeni Gine'de 700'ün üstünde değişik etnik grup yaşar Bunlar başlıca iki ana gruba ayrılabilir: Papualar ve Melanezyahlar Halkın yaklaşık yüzde 80'ini Papualar, yüzde17'ye yakınını ise Melanezyahlar oluşturur PAPUA YENİ GİNE'YE İLİŞKİN BİLGİLER PAPUA YENİ GİNE RESMİ ADI: Papua Yeni Gine Bağımsız Devleti YÖNETİM BİÇİMİ: Tek meclisli meşruti monarşi YÜZÖLÇÜMÜ: 462840 km2 NÜFUS (1992): 3834000 BAŞKENT: Port Moresby BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1990): Port Moresby (193242), Lae (80655), Madang (27057), Wewak (23224), Goroka (17855) İdari bölümler: 20 bölge; Bougainville, Merkez, Chimbu, Doğu Dağlık Bölge, Doğu Yeni Britain, Doğu Sepik, Enga, Körfez, Madang, Manus, Milne Koyu, Morobe, Ulusal Başkent, Yeni İrlanda, Kuzey Bölgesi, Sandaun, Güney Dağlık Bölge, Batı, Batı Dağlık Bölge, Batı Yeni Britain Bağımsızlık günü: 16 Eylül 1975 (Avustralya yönetiminden) Milli bayram: Bağımsızlık günü, 16 Eylül (1975) Anayasa: 16 Eylül 1975 Hukuk sistemi: İngiliz hukuku temel alınmıştır Geri kalanlar Polinezya, Çin ve Avrupa kökenlidir Ülkede konuşulan dillerin sayısı 700'ü geçer Nüfusun yarıya yakını Tok Pisin adı verilen, İngilizce'yle yerel dil karışımı bir karma dil konuşmaktadır Bu aynı zamanda ortak ticaret ve yazışma dilidir Ülkenin resmi dili olan İngilizce'yi kullananların oranı yüzde 2'yi geçmez Kentli nüfus sürekli artış gösteriyorsa da, halkın çoğu hâlâ köylerde yaşar; geçimlerini sebzecilik, hindistancevizi üretimi, domuz besiciliği ve balıkçılıkla sağlar Hindistancevizi, kauçuk, kahve ve kakao ülke ekonomisinde büyük önem taşır Madenler yönünden zengin olan Papua Yeni Gine'de petrol ve altın bulunur Dünyanın en büyük bakır madeni yataklarından biri Bougainville Adası'ndadır Kereste ve balıkçılık (özellikle orkinos) gelişen sanayi dallan arasındadır Kara ve demiryollannın azlığı nedeniyle akarsu ve hava ulaşımı önem taşır Papua Yeni Gine'nin başkenti Port Moresby ülkenin güneydoğusundadır Bir üniversitesi bulunan başkentin nüfusu 152110'dur (1987) Tarih Güneydoğu Asyalı insanlann Yeni Gine Adası'na 50 bin yıl kadar önce göç ettikleri sanılmaktadır Adaya ayak basan ilk Avrupalılar ise, 16 yüzyılın başlarında bölgeye gelen Portekizliler ve İspanyollar oldu Adayı sömürgeleştirme girişimi 1793'te İngilizler'le başladı 1828'de Hollandalılar adanın batı yansını Hollanda Doğu Hint Adaları'na bağladılar Bu bölüm 1969'da Batı İrian adıyla Endonezya'ya katıldı Sonradan başkente adı verilen John Moresby, 1870'lerde İngiltere'nin isteği üzerine adanın güneydoğu bölümünün haritasını çıkardı ve İngilizler 1884'te bu bölümü ele geçirdi Aynı yıl adanın kuzeydoğusu da Alman denetimi altına girdi İngiliz Yeni Ginesi 1904'te Avustralya'ya bırakıldı ve adı Papua Toprakları oldu Avustralya I Dünya Savaşı başlarında Alman Yeni Ginesi'ni de ele geçirdi 1921'de Milletler Cemiyeti Alman Yeni Ginesi'ni Avustralya'nın manda yönetimine bıraktı 1942'de Papua'nın bir bölümü ve Yeni Gine Japonya'nın eline geçti II Dünya Savaşı sonlarında Avustralya bölgeyi tümüyle geri aldı 1945'te Birleşmiş Milletler, Yeni Gine ve Papua'nın birleştirilerek Papua ve Yeni Gine Toprakları adıyla Avustralya'nın mandasında kalmasına karar verdi Papua Yeni Gine 1973'te içişlerinde özerklik kazandı 1975'te de İngiltere'den tam bağımsızlığını alarak İngiliz Uluslar Topluluğu üyesi oldu Bougainville Adası'ndaki ayrılıkçı hareket yüzünden ciddi güçlüklerle karşılaşan Papua Yeni Gine, Avustralya'nın desteğini almasına ve sabırlı bir politika izlemesine karşm, sorunu çözemedi Ayaklanmacıların adadaki dev bakır madenlerini kapalı tutması, büyük bir gelir kaynağını keserek ekonomiyi baltalıyordu Adada askeri üstünlük sağlayan Bougainville Devrim Ordusu'nun 1990'da bağımsızlık ilan etmesinden sonra uygulanan abluka daha sonra geçici bir anlaşmayla kaldırıldı Ocak 1991'de resmen tanınan ayaklanmacı kuvvetlere karşı Ekim 1992'de yeni bir harekât başladı Bu arada ekonomik sıkıntılar ve yolsuzluklar, Haziran 1992'deki genel seçimlerden yeni bir hükümetin çıkmasını getirdi __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır